Αντί ευχολογίου για την γιορτή της Μητέρας: ''Μιά αποκαλυπτική συζήτηση με την ψυχολόγο και συγγραφέα Φωτεινή Τσαλίκογλου'' (φωτο) - VETONEWS Ειδήσεις από Κοζάνη, Γρεβενά, Καστοριά, Πτολεμαΐδα, Φλώρινα, Μακεδονία και όλη την Ελλάδα

 «Υπάρχουν πολλά περισσότερα πράγματα, Οράτιε, μεταξύ γης και ουρανού απ αυτά που η φαντασία σου μπορεί να συλλάβει». -Ουίλιαμ Σαίξπηρ

    Την Φωτεινή Τσαλίκογλου τη συνάντησα και με τις δυο ιδιότητές της. Της ψυχολόγου και της συγγραφέως. Στα βιβλία της πρωταγωνιστεί η σχέση μάνας - κόρης. Πήγα με πολλές απορίες για το πως προκύπτει η δραματικότητα των ηρωίδων αυτών στα βιβλία της, οι οποίες κινούνται σε οριακές καταστάσεις σχέσεων. Και της ζήτησα να μας φωτίσει αυτό το πεδίο που μέσα στο ίδιο του το φως εμπεριέχει τόσο μεγάλο σκότος.   Φωτεινή Τσαλίκογλου

Η συζήτηση με την Φωτεινή Τσαλίκογλου

Είναι η μητέρα ένα τραύμα όταν μεγαλώνουμε; Μέσα στη λέξη μητέρα ακούγεται  η λέξη τέρας αλλά και το μη, το αποτρεπτικό του τέρατος, η ασφάλεια από την απειλή,  όπως και στο mother ακούγεται το other,  το άλλο, ένα άλλο όμως που είναι σε συνεχή γειτνίαση με το όμοιο.   Η υπερφυσική δύναμη, η προστασία αλλά και  η απειλή της καταστροφής μέσα από τη συγχώνευση. Ένα σημαίνον οικουμενικότητας που  περιέχει τα πάντα. Τα αγαθά και τα καταστροφικά. Τα απειλητικά και τα προστατευτικά.  Την έννοια της  αρχαϊκής μητέρας  συναντάμε στη μυθολογία, στις θρησκείες των λαών.  Η παντοδύναμη μητέρα τροφός όλων των πλασμάτων. Καταστροφική και ιερή μητέρα. Η Γαία που ήταν σε θέση να καταστρέφει σύζυγο, παιδιά και κρατούσε στα χέρια της την τύχη της οικουμένης.  

Σε όλα σας τα βιβλία έχετε ασχοληθεί με αυτή τη σχέση. Μου εξηγείτε γιατί; Δε γίνεται συνειδητά. Στο πρώτο μου μυθιστόρημα, περιγράφω ένα μικρό κοριτσάκι έντεκα χρονών, το οποίο δεν έχει όνομα. Είναι η «Κόρη της Ανθής Αλκαίου». Δεν έχει όνομα γιατί της το έχει κλέψει η μητέρα της. Πως; Μέσα από την κατάθλιψή της. Είναι μια σιωπηλή, ασάλευτη σαν άγαλμα παγωμένη μητέρα. Κι η κόρη της , προσπαθεί στην Αθήνα του 60 να την γιατρέψει με κάθε τρόπο. Με μάγια, με χειρομαντεία, με γιατρούς, με φάρμακα, με μαντζούνια, με μουσική, με παραμύθια.. Tο παιδί που μεγαλώνει με μια καταθλιπτική μητέρα επωμίζεται ένα καθήκον που δεν μπορεί ποτέ να εκπληρωθεί….να θεραπεύσει την μητρική οδύνη. Με ενδιαφέρει να αποδώσω λογοτεχνικά αυτό τον απελπισμένο αγώνα. Ίσως γιατί βρίσκω αναλογίες   με τον ίδιο τον αγώνα της γραφής. Αγάπης, όπως και γραφής, αγώνας άγονος.  Να αποδόσεις μέσα από τις φτωχές λέξεις περιπλοκές και δύσκολες να μπουν μέσα στο λόγο καταστάσεις του νου και της φαντασίας.

 Μου λέτε ότι μια  κόρη μπορεί να  γίνεται η μητέρα της μητέρας της. Αυτό συμβαίνει. Να γίνεσαι η  μητέρα της μητέρας σου. Ο γονιός του γονιού σου.  Eυθραυστοι ψυχικά γονείς που είτε είναι, είτε  προβάλλουν ως αβοήθητοι στα μάτια του παιδιού, ωθούν το παιδί να μεταμορφωθεί σε ένα παιδί – ενήλικα ή και υπερήλικα που δεν ζητά αλλά προσφέρει προστασία.. Το παιδί γίνεται κεραμίδι στο άσκεπο κεφάλι του γονιού. Ρούχο στο γυμνό του σώμα. Δεν είναι λίγα τα παιδιά που παρακινούνται να λειτουργήσουν ως γονείς τον γονιών τους. Είναι οδυνηρό, είναι επίπονο. Είναι σαν να σου έχουν βίαια υφαρπάξει την παιδική σου ηλικία.  

Στην πραγματικότητα μπορούμε να επηρεάσουμε την μητέρα μας;  Όλα παίζονται και υπόκεινται στου κανόνες ενός παιχνιδιού με αβέβαιη έκβαση  και όχι πάντα γνωστούς και κοινά αποδεκτούς κανόνες. Η  σχέση με τη μητέρα μας δεν συνίσταται μόνο από το εδώ και τώρα, από το τρέχον, από το παρόν, το πιο καθοριστικό της κομμάτι έχει να κάνει με ο,τι παραμένει ψυχικά ενεργό από το παρελθόν. Στο μυθιστόρημα μου το «Χάρισμα της Βέρθας» υπάρχει μια μάνα που έχει χάσει από αιφνίδιο θάνατο τον γιό  της. Εδώ, η κόρη της, η Βέρθα,  προσπαθεί να τα βάλει με δυο φαντάσματα. Του νεκρού αδερφού και της βυθισμένης μέσα στην κατάθλιψη μητέρας. Είναι σαν να παλεύεις με δαίμονες. Παλεύοντας όμως, μετράς τις τρομακτικές δυνάμεις που κρύβονται μέσα σου και αναμετριέσαι με το μέχρι πού μπορείς να φτάσεις Είναι σαν θες να ζεστάνεις το παγωμένο ενός μαρμάρινου αγάλματος, να κάνεις ένα ασάλευτο άγαλμα να δακρύσει, σαν να θες δηλαδή να  μεταμορφώσεις  έναν αδιάφορο κόσμο, μια αμέτοχη φύση,  σε ένα   τρυφερό σύμπαν. Ένα τέτοιο ανέφικτο στοίχημα όμως σε παρακινεί να μένεις ζωντανός και να επιμένεις στην ψευδαίσθηση ότι  μέσα από το έργο σου θα το καταφέρεις. Χωρίς αυτή την ψευδαίσθηση όμως θρυμματίζεται και η δυνατότητα κάθε δημιουργίας.

Ποιά είναι πιο περίπλοκη σχέση, αυτή μιας μητέρας με ένα γιό ή με μια κόρη; Νομίζω ότι και οι δύο κουβάλανε τις δικές τους περιπλοκότητες. ‘’Ο γιός μου μένει γιος μου, μέχρις ότου είναι με τη γυναίκα του, η κόρη μου μένει κόρη μου για πάντα λέει η μητέρα στους Γιους και εραστές του Ντ. Χ. Λώρενς. Δεν είμαι όμως τελικά βέβαιη αν μπορούμε ‘’με ελαφριά καρδιά’’ να ξεχωρίσουμε αυτές τις σχέσεις.  Πρόκειται για σχέσεις καθοριστικές του είναι μας που συνεχίζουν ακόμα και όταν η μητέρα δεν ζει πια, και βεβαία συνεχίζονται  και στις τραγικές εκείνες περιπτώσεις όπου το παιδί είναι εκείνο που φεύγει πρώτο από τη ζωή. Έχουμε δηλαδή  να κάνουμε με δια βίου σχέσεις. Μας ακολουθούν έως το τέλος. Αυτό φανερώνει και το μέγεθος της σημασίας αλλά και της πολυπλοκότητας τους. Άλλωστε η αξία της  ‘’σημασίας’’ ποτέ δεν μπόρεσε να αποδεσμευτεί από τα ‘’δεσμά’’ της πολυπλοκότητας.

για να διαβάσετε ολη την συνέντευξη πατήστε εδώ