Η χωρική ανάπτυξη των πανεπιστημίων στην Ελλάδα μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε δύο διαφορετικά μοντέλα. Το ένα αφορά την ανάπτυξη των παλαιότερων τριτοβάθμιων ιδρυμάτων μέσα στον αστικό ιστό των μεγαλουπόλεων (π.χ. Αθήνα, Θεσσαλονίκη), ενώ το νεότερο μοντέλο ακολουθεί το αμερικανικό πρότυπο, εκείνο του συμπλέγματος των πανεπιστημιακών υποδομών κοντά σε μικρές πόλεις.
Ανάμεσα στα πλεονεκτήματα αυτού του μοντέλου είναι πως η γειτνίαση με μια πόλη βοηθά στο να καλύπτονται οι κρίσιμες λειτουργικές ανάγκες των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και της φοιτητικής και επιστημονικής κοινότητας, ενώ η πόλη αποκτά δορυφορική σχέση με το πανεπιστήμιο.
Η πρώτη υλοποίηση αυτής της ιδέας αποδίδεται στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τόμας Τζέφερσον ο οποίος έδωσε τη μορφή αυτή στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, καθώς όραμά του ήταν η δημιουργία ενός αυτόνομου «ακαδημαϊκού χωριού». Άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της κατηγορίας είναι το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ έξω από το Κέιμπριτζ, ενώ σταδιακά όλα τα σημερινά κορυφαία Πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ είναι ανεπτυγμένα με τη μορφή του «campus».
Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, έπειτα από σχεδόν 20 χρόνια ύπαρξης και λειτουργίας, αποκτά για πρώτη φορά έναν πρώτο πυρήνα υποδομών, ένα campus που ολοκληρώνεται γοργά, στην Ζώνη Ενεργού Πολεοδομίας της Κοζάνης. Έπειτα από τη συνένωση με το αναγνωρισμένο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, στο πλαίσιο του Ν. 4610/2019 για τις συνέργειες Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, το νέο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας ενισχύετα,ι αποκτώντας, υπό προϋποθέσεις, μια νέα ανταγωνιστική νομική προσωπικότητα.
Οφείλουμε με κάθε τρόπο και μέσο, ως πολίτες πρωτίστως αυτού του τόπου και ως αυτοδιοικητικοί, να στηρίξουμε τη συνέργεια αυτή και να αντισταθούμε σε παρωχημένες λογικές του παρελθόντος: «κάθε πόλη και ένα τμήμα».
Στην επιστήμη της χωροταξίας σήμερα, οι πανεπιστημιουπόλεις κατηγοριοποιούνται σύμφωνα με το λειτουργικό τους προσανατολισμό σε τέσσερις κατηγορίες: Η πρώτη αφορά τις «τεχνοπόλεις», με έμφαση στις τεχνολογικά ανεπτυγμένες εφαρμογές και στην καινοτομία, όπου χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα Πανεπιστήμια του Βερολίνου και του Άαλτο στο Έσποο της Φιλανδίας. Η δεύτερη κατηγορία αφορά τις «πράσινες» πανεπιστημιουπόλεις με έμφαση στην ανάπτυξη πράσινων εφαρμογών. Τέτοια campus συναντά κανείς στο Delf της Ολλανδίας και το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Η τρίτη κατηγορία αφορά τις λεγόμενες «αστικές» πανεπιστημιουπόλεις, όπως είναι το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ καθώς και τα μεγάλα πανεπιστήμια στην Ελλάδα. Τέλος μια νέα κατηγορία είναι αυτή των «οργανωμένων χώρων εργασίας και κατοικίας» με έμφαση στην επιμόρφωση και την καινοτομία όπως είναι το Google Corporate Campus στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια αλλά και το campus της Novartis στη Βασιλεία της Ελβετίας.
Η απολιγνιτοποίηση, πέρα από την κρίση που επιφέρει στην οικονομία της περιοχής, επιφέρει και μια κρίση ταυτότητας. Την ταυτότητά του, ο Δήμος Κοζάνης διατύπωσε στην Πρότασή του για την Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση το καλοκαίρι του 2020. Η ταυτότητα αυτή που έρχεται να πατήσει σε προηγούμενες πολιτικές, είναι στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός Πόλου Καινοτομίας και Αειφόρου Ανάπτυξης με έμφαση στις ενεργειακές εφαρμογές και τις πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, όπως καταγράφηκε και στο Εθνικό Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, αποτελεί έναν από τους πυλώνες αυτού του εγχειρήματος.
Στο πλαίσιο αυτό είναι προτιμότερο το ίδιο το Ίδρυμα, να προσδιορίσει την ταυτότητά του, προκειμένου να γίνει ανταγωνιστικότερο και αντάξιο των άλλων Ελληνικών και διεθνών Πανεπιστημίων.
Οποιαδήποτε λογική περιχαράκωσης του χαρακτήρα του Πανεπιστημίου στη βάση κομματικών, τοπικιστικών και μικροπολιτικών τακτικών, το μόνο που επιφέρει είναι την αποδυνάμωση του νέου αυτού ιδρύματος και την καταδίκη του σε αποτυχία προτού ακόμη ξεκινήσει να αποδίδει η ιστορική συνέργεια των συναποτελούμενων ιδρυμάτων.
Αντιλαμβάνομαι την αγωνία κάποιων κομματικών οργανώσεων τοπικού χαρακτήρα στην προσπάθεια μερικών να αποκτήσουν ταυτότητα, όπως επίσης σέβομαι και το δικαίωμα του καθενός να διεκδικεί. Αυτό όμως που δεν αντιλαμβάνομαι, είναι γιατί όταν διεκδικεί κάποιος με τεκμηριωμένο τρόπο κάτι, τότε κάποιοι άλλοι χωρίς στοιχεία και με περισσό το τοπικιστικό αίσθημα, προσπαθούν να σταθούν εμπόδιο σε κάθε προσπάθεια ανάπτυξης της περιοχής.
Από την αρχή στηρίξαμε την προσπάθεια του νέου Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Στην κατεύθυνση αυτή συνεχίζουμε, στηρίζοντας κάθε επιλογή του Ιδρύματος να καταστεί ανταγωνιστικό για χάρη της περιοχής, της επιστημονικής και της φοιτητικής του κοινότητας.
* ο Ευάγγελος Σημανδράκος
Επικεφαλής του συνδυασμού «Κοζάνη Μπροστά»