Στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης: «Ευθύνη για προστασία»;
Την Παρασκευή το πρωί ένα Τουρκικό F-4 Phantom καταρρίπτεται από Συριακά πυρά στο διεθνή εναέριο χώρο μεταξύ Συρίας-Τουρκίας-Κύπρου, κατά το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών. Ο πιλότος του αεροσκάφους είχε ειδοποιηθεί λίγα λεπτά νωρίτερα από τις Τουρκικές αρχές πως είχε ήδη διέλθει στον εναέριο χώρο της Συρίας. Οι τελευταίοι ισχυρίζονται πως δεν γνώριζαν εάν το αεροσκάφος ήταν Τουρκικό και πως η κατάρριψη έγινε σε απόσταση μόλις κάτι λιγότερο από ένα μίλι από τις ακτές τους.
Η Τουρκία σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Συνθήκης της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας καλεί σε σύσκεψη το ΝΑΤΟ προκειμένου να θέσει το ζήτημα ενώπιον των «συμμάχων».
Από τον Δεκέμβρη του 2010 και την αυτοπυρπόληση του 28χρονου Τυνήσιου μικροπωλητή, επειδή η αστυνομία του κατάσχεσε όλη του την πραμάτεια, μέχρι σήμερα εξελίσσεται με διαφορετική ένταση ένα «τέλος της ιστορίας» στον Αραβικό κόσμο. Τα γεγονότα που ακολούθησαν στις υπόλοιπες αραβικές χώρες, και κυρίως η «Διαδήλωση του Ενός Εκατομμυρίου» στην Αίγυπτο και η πτώση του καθεστώτος Μουμπάρακ, σηματοδοτούν μεγάλες αλλαγές όχι μόνο στο Μαγκρέμπ, αλλά όπως φαίνεται και στη Μέση Ανατολή. Η πτώση του καθεστώτος Καντάφι και οι ευρύτερες αλλαγές στην περιοχή δείχνουν μια ξεκάθαρη αμερικανική επιρροή η οποία σε τελική ανάλυση είναι κρυμμένη προς το παρόν πίσω από την διεκδίκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την «εδραίωση της δημοκρατίας» στην περιοχή.
Αναμφισβήτητα κάποια στιγμή το τέλος της ιστορίας έπρεπε να έρθει και για τον αραβικό κόσμο, διότι πολλές φορές όπως έδειξαν τα γεγονότα δεν συμβάδιζε με την ευρύτερη ισλαμική ιδεολογία. Οι ακραίες τάσεις αυτής επικράτησαν έναντι των μετριοπαθέστερων της νοτιοανατολικής Ασίας. Τελευταίο προπύργιο το Ιράν. Η νούμερο ένα απειλή από το θάνατο του Οσάμα Μπιν Λάντεν και μετά για την αμερικανική κοινωνία στα ζητήματα της διεθνούς και εθνικής ασφάλειας είναι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (η δεύτερη απειλή είναι η ανάπτυξη διαστημικών όπλων κυρίως από την Κίνα, αλλά και το βαλλιστικό πρόγραμμα του Ιράν). Οι Αμερικανοί, όπως και όλοι στα πλαίσια του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών πιέζουν το Ιράν από τη στιγμή που ξεκίνησε να επεξεργάζεται σχάσιμο υλικό, να συμμορφωθεί με το νομικό καθεστώς των διασφαλίσεων της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και συνεπώς με τη Συνθήκη για τη Μη Διασπορά των Πυρηνικών Όπλων. Το Ιράν όμως πεισματικά όχι μόνο αρνείται αλλά συνεχίζει να αναπτύσσει παράλληλα και πυραυλικά συστήματα τα οποία δυνητικά θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει (για αποτρεπτικούς λόγους- όπως διακηρύσσει το ίδιο), με στόχο να γίνει τοπική υπερδύναμη στην περιοχή. Παράλληλα υποστηρίζει το καθεστώς Άσαντ στη Συρία με αποτέλεσμα να υφίσταται αυτή τη στιγμή ένα αδιέξοδο το οποίο για τα συμφέροντα κάποιων κοστίζει σε ανθρώπινες ζωές.
Από τον Μάρτιο του 2010 έχασαν τη ζωή τους πάνω από 10.000 άνθρωποι στη Συρία από την δολοφονική καταστολή των διαδηλώσεων. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αδυνατεί να επέμβει πάλι εξαιτίας της άσκησης βέτο από τη Ρωσία και την Κίνα. Το μόνο που κατόρθωσε ήταν να περάσει ένα ψήφισμα (2043/2012) για την αποστολή παρατηρητών δίχως οπλισμό (με ελαφρύ για την προσωπική τους ασφάλεια) προκειμένου να συμβάλλει στην εξεύρεση λύσης. Το ΝΑΤΟ από την άλλη, έπειτα από τις μεταψυχροπολεμικές του πρακτικές της «Ευθύνης για Επέμβαση» (Responsibility to Protect) φαίνεται να χρησιμεύει και να προμηνύει γεγονότα στην περιοχή. Η εξίσωση έχει ως εξής: Οι Αμερικανοί πέραν της επικρότησης της αλλαγής φιλικών καθεστώτων στην περιοχή στοχεύουν στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, κατ' αρχήν δίχως άμεση εμπλοκή και κατά δεύτερον με την ευρύτερη συμμετοχή όλων σ' αυτό. Από την άλλη η Ρωσία και η Κίνα ενώ εναντιώνονται κι εκείνες στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν επιθυμούν την αμερικανική υπεροχή στην περιοχή. Ενώ λοιπόν μπλοκάρει ως συνήθως η λήψη αποφάσεων στο επίπεδο των Ηνωμένων Εθνών (Συμβούλιο Ασφαλείας) τίποτε δεν εμποδίζει το ΝΑΤΟ να κινηθεί εναντίον της Συρίας, για το θέμα της ανθρωπιστικής επέμβασης (νομιμοποιημένης πλέον κατά τη θεωρία της Ευθύνης για Προστασία- όπως έγινε και στο Κόσσοβο) αλλά και με απώτερο στόχο φυσικά την στρατηγική της ανάσχεσης (του Kennan) για το Ιράν. Είναι μια ξεκάθαρη στρατηγική με ωφέλιμα αποτελέσματα στο παρελθόν για τις ΗΠΑ.
Νομιμοποιείται το ΝΑΤΟ να επέμβει; Δεν είναι ξεκάθαρο. Υπάρχουν υποστηρικτές και αντιτιθέμενοι. Είναι ένα ζήτημα που έχει το ένα σκέλος του στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και το άλλο στα πολιτικά παιχνίδια των ισχυρών. Συνέβη στο παρελθόν. Υπάρχει προηγούμενο. Τίποτε δεν αποκλείει να χρησιμοποιηθεί ως πίεση στο καθεστώς Άσαντ προκειμένου να εγκαταλείψει την εξουσία. Από την άλλη οι Κινέζοι και οι Ρώσοι αφήνουν τις ΗΠΑ να καθαρίσουν αλλά πληρώνουν και το τίμημα της επιρροής. Το Ιράν όμως σε κάθε περίπτωση πρέπει να συμμορφωθεί με τους διεθνείς κανόνες για την πυρηνική ενέργεια. Ειδάλλως αν παραμείνει ανεξέλεγκτο θα πυροδοτήσει έναν αγώνα αποτροπής τοπικά, με την Τουρκία να εξοπλίζεται (μάλιστα προβαίνει σε αγορά μη επανδρωμένων αεροσκαφών από τις ΗΠΑ) με αποτέλεσμα αυτό να κλονίζει και τη δική μας αποτρεπτική ισορροπία. Επίσης σε κάθε περίπτωση πρέπει να σταματήσει άμεσα το αιματοκύλισμα του συριακού άοπλου λαού.
Τα οικονομικά γεγονότα του πλανήτη επισκιάζουν άλλα πολύ πιο σημαντικά όπως φαίνεται. Στο συμβούλιο του ΝΑΤΟ την Τρίτη θα συζητηθεί πέρα από το γεγονός της κατάρριψης του Τουρκικού πολεμικού και το ζήτημα της Συρίας γενικά (όπως ήταν ήδη προγραμματισμένο). Παρόλο που κάποιοι διατηρούν επιφυλάξεις (δικαίως ίσως) η κατάσταση τείνει να γίνει εκρηκτική. Οι Αμερικανοί δεν επιθυμούν μονομερή επέμβαση η οποία στην παρούσα φάση είναι κοστοβόρα, αλλά ευρύτερη συμμαχία. Πράγμα που όπως φαίνεται θα το πετύχουν. Επίσης σε περίπτωση που κλιμακωθούν οι εντάσεις έπειτα από μονομερή πρωτοβουλία του Ιράν τότε θα έχουμε μια ιδιαίτερη κατάσταση η οποία θα έχει να κάνει με ιδιάζουσα ρήξη μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων διαφορετικής κλάσης. Το αποτέλεσμα βέβαια θα είναι πασιφανές.