«Ένας πρόεδρος δεν πρέπει να τα λέει αυτά…»; Πως οδηγηθήκαμε στο Τρίτο Μνημόνιο | του Γιαννη Τζιουρά*
Πριν μερικές ημέρες κυκλοφόρησε στη Γαλλία το βιβλίο δύο δημοσιογράφων της Le Monde, των G. Davet και F. Lhomme, με τίτλο «Ένας πρόεδρος δεν πρέπει να τα λέει αυτά… Τα μυστικά της πενταετίας» στο οποίο καταγράφουν προσωπικές συνεντεύξεις με τον Γάλλο Πρόεδρο F. Hollande. Μεταξύ άλλων, αναφέρονται στο βιβλίο στιγμές
από την περυσινή διαπραγμάτευση της Ελληνικής κυβέρνησης με τους Ευρωπαίους δανειστές και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.Το βιβλίο υπάρχει διαθέσιμο στο διαδίκτυο, κατόπιν αγοράς. Παρακάτω, αναφέρομαι μόνο σε ό,τι φέρεται να είπε ο Γάλλος Πρόεδρος στους δημοσιογράφους και όχι εκτιμήσεις, λεγόμενα ή αναλύσεις των δημοσιογράφων.
Συγκεκριμένα, στις σελ. 938-944, περιγράφεται μέρος του παρασκηνίου των διαπραγματεύσεων, από το οποίο φαίνεται η έντονη ανησυχία των δανειστών για μια πιθανή κατάρρευση των διαπραγματεύσεων και έξοδο της χώρας μας από την Ευρωζώνη. Συγκεκριμένα στις σελ. 939-940, αναφέρεται πως στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε το βράδυ του δημοψηφίσματος ο Γάλλος Πρόεδρος με τον Έλληνα Πρωθυπουργό, του είπε πως «Μπορεί να κέρδισες εσωτερικά αλλά ρισκάρεις να χάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Διότι η ενισχυμένη νομιμοποίηση που επεδίωξες δεν θα λειτουργήσει προς όφελος της Ελλάδας στην περίπτωση που οι Ευρωπαίοι διακόψουν τη χρηματοδότηση σταματώντας τις διαπραγματεύσεις», συνεχίζοντας λέγοντάς του, «βοήθησέ με να σε βοηθήσω… προκειμένου οι θέσεις σου να πείσουν τους Γερμανούς. Προς το παρόν θέλουν να σε βγάλουν από την Ευρωζώνη. Δεκατέσσερις χώρες είναι υπέρ του να βγείτε από το Ευρώ. Μόνο εμείς, η Ιταλία και η Κύπρος σας θέλουμε μέσα». Συνεχίζει τη σκέψη του λέγοντας πως «Διαφαίνεται το στήσιμο μιας παγίδας από το ΔΝΤ και του Γερμανούς… θα πουν πως το ελληνικό πρόγραμμα που προτείνετε είναι καλό, αλλά επειδή έχουν αλλάξει οι περιστάσεις (η ανάπτυξη πέρασε σε αρνητικά επίπεδα κτλ.) δεν μπορούμε να ενεργοποιήσουμε τον ESM», κι αυτό είναι παγίδα. Μάλιστα, ο Hollande το περιγράφει σαν υψηλή στρατηγική εκ μέρους της Γερμανίας και του ΔΝΤ, η οποία φαινομενικά θα δείχνει πως εξαιτίας της «αντίθεσης» μεταξύ Γερμανίας- ΔΝΤ, μπλοκάρουν οι διαπραγματεύσεις και έτσι η Ελλάδα οδηγείται στην έξοδο από την Ευρωζώνη.
Σοκαριστικός είναι ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει ο Γάλλος Πρόεδρος στο βιβλίο πως η Αθήνα δεν είχε καταλάβει τον κίνδυνο ενός Grexit. Συγκεκριμένα αναφέρει πως η Διευθύντρια του ΔΝΤ, K. Lagarde, είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τους Γερμανούς. Όπως του αποκάλυψε σε τηλεφωνική συνομιλία η Lagarde δεχόταν πίεση από τις ΗΠΑ και τους άλλους «μεγάλους» του ΔΝΤ. Μάλιστα αναφέρει πως του είπε «Είστε σκληροί με τους Αφρικανούς. Με τους Έλληνες γιατί συμπεριφέρεστε διαφορετικά;», καταδεικνύοντας πως ένας Διεθνής Οργανισμός πρωτίστως λειτουργεί με κριτήρια που εμπεριέχονται στο καταστατικό του, δηλαδή την «αρχή της μη διάκρισης».
Προκειμένου να αντιληφθούμε πως στις δημοκρατίες δεν αποφασίζει μόνο ένας, καθώς υπάρχουν Κοινοβούλια και αντίθετες δυνάμεις, διαφωτιστικό είναι το παρακάτω, από την κατ ιδίαν συνομιλία του Γάλλου Προέδρου με την Γερμανίδα Καγκελάριο A. Merkel. Η Merkel αναφέρει ο Hollande πως του είπε «Τι σε κάνει να πιστεύεις ότι ο Τσίπρας θέλει όντως μια συμφωνία, αφού τόσες εβδομάδες δεν κατορθώνουμε να καταλήξουμε κάπου;» συνεχίζοντας πως «η δική μου κοινή γνώμη είναι υπέρ μιας εξόδου της Ελλάδας από το Ευρώ» για να εισπράξει την απάντηση του Γάλλου Προέδρου πως «Η Γαλλία θα κάνει τα πάντα να παραμείνει η Ελλάδα στο Ευρώ, εκτός κι αν οι Έλληνες δεν θέλουν τελικά να βοηθηθούν», για να του πει ξανά η Γερμανίδα Καγκελάριος πως είναι απαραίτητο να εξετάσουν ένα σχέδιο εξόδου (Plan B) και να του ζητήσει την άδεια να συνεργαστούν σχετικά οι δύο υπουργοί οικονομικών «Il faut qu’on étudie le scénario de la sortie, est-ce que tu autorises Michel Sapin à en parler avec Wolfgang Schäuble?».
O Hollande επίσης αναφέρει πως ο Juncker του είπε στις Βρυξέλλες πως οι ευρωπαίοι ηγέτες μετά το δημοψήφισμα ένιωθαν προδομένοι από τον Τσίπρα και πως το κλίμα δεν ήταν καθόλου καλό για την Ελλάδα.
Στη σελίδα 946, ο Hollande αναφέρει το πώς τελικά μας βοήθησαν οι Γάλλοι προκειμένου να παρουσιάσουμε την πρόταση για τη σύναψη του Τρίτου Μνημονίου. Συγκεκριμένα αναφέρει σε τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Πρωθυπουργό πως «Είμαστε στη διάθεσή σου, τουλάχιστον να σε βοηθήσουμε τεχνικά. Δέκα άνθρωποι μεταξύ αυτών και ο Υπουργός Οικονομικών εργάζονται για την πρόταση. Στην κατάσταση που είσαι δεν πρόκειται να φτάσεις ποτέ σε συμφωνία αν δεν είμαστε μαζί. Συμφωνείς να παρουσιάσουμε την πρόταση σαν να είναι δική σας; Η Ελλάδα φυσικά είναι κυρίαρχο κράτος, ωστόσο θα διασφαλίσουμε το καλύτερο αποτέλεσμα, τουλάχιστον στο τεχνικό επίπεδο».
Μετά από αυτή την αποκαλυπτική συνομιλία ο Γάλλος Πρόεδρος αναφέρει πως «ο Τσίπρας δέχθηκε. Σε έκπληξη όλων και παρά την οργή του παραιτούμενου Υπουργού Οικονομικών Γ. Βαρουφάκη, έπειτα από ολονύκτια διαπραγμάτευση στις 13 Ιουλίου ανακοινώνει πως δέχεται το πρόγραμμα διάσωσης που του προτείναμε». Μάλιστα ο Γάλλος Πρόεδρος αναφέρει πως «ο Τσίπρας σε μια πλήρη στροφή, αποδέχεται τελικά αυτό που ζήτησε από τους ψηφοφόρους του να απορρίψουν με το δημοψήφισμα», ενώ συνεχίζει πως «Το Grexit αποφεύχθηκε. Η στορφή του Τσίπρα ήταν απαραίτητη αλλά όχι αρκετή. Τώρα έπρεπε να πειστούν οι οπαδοί της σκληρής γραμμής, όπως τα Βαλτικά κράτη, οι οποίοι ήταν όλοι τους υπέρ της εξόδου της Ελλάδος από το Ευρώ».
Επίσης, σημαντικά είναι τα όσα είπε ο Γάλλος Πρόεδρος για την ευθύνη που είχε σχετικά με το Ελληνικό ζήτημα. Τις επόμενες ημέρες, σε δημοσκόπηση που έλαβε χώρα στη Γαλλία, μόνο το 22% των ερωτηθέντων συμφωνούσε με τις ενέργειές του. Συγκεκριμένα είπε πως «Το έκανα διότι είναι πιο σημαντικό να υπερασπιστούμε το Ευρωπαϊκό σχέδιο. Ήταν η Γαλλία όπου υπό τον Giscard βοήθησε την είσοδο της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1981. Η Γαλλία ήταν αυτή υπό τους Jospin και Chirac που άφησε την Ελλάδα να συμμετάσχει στην Ευρωζώνη. Μπορεί η κοινή γνώμη να είναι ευαίσθητη σ’ αυτά, αλλά ένιωθα ευθύνη. Αν έφευγε η Ελλάδα από την Ευρωζώνη αυτό θα ήταν αντίθετο με την αρχική ιδέα σύλληψης της τελευταίας».
Παρόλα αυτά στη σελίδα 949, ο Γάλλος Πρόεδρος όταν αναφέρεται στον Έλληνα Πρωθυπουργό, αναφέρει πως είναι ένας πολύ δύσκολος συνάδελφος και πως ένιωσε δύο φορές προδομένος. Λέει: «Η πρώτη φορά ήταν όταν πληροφορήθηκα για το δημοψήφισμα προτού καν καταλήξουν οι διαπραγματεύσεις. Μάλιστα πήρε ένα χαρτί και ανακοίνωσε πως “Εγώ δεν συμφωνώ μ’ αυτό” παρότι υπήρχε στο τραπέζι η νέα πρόταση του Juncker»… και «τη δεύτερη όταν άκουσα να ζητά από το λαό του να ψηφίσει ΟΧΙ.. ωραία.. τώρα όλα τελείωσαν λοιπόν».
Σε ερώτηση για το αν οι Έλληνες είναι ανεύθυνοι, ο Γάλλος Πρόεδρος απαντά καταφατικά αναφέροντας πως «Στην αρχή δεν ήξεραν, τώρα γνωρίζουν», ενώ σε ερώτηση για τους οικονομολόγους που επηρέασαν τον Πρωθυπουργό, ο Hollande λέει χαρακτηριστικά πως «Η ανευθυνότητα ήταν ότι βασίστηκαν σε ανεύθυνους οικονομολόγους. Ένας οικονομολόγος μπορεί να πιστεύει σε ό,τι θέλει, να γράφει και να λέει ό,τι θέλει, όμως ένα κράτος είναι υπόλογο στους πολίτες του… Αν υπάρχει συλλογική ευθύνη ναι, η ελληνική κοινωνία διατρέχεται από προνομιούχα επαγγέλματα, από αδήλωτη εργασία, από συνταξιούχους των 50-55 ετών.. όλα αυτά αποτελούν συλλογική ευθύνη».
Κλείνω το άρθρο με δύο ακόμη αποκαλύψεις. Η μία είναι η απάντηση του Γάλλου Προέδρου αναφορικά με το αν ήταν ο «ενδιάμεσος» μεταξύ Ελλάδας και Ευρώπης. «Δεν είναι αλήθεια. Δεν ήμουν ο ενδιάμεσος μεταξύ Τσίπρα- Μέρκελ. Οι Γερμανοί ήταν κοντά μου και έπρεπε να τους πείσω πως είναι προς το Ευρωπαϊκό συμφέρον να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Αν μ’ εγκατέλειπαν τότε τέλος».
Η δεύτερη, αυτή της σελίδας 953, είναι ακόμη πιο σοκαριστική. Αναφέρει ο Γάλλος Πρόεδρος πως σε τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Πρόεδρο της Ρωσίας, V. Putin, τη νύχτα του δημοψηφίσματος, του είπε πως «Πρέπει να σου δώσω πληροφορίες, προκειμένου να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις μεταξύ μας… Η Ελλάδα έκανε αίτημα για τύπωση δραχμών στη Ρωσία επειδή δεν έχουν τη δυνατότητα να τυπώσουν στην Ελλάδα», με τον Hollande να απαντά πως «Εάν θέλει κάτι τέτοιο… τότε η Ελλάδα είναι ανεξάρτητο κράτος… δεν μπορώ να κάνω κάτι γι’ αυτό» με τον Ρώσο Πρόεδρο να λέει προτού κλείσει το τηλέφωνο πως «Ήθελα να σου δώσω αυτή την πληροφορία και να σε ενημερώσω πως κάτι τέτοιο δεν είναι στη θέλησή μας». «Περίεργο τηλεφώνημα» αναφέρει ο Hollande. «Ο Putin δεν δίνει πληροφορίες έτσι. Προφανώς το έκανε για να μην κατηγορηθεί ότι σπρώχνει την Ελλάδα εκτός Ευρώ και δεύτερον για να μου επισημάνει πως μια πιθανή έξοδος θα ενείχε κινδύνους που έπρεπε να αποφύγουμε». «Εκείνη την περίοδο το κράτησα για τον εαυτό μου».
του Γιάννη Τζιουρά
Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας
Υπ. Δρ. Νομικής ΑΠΘ