ΔΕΗ, ενώνουν τις δυνάμεις τους για να συμβάλουν στην επιτάχυνση της ελληνικής ενεργειακής μετάβασης αναπτύσσοντας μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκά έργα στη χώρα, συνολικής ισχύος έως δύο gigawatts (GW)….Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας επί των Ενδεικτικών Όρων (Heads of Terms) στις αρχές του τρέχοντος έτους, η RWE Renewables (51 %) και η ΔΕΗ Ανανεώσιμες (49 %) υπέγραψαν συμφωνίες για τη δημιουργία κοινής επιχείρησης μέσω της οποίας θα μπορούν να υλοποιήσουν από κοινού έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα. Η ΔΕΗ Ανανεώσιμες θα συνεισφέρει εννέα φωτοβολταϊκά έργα συνολικής συνδυασμένης ισχύος έως 940 megawatts (870 MWac), τα οποία βρίσκονται στην Βόρεια Ελλάδα, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, εντός των ορίων του πρώην ανοικτού ορυχείου στο Αμύνταιο. Η RWE Renewables εξασφάλισε μια σειρά φωτοβολταϊκών έργων παρόμοιου μεγέθους με σκοπό την ένταξή της στην κοινοπραξία.»…

Τίθεται εκ των πραγμάτων το ερώτημα εάν τα συμφέροντα της χώρας και ιδιαίτερα της Δ. Μακεδονίας υπηρετούνται με τη συγκεκριμένη συμφωνία ή αντίθετα πλήττονται και εάν υπάρχουν πλέον συμφέρουσες εναλλακτικές λύσεις. Ας δούμε, λοιπόν, τις ουσιαστικές παραμέτρους αυτής της συνεργασίας.                                    

1. Πουθενά στις τεράστιες εκτάσεις των ορυχείων της ίδιας της RWE στη Γερμανία (περιοχή Β. Ρηνανίας- Βεστφαλίας), πολύ μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες των ορυχείων του ΛΚΔΜ της ΔΕΗ ΑΕ στη Δ Μακεδονία, δεν έχουν εγκατασταθεί μεγάλα φωτοβολταïκά (ΜΦ/Β) πάρκα, γιατί δεν το επιτρέπουν με συναίνεση και της RWE οι τοπικές κοινωνίες, παρά την εκρηκτική ανάπτυξη των Φ/Β που αυξήθηκαν κατά 423 φορές  στη Γερμανία την περίοδο 2000 – 2017. Εξαιρετικά επίκαιρα στοιχεία για την αξιοποίηση των εκτάσεων στα λιγνιτωρυχεία της RWE παρέχονται σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο στο διαδίκτυο (Best practices in lignite production: public participation in the planning and the rehabilitation of lignite sites to win acceptance, 10th Coal Dialogue Wednesday, 11 June 2014, Michael Eyll-Vetter, Vice President, Mine Planning RWE Power, Cologne). Ακόμη, τονίζεται ιδιαίτερα, ότι οι γερμανοί, με νομικές ρυθμίσεις που προωθούν σε επίπεδο Ε.Ε., θα μπορούν να χρηματοδοτούν έργα ΑΠΕ σε άλλα κράτη-μέλη και να καρπούνται τα οφέλη στο «χρηματιστήριο ρύπων», αφού αυτές οι ΑΠΕ θα λογίζονται ως δικές τους. Με δεδομένη και τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια της Ελλάδας ως προς τη Γερμανία είναι ευεξήγητο, πλέον, το «ενδιαφέρον» της  RWE για τα ΜΦ/Β της  ΔΕΗΑΝ ΑΕ  συνολικής ισχύος ~2.000 MW !!
2. Η γονιμότητα των αποκατεστημένων εδαφών των λιγνιτωρυχείων του ΛΚΔΜ είναι δεδομένη και γνωστή στους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας, έχει αποδειχθεί διαχρονικά με την ταχύτατη ανάπτυξη αυτοφυούς βλάστησης, από τις μισθώσεις γεωργικών εκτάσεων σε ιδιώτες, από τις πολυετείς συστηματικές και ποικίλες πειραματικές καλλιέργειες από τη ΔΕΗ σε συνεργασία με αρμόδιους επιστημονικούς φορείς και επισφραγίζεται από πολλές  επιστημονικές μελέτες, όπως π.χ. από την «Εδαφολογική Μελέτη των Αποκαταστηµένων Εκτάσεων του Λιγνιτικού Κέντρου ∆υτικής Μακεδονίας (Λ.Κ.∆.Μ.) της ∆.Ε.Η. Α.Ε., Εθνικό  Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), Ινστιτούτο Εδαφολογίας Θεσσαλονίκης, (2010)», όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρεται:  «Στο πλαίσιο της ως άνω Μελέτης αναλύθηκαν 243 δείγµατα εδαφών, από διάφορα βάθη σε 81 σηµεία δειγµατοληψίας, οκτώ περιοχών αποθέσεων, που ελήφθησαν και προσκοµίστηκαν στο εργαστήριο του Ινστιτούτου Εδαφολογίας Θεσσαλονίκης, από τις αποκαταστηµένες περιοχές του ΛΚ∆Μ. Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων συγκρίθηκαν µε αποτελέσµατα προγενέστερων εδαφολογικών µελετών, που αφορούσαν καλλιεργήσιµες εκτάσεις διαφόρων δήµων του Ν. Κοζάνης, που έχουν παρουσιασθεί αναλυτικά στην Ενότητα 4.2 της παρούσας Μελέτης. Από τα αποτελέσµατα των παραπάνω αναλύσεων προκύπτει ότι, µε εξαίρεση τον σίδηρο, οι µέσες τιµές των εκχυλίσιµων συγκεντρώσεων βαρέων µετάλλων στις εξετασθείσες αποθέσεις της ∆ΕΗ είναι χαµηλότερες από τις αντίστοιχες των γεωργικών εδαφών του Ν. Κοζάνης. Σε όλα τα δείγµατα εδάφους που αναλύθηκαν, και σε συνδυασµό µε τα διαθέσιµα αντίστοιχα στοιχεία από γεωργικά εδάφη του Ν. Κοζάνης, προκύπτει το συµπέρασµα ότι στην πλειοψηφία τους τα εδάφη των αποθέσεων της ∆ΕΗ, σε ότι αφορά τις εκχυλίσιµες (αφοµοιώσιµες από τα φυτά) συγκεντρώσεις τους σε βαρέα µέταλλα, δεν διαφέρουν από τα γεωργικά εδάφη του Ν. Κοζάνης…».                                  Ιδιαίτερο επιπλέον ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση των λιγνιτικών ενδιαμέσων υλικών στην τελική επιφάνεια των αποκατεστημένων εδαφών. Ειδικότερα, αναφέρεται: «…. δεν είναι δυνατή η διάστρωση της φυτικής γης σε όλες τις προς αποκατάσταση επιφάνειες των Ορυχείων Πτολεµαΐδας. Στο πλαίσιο αυτό για την προετοιµασία των προς αποκατάσταση επιφανειών αξιοποιούνται τα λιγνιτικά ενδιάµεσα, που εξορύσσονται ως άγονα καθώς προέρχονται από την εξόρυξη επάλληλων στρώσεων πτωχού λιγνίτη χαµηλής θερµογόνου ισχύος (<800 Kcal/kg) και στείρων µη οργανικών υλικών. Τα υλικά αυτά σύµφωνα µε εργαστηριακές αναλύσεις υποστηρίζουν τη γρήγορη ανάπτυξη της βλάστησης ισάξια µε τη φυτική γη. Η ύπαρξη τέτοιων υλικών σε τελικές επιφάνειες, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα των µελετών, έχει αποδεδειγµένα οδηγήσει σε στρεµµατικές αποδόσεις της τάξης των 300 kg/στρ. για το σκληρό σιτάρι, οι οποίες, συγκριτικά µε αυτές άλλων επιφανειών στην ευρύτερη περιοχή είναι περίπου διπλάσιες. Αξίζει µάλιστα να αναφερθεί ότι κατά το παρελθόν έχουν διεξαχθεί προκαταρκτικές µελέτες για την εκµετάλλευση αυτών των στρώσεων, και ειδικότερα αυτών που χαρακτηρίζονται ως «λεοναρδίτης» (υποκατηγορία των λιγνιτών), µε την παραγωγή εδαφοβελτιωτικών και οργανοχουµικών λιπασµάτων. Από την αξιολόγηση των µέχρι τώρα αποτελεσµάτων για την περίοδο 1997-2001 φαίνεται, ότι η παραγωγικότητα των αποκαταστηµένων αγόνων κυµαίνεται στα ίδια επίπεδα µε την παραγωγικότητα της ευρύτερης περιοχής και σε ορισµένες περιπτώσεις είναι περαιτέρω βελτιωµένη.»                                                                                                                                                                             
3. Η ΔΕΗ ΑΕ επιτάχυνε  τη διακοπή λειτουργίας του Ορυχείου Πεδίου Αμυνταίου (ΟΠΑ) εξαιτίας της πρόωρης απολιγνιτοποίησης που εξαγγέλθηκε από το βήμα του ΟΗΕ στη Ν. Υόρκη (23-10-2019) από τον πρωθυπουργό της χώρας. Απομένει να αποφασιστούν οι παράμετροι αναφορικά με την αποκατάσταση των εδαφών στους χώρους εκσκαφών και  αποθέσεων αγόνων υλικών (φορέας εκτέλεσης του έργου, χρηματοδότηση, χρονοδιαγράμματα κλπ.). Ωστόσο, σε ό,τι αφορά στον κενό χώρο εκσκαφής του ΟΠΑ, αναπτύσσεται λίμνη νερού με γοργό ρυθμό ήδη από το ΜΑΙ 2020. Επειδή η περιοχή άμεσης γειτονίας του ΟΠΑ χαρακτηρίζεται από την παρουσία υψηλού επιφανειακού και υπόγειου υδατικού δυναμικού, αναμένεται βάσιμα, σύμφωνα με τις  υδρογεωλογικές μελέτες, η δημιουργία λίμνης με όγκο πολλών δεκάδων εκατομμυρίων κυβικών μέτρων σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Επομένως, πρέπει άμεσα να προσδιορισθεί το υψόμετρο της επιθυμητής τελικής στάθμης της λίμνης, ώστε να διαμορφωθούν έγκαιρα και κατάλληλα τα πρανή των εκσκαφών αλλά και των αποθέσεων αγόνων με ευσταθείς στο διηνεκές κλίσεις, αντίστοιχα, στην περίμετρο της τελικής στάθμης νερού καθώς και στο εύρος της ζώνης άντλησης και κυματισμού της λίμνης του ΟΠΑ. Τούτο προβλέπονταν ρητά στη στρατηγική μελέτη εκμ/σης των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ Τechnical Mine Master Plan (TΜΜΡ Final draft, 01-01-1996, συνεργασία ΔΕΗ - RWE) καθώς και η αξιοποίηση επαρκών ποσοτήτων νερού (αρκετά εκ. κυβικών μέτρων ανά έτος) για άρδευση των δυναμικών καλλιεργειών στις απαλλοτριωμένες και αποκατεστημένες οριζόντιες και παραοριζόντιες εκτάσεις του ΟΠΑ και των άλλων ορυχείων του ΛΚΔΜ. Το υδατικό δυναμικό στα υπόλοιπα τρία (3) ορυχεία Πτολ/δας (ΟΚΠ, ΟΠΚ και ΟΝΠ) είναι περιορισμένο συγκριτικά με το αντίστοιχο του ΟΠΑ.  Τίθεται κατά συνέπεια το βασικό ερώτημα: η εγκατάσταση του ΜΦ/Β πάρκου 940 MW στην έκταση των 20.000 στρ. του ΟΠΑ είναι πλέον συμφέρουσα ως προς την ανάπτυξη αρδευόμενων δυναμικών γεωργικών καλλιεργειών στις εκτάσεις αυτές; Απάντηση: Θεωρείται κοινός τόπος, ότι από πλευράς απασχόλησης είναι αποδοτικότερη και ζωτικότερη για το μέλλον της περιοχής και τη χώρα γενικότερα η ανάπτυξη δυναμικών γεωργικών καλλιεργειών για την ενίσχυση και την ανάπτυξη του υποβαθμισμένου πρωτογενούς τομέα με σύγχρονους όρους, κι όχι η εγκατάσταση ΜΦ/Β πάρκων. Εξάλλου, για τον ίδιο λόγο δεν εγκαταστάθηκαν ΜΦ/Β πάρκα στις εκτάσεις των ορυχείων της γερμανικής RWE. Το αγροτοδιατροφικό έλλειμμα της χώρας μας είναι αδυσώπητο και  εξουθενωτικό, η δεινή δε οικονομική της θέση από το 2010 (υπερχρέωση για δεκαετίες στο μέλλον) προοιωνίζεται ακόμη δυσκολότερες μέρες. Ας σημειωθεί ότι δεσμεύεται το 33% των εκτάσεων του ΟΠΑ για τα ΜΦ/Β πάρκα και απομένει μόνο  ~22% των εκτάσεων που θεωρείται κατάλληλο για αγροτική ζώνη.                                                                                                                                                                                                                                                                                              
4. Γενικότερα, με την προγραμματιζόμενη εγκατάσταση ΜΦ/Β πάρκων συνολικής ισχύος ~2.000 MW στην περιοχή των ορυχείων του ΛΚΔΜ, θα απαξιωθούν εύφορα εδάφη στις οριζόντιες και παραοριζόντιες (απαλλοτριωμένες και αποκατεστημένες) εκτάσεις και των άλλων τριών λιγνιτωρυχείων στην περιοχή Πτολ/δας σε επιπλέον έκταση 30.000 στρεμ., δηλ. συνολικά με το ΟΠΑ σε έκταση ~ 50.000 στρ. Ωστόσο, στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ/ΥΠΕΚΑ, 9-11-2011,  Αρ. Πρ. οικ. 133314/2929), η οποία ισχύει μέχρι 9-11-2021, αναφέρεται:                 «.. Σηµειώνεται ότι στις τελικά διαµορφωµένες εκτάσεις που θα δηµιουργηθούν στα εξοφληµένα τµήµατα των Ορυχείων Πτολεµαΐδας προβλέπεται σε έκταση περίπου 4.000 στρ. η εγκατάσταση διαφόρων τύπων ΑΠΕ (ηλιοθερµικών, φωτοβολταϊκών σταθµών, κλπ.), καθώς και Ζώνης Καινοτοµίας κοντά σε ένα από τους κύριους οδικούς άξονες της περιοχής επέµβασης…». Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την εγκεκριμένη ΜΠΕ (2011), με το πέρας των εκμ/σεων της ΔΕΗ ΑΕ στην περιοχή Πτολ/δας (ΟΚΠ, ΟΠΚ και ΟΝΠ), δηλ. εκτός της περιοχής του ΟΠΑ, το έτος 2050, η αρχική κατανομή των χρήσεων γης στα αποκατεστημένα εδάφη (119.724 στρ.) προέβλεπε εκτάσεις για γεωργικές χρήσεις (42,2%), για δασική ανάπτυξη (44,9%), για λίμνες (9,4%) και έκταση 4.000 στρ.(3,33%) για ανάπτυξη διάφορων τύπων ΑΠΕ.                                                                                                                                                 Όμως, σήμερα, με τη βίαιη και πρόωρη απολιγνιτοποίηση (01.01.2025) από τη συνολική έκταση των ΑΗΣ και ορυχείων (188.000 στρ.) Πτολ/δας-Αμυνταίου, θα παραμείνουν στη ΔΕΗ ΑΕ ~ 62.000 στρ. από τα οποία θα διατεθούν τουλάχιστο 50.000 στρ. για τα ΜΦ/Β πάρκα. Οι υπόλοιπες εκτάσεις θα αποδοθούν στο Δημόσιο, υπολογίζεται δε βάσιμα ότι κατά μέγιστο  ~40.000 στρ. (μόλις 21,3% του συνόλου) θα ήταν δυνατό να διαμορφωθούν για αποδοτικές γεωργικές καλλιέργειες. Συγκριτικά παρατίθενται προ 10ετίας στοιχεία, της γερμανικής RWE στις λειτουργούσες και σήμερα λιγνιτικές εκμ/σεις της στη Β. Ρηνανία – Βεστφαλία (RWE Power The post-mining landscape Recultivation in the Rhineland): Αποκατεστημένες εκτάσεις 200.000 στρ. με κατανομή 103.000 στρ.(51,5%) για γεωργικές καλλιέργειες, 73.000 στρ. (38,5%) για δασική ανάπτυξη και 24.000 στρ. αθροιστικά για λίμνες (3,8%) και λοιπές χρήσεις (6,2%).                                                                                                                                            Το βασικότερο δίδαγμα από την αποκατάσταση των ορυχείων της RWE είναι η μέριμνα για εξασφάλιση εύφορης γεωργικής γης στη μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε.-27 (Γερμανία) με τις απέραντες πεδινές εκτάσεις. Ας γίνει τούτο ένα «ανεξίτηλο» μάθημα στους ιθύνοντες της χώρας μας με τις ελάχιστες εύφορες- αρδευόμενες  πεδινές εκτάσεις και την υπερχρεωμένη ήδη από το 2010 οικονομία, ιδιαιτέρως  δε στους ιθύνοντες της Δ. Μακεδονίας αναφορικά με το ζοφερό μέλλον των κατοίκων της περιοχής.                                         Σε κάθε περίπτωση, η «θυσία» εύφορης - αρδευόμενης γεωργικής έκτασης 50.000 στρεμμάτων υποθηκεύει εκτός από το μέλλον των κατοίκων της περιοχής και τον πρωτογενή τομέα της χώρας!

5.Παρά ταύτα, είναι δίκαιη η αναγκαιότητα ταχείας ανάπτυξης ΑΠΕ (Φ/Β κ.α) από τη ΔΕΗ ΑΕ σε επίπεδο χώρας. Το πρόβλημα αυτό επιλύεται αποτελεσματικά με την «ανταλλαγή» εδαφών μεταξύ της ΔΕΗ ΑΕ και της πολιτείας, δηλ. με την παραχώρηση από τη ΔΕΗ ΑΕ απαλλοτριωμένων και αποκατεστημένων εκτάσεων του ΛΚΔΜ για ανάπτυξη δυναμικών γεωργικο-κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων και την αντίστοιχη «ισοδύναμη» παραχώρηση άγονων εκτάσεων (π.χ. δημόσιων ή/και κοινοτικών) ακόμη δε και θαλάσσιων περιοχών στη ΔΕΗ ΑΕ για εγκατάσταση Φ/Β πάρκων (χερσαίων ή πλωτών), διασφαλίζοντας  πλήρως τα συμφέροντα της ΔΕΗ ΑΕ, της Δ. Μακεδονίας και της χώρας γενικότερα. Στο ενδεχόμενο επιχείρημα για την ύπαρξη μεγάλης ισχύος δικτύου υψηλής τάσης στη  Δ. Μακεδονία, η προφανής απάντηση είναι η αδειοδότηση για μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση Φ/Β στέγης στους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας, σε συνεταιρισμούς, ΟΤΑ κλπ. Η ανταλλαγή εδαφών «ισοδύναμης» αξίας είναι η πάγια πρακτική της RWE στις απαλλοτριώσεις εκτάσεων στις εκμεταλλεύσεις της στη Β. Ρηνανία - Βεστφαλία για πολλές δεκαετίες.                                                        

6. Προφανώς, όλα τα πιο πάνω σχετίζονται ευθέως με την προγραμματιζόμενη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ) της ΔΕΗ ΑΕ αποκλειστικά με ιδιωτικά κεφάλαια και την υποβάθμιση της σημερινής θέσης του δημοσίου σε καταστατική μειοψηφία (~34%), με αυτονόητη την αδυναμία άσκησης ενεργού ηλεκτρενεργειακής πολιτικής με όχημα τη ΔΕΗ ΑΕ. Η πιο πάνω ΑΜΚ, εάν πραγματοποιηθεί, θα αποτελέσει και την ταφόπλακα της ορθολογικής αποκατάστασης των εδαφών των ορυχείων από το ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ, του μόνου κατάλληλου και ικανού για τούτο φορέα στη χώρα μας, γιατί τα κυρίαρχα ιδιωτικά συμφέροντα στη μετοχική σύνθεση της ΔΕΗ ΑΕ θα επιταχύνουν την εγκατάσταση των ΜΦ/Β πάρκων στις εύφορες εκτάσεις του ΛΚΔΜ για λόγους κερδοφορίας, αδιαφορώντας για το μέλλον του πρωτογενούς τομέα στη               Δ. Μακεδονία. Αυτό, όμως, αντίκειται στην εταιρική κοινωνική ευθύνη της ΔΕΗ ΑΕ, που εν προκειμένω αποτυπώθηκε νομοθετικά στην ΑΕΠΟ/ΥΠΕΚΑ, 9-11-2011,  Αρ. Πρ. οικ. 133314/2929 που ισχύει μέχρι τις  9-11-2021. Επομένως, η σκοπούμενη παραχώρηση της αποκατάστασης των 2/3 των εκτάσεων των ορυχείων σε Εταιρία του Δημοσίου (όχημα ειδικού σκοπού, SPV) με τη συνακόλουθη απεμπλοκή της ΔΕΗ από αυτή την καθοριστική για το μέλλον της περιοχής δραστηριότητα, εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους και τεχνικά αδιέξοδα, όπως περιέγραψα επανειλημμένα  σε σχετικές διαδικτυακές αναρτήσεις μου.                                                                                                                                                                 
7. Εκτός ων πιο πάνω, στη σημερινή δεινή συγκυρία με την ανεξέλεγκτη άνοδο της τιμής του φυσικού αερίου που ήρθε και θα μείνει για ικανό χρονικό διάστημα, οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμο το εισαγόμενο φυσικό αέριο παύουν να είναι οικονομικότερες από τις μονάδες λιγνίτη, ακόμη και με το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου στα επίπεδα των 50 έως 60 €/τόνο. Επομένως, η μόνη ρεαλιστική λύση για την αντιστάθμιση της ζημίας που υφίσταται η χώρα, η ΔΕΗ ΑΕ και η περιοχή με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση και την αποδιοργάνωση της λιγνιτοενεργειακής παραγωγής στα ορυχεία και ΑΗΣ, είναι η επαναλειτουργία των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων για την ασφάλεια, την επάρκεια και την οικονομικότητα της ηλεκτρικής τροφοδοσίας κατά την επικείμενη χειμερινή περίοδο.              Με απλά λόγια, επιβάλλεται η άμεση λήψη μέτρων για την αποδοτική επανάκαμψη της λιγνιτοενεργειακής δραστηριότητας. Επίσης, να αναθεωρηθεί η πολιτική της πρόωρης απολιγνιτοποίησης, στα πρότυπα χωρών της Ε.Ε.-27 (Γερμανία, Πολωνία, Τσεχία,Βουλγαρία) που διαθέτουν στερεά καύσιμα και παραπέμπουν την πλήρη απολιγνιτοποίηση στην περίοδο 2038 έως 2049. Με την άποψη αυτή, που δεν παραβιάζει τις δεσμεύσεις της χώρας αναφορικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, συμφωνούν, σήμερα, στη χώρα μας ακόμη και ιδιώτες, σημαντικοί παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο και γνωστοί παραδοσιακοί «εχθροί» του λιγνίτη για τους δικούς των λόγους.  

Κατά συνέπεια, ενόψει των προαναφερθεισών εξελίξεων και των επαπειλούμενων από αυτές ορατών σε όλους, πλέον, κινδύνων για το μέλλον της περιοχής, το ηλεκτρικό ισοζύγιο και την οικονομία της χώρας, ας αναλογιστεί ο κάθε πολίτης τις ευθύνες του, ιδιαίτερα δε οι εκπρόσωποι της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης καθώς και οι εκλεγμένοι στο κοινοβούλιο της χώρας, που με τη στάση τους διευκολύνουν την «ολίσθηση» της περιοχής προς την οικονομική υποβάθμιση και την κοινωνική αποδιάρθρωση.