Μια επανάσταση ιδεών
του Γιάννη Τζιουρά
Ήταν τότε που A. Einstein είπε πως «ένα πρόβλημα δεν μπορεί να επιλυθεί από το επίπεδο σκέψης το οποίο το δημιούργησε». Κατά συνέπεια, ορισμένες φορές προκειμένου να επιλυθεί ένα πρόβλημα απαιτούνται πρωτότυπες λύσεις σε επίπεδο ιδεών και δράσεων.
Πρακτικά μιλώντας, αν προσεγγίσουμε ένα πρόβλημα με τις συμβατικές μεθόδους...
επίλυσης και αυτό δεν επιλυθεί, έχοντας βεβαίως προηγουμένως ακολουθήσει ορθά όλα τα λογικά στάδια που απαιτούνται, τότε σημαίνει πως είτε οι ικανότητες δεν επαρκούν για την επίλυση του προβλήματος είτε πως το επίπεδο ιδεών έχει καταρρεύσει με αποτέλεσμα να απαιτείται άλλη προσέγγιση. Νέες ιδέες.
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα ήταν ανέκαθεν σχετικά κλειστό απέναντι στις ιδέες. Αυτό διαφαίνεται άλλωστε και από τους πεπερασμένους κύκλους από τους οποίους διέρχεται το ίδιο διαχρονικά. Τον περασμένο αιώνα η εναλλαγή καθεστώτων και δομών, άφηνε κλειστό και στείρο ιδεολογικά το πολιτικό γίγνεσθαι (με εξαίρεση πολύ μικρές χρονικά περιόδους). Αυτό σημαίνει πως ενώ οι πολιτικοί κύκλοι εναλλάσσονται, έπειτα από κάθε κύκλο δεν προκύπτει κάτι νέο σε επίπεδο ιδεών. Οι ρίζες αυτής της στασιμότητας είναι βαθιές και έχουν στοιχεία που αγγίζουν το επίπεδο ιδεών και προκατάληψης του λαού. Η προκατάληψη είναι μια λογική, πιο δυνατή από τη λογική του ατόμου. Είναι μια δύναμη η οποία υποβοηθά την εξουσία να διαιωνίζεται με το υφιστάμενο πρόσωπό της χωρίς να αλλάζει κάτι ουσιαστικά, παρά μόνο παροδικά.
Για παράδειγμα το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα βασίστηκε στην προκατάληψη. Όταν χρειάστηκε να αλλάξουν νοοτροπίες επειδή χρεοκόπησε, τότε έγινε φανερή η δύναμη της προκατάληψης.
Κάθε νέο πολιτικό σύστημα δημιουργεί τις δικές του κανονιστικές δομές προκειμένου οι τελευταίες να δημιουργήσουν με τη σειρά τους εκείνους τους φορείς που θα το διατηρήσουν στην εξουσία. Ωστόσο οι δομές προσδιορίζονται επίσης από ιδέες. Όταν όμως χρεοκοπήσει ένα πολιτικό σύστημα, η χρεοκοπία θα γίνει ορατή πρώτα στους φορείς, ύστερα στις δομές και τέλος στις ιδέες. Πολιτικά μιλώντας οι κανονιστικές δομές (π.χ. ένα νέο Σύνταγμα και θεσμικό πλαίσιο) μπορούν να δημιουργήσουν φορείς (π.χ. πολιτικά κόμματα, οργανώσεις) και οι φορείς μπορούν να δημιουργήσουν, και ενδεχομένως να μεταβάλλουν, τις δομές αυτές. Δεν είναι απαραίτητο πάντα οι φορείς να είναι θύματα των δομών.
Το ερώτημα όμως είναι πως πρέπει να συλλάβουμε τη σχέση μεταξύ φορέων και δομών αλλά και να δούμε εάν όντως χρεοκόπησαν οι φορείς. Διότι σε καταφατική απάντηση είναι εξ ορισμού αντιφατικό να περιμένουμε από εκείνους την αλλαγή. Δηλαδή, έπειτα από μια χρεοκοπία φορέων όπως είναι αυτή του κομματικού μας συστήματος (άλλωστε κατά γενική ομολογία αυτό είναι φανερό- βλέπε πρόσφατα στοιχεία Ευρωβαρόμετρου, την τελευταία έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάς που κατατάσσει τα πολιτικά κόμματα ως τον πιο διεφθαρμένο τομέα της κοινωνίας, και πολλές άλλες), η οποία οδήγησε την κοινωνία σε αδιέξοδο, θα οδηγήσει και σε μια αντίστοιχη χρεοκοπία δομών; Κι όμως, δεν είναι διόλου ξένο στην πολιτική και συνταγματική ιστορία της χώρας αυτό. Έχει συμβεί πολλάκις από τη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού κράτους μέχρι το 1974. Μήπως όμως εάν παραδεχθούμε το κλείσιμο ενός τέτοιου πολιτικού κύκλου σήμερα τότε θα είναι σαν να παραδεχόμαστε και την εντροπία των ιδεών αλλά και όλων όσων εξακολουθούν να τις υποστηρίζουν και να ασκούν (με την ευρύτερη έννοια) την εξουσία αποκτώντας μονομερώς οφέλη;
Και οι νέες ιδέες για την επίλυση του προβλήματος θα προκύψουν από εκείνους οι οποίοι έδρασαν όλα αυτά τα χρόνια πάνω στο σύστημα προκατάληψης το οποίο εκείνοι δημιούργησαν, τροφοδότησαν και χρεοκόπησαν; Και για να καταλήξω με μια πιο εκλαϊκευμένη ερώτηση... μπορεί να προκύψει κάτι νέο με παλιά υλικά; Τι χρειάζεται λοιπόν;
Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμων, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ*