Τις τελευταίες ημέρες ήρθαν στο φως της δημοσιότητας δύο εξαιρετικά ενδιαφέροντα κείμενα. Το ένα είναι το καινούργιο βιβλίο του καλύτερου ίσως σήμερα αναλυτή των διεθνών εξελίξεων στον κόσμο, του Niall Ferguson. Τίτλος του, Civilization: The West and the Rest (London, 2011). Δηλαδή «Πολιτισμός: Η Δύση και ο υπόλοιπος κόσμος».

Μέσα από τις σελίδες του αποκαλύπτεται ανάγλυφα η παρακμιακή πορεία της δυτικής παρουσίας και ισχύος στα παγκόσμια πράγματα. Η Δύση αναδείχθηκε κυρίαρχη κι οδήγησε την υφήλιο κάτω από την κατακτητική (στρατιωτική ή οικονομική) της μπότα με στήριγμα μια σειρά από καινοτόμους εφαρμογές. Οπως σημείωσε μερικά χρόνια πριν ο Jared Diamond στο βιβλίο του Guns, Germs and Steel («Οπλα, Μικρόβια κι Ατσάλι», 2005), η ανωτερότητα των δυτικών δυνάμεων συνίστατο στην ικανότητά τους να αξιοποιούν τα όπλα και το ατσάλι που είχαν στη διάθεσή τους, καθώς και να διαδίδουν παντού αρρώστιες άγνωστες στους πληθυσμούς των άλλων ηπείρων της Γης. Γιατί όμως οι δυτικοί κατόρθωναν να έχουν στη διάθεσή τους πολεμικά εργαλεία και να αξιοποιούν πρώτες ύλες που άλλοι λαοί δεν είχαν καν σκεφθεί πως υπάρχουν;

Ο Ferguson επιμένει πως τα πλεονεκτήματα της Δύσης ήταν πάντα έξι: ο ανταγωνισμός, η επιστημονική αναζήτηση, η κατοχύρωση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, η πρόοδος στην ιατρική, η ανάπτυξη της καταναλωτικής κοινωνίας και το δυτικό ήθος της εργασίας (δηλαδή οι ηθικοί κανόνες, η εντιμότητα, η ισχύς των συμβολαίων και η απασχόληση σαν αυτοσκοπός και όχι σαν μέσο πάντοτε για κάτι άλλο).

Για όσο διάστημα αυτές οι επιλογές συμπεριφοράς και αντιλήψεων αποτελούσαν σχεδόν μονοπώλιο των δυτικών κοινωνιών, ουδείς μπορούσε να απειλήσει την απόλυτη κυριαρχία τους. Εφ' όσον οι αρχές αυτές γίνονταν βαθμιαία κτήμα και άλλων κοινωνιών (λ.χ. Ιαπωνία) το δυτικό μονοπώλιο κλονιζόταν. Αυτό που τώρα διαπιστώνεται είναι πως κάποια (σε ορισμένες περιπτώσεις και όλα) από τα στοιχεία αυτά αρχίζουν να εκλείπουν από τις κοινωνίες της Δύσης. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα είναι η καθυστέρηση των κοινωνιών αυτών απέναντι σε καινούργιους πρωταγωνιστές από όλο τον κόσμο, που έχουν αρχίσει όμως αυτοί τώρα να τα υιοθετούν.

Η Κίνα, κάποιες χώρες της κεντρικής Ασίας, η Τουρκία, η Ρωσία, η Ινδία και η Βραζιλία αποτελούν ενδεικτικές περιπτώσεις καινούργιων πρωταγωνιστών. Κι αντίστροφα, πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως και οι ΗΠΑ, κλονίζονται διότι έχουν ακριβώς αρχίσει να μένουν πολύ πίσω στους τομείς αυτούς.

Στην Ελλάδα, βέβαια, ποτέ τα κοινωνικά και πολιτιστικά αυτά χαρακτηριστικά δεν είχαν κατορθώσει να γίνουν κυρίαρχα. Γι' αυτό και η χώρα δεν είχε ποτέ αναρριχηθεί κοντά στην ηγεσία της οικονομικής ανάπτυξης. Απλώς, μέσω της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και των οικονομικών πλεονεκτημάτων που αυτή είχε συνεπιφέρει (κυρίως ο εύκολος δανεισμός και χαμηλότοκος δανεισμός λόγω του ευρώ), η χώρα είχε πλασαριστεί ουσιαστικά σαν λαθρεπιβάτης στο δυτικό κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι. Τώρα, η ώρα της αλήθειας έχει για όλους φθάσει.

Κόσμος πάνω-κάτω

Εξ ίσου σημαντική για την εξήγηση των διεθνών εξελίξεων είναι και η παρέμβαση του Fareed Zakaria στο Newsweek, με τίτλο «Are America's Best Days Behind Us?» (3 Μαρτίου 2011). Η θέση του είναι πως όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που έκαναν την Αμερική να ξεχωρίζει στον κόσμο (εξαιρετική ανώτατη παιδεία, προηγμένες υποδομές, ανακαλύψεις τεχνολογικής αιχμής) στηρίζονταν σε επενδύσεις που είχαν γίνει στη δεκαετία κυρίως του '50. Τώρα το κράτος επιδοτεί κυρίως την κατανάλωση (αυτό που η Ελλάδα, λ.χ., έκανε πάντα) και στερεί από την παιδεία, την έρευνα και τις υποδομές αναγκαίους πόρους. Κι οδηγεί έτσι άλλες χώρες –Κίνα, Ινδία, Γερμανία, Κορέα– στην κορυφή και τις ΗΠΑ στην παρακμή. Το αποτέλεσμα όλων αυτών, βέβαια, είναι οικονομική αποτελμάτωση, απανωτές κρίσεις και πορεία συρρίκνωσης για την Αμερική αλλά και για τη Δύση γενικότερα. Ο κόσμος είναι σίγουρα σε αναστάτωση. Αυτό που τώρα αντιμετωπίζουμε είναι οι πόνοι του τοκετού. Είναι ακόμη άγνωστο τελικά τι θα προκύψει

απο το andrianopoulos.gr