Το δις εξαμαρτείν… ή αλλιώς γιατί οδηγούμαστε σε εκλογές.
Ήταν 26 Ιουνίου του 2015, όταν ο Πρωθυπουργός εγκαταλείποντας το τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το κλείσιμο του Δευτέρου Προγράμματος, εξήγγειλε ένα αμφιλεγόμενης συνταγματικότητας δημοψήφισμα,
το οποίο μάλιστα πέραν των επικρίσεων από το Συμβούλιο της Ευρώπης (για το γεγονός πως δεν πληρούσε τα κριτήρια του Κώδικα της Βενετίας για τα Δημοψηφίσματα), οδήγησε στη χώρα σε νέες περιπέτειες, με την επιβολή εκ μέρους της Κυβέρνησης κεφαλαιακών ελέγχων, με τον αποκλεισμό μας από το Πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας καθώς και με τη σύναψη ενός Τρίτου, κατά σειρά, Μνημονίου στο πλαίσιο μιας συμφωνίας, της οποίας το παρασκήνιο θυμίζει τη Συνθήκη του Μπρέστ- Λιτόφσκ.
Το Τρίτο Μνημόνιο, διαφέρει από τα δύο προηγούμενα στο μέτρο που έχει συμφωνηθεί η εμπροσθοβαρής εξόφλησή του (γι’ αυτό και τα εμπροσθοβαρή μέτρα), καθώς και η χρηματοδότησή του από ένα Ταμείο «εκπλειστηριασμού» της δημόσιας περιουσίας. Η κυβέρνηση, με την φαινομενική «νομιμοποίηση» που της προσέδωσε αρχικά το «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα και την ουσιαστική νομιμοποίηση που της προσέδωσε η ετυμηγορία του Ελληνικού λαού τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, προχώρησε στην εφαρμογή της συμφωνίας που η ίδια έφερε στη χώρα.
Στο πλαίσιο αυτό, και με καθυστέρηση ενός έτους, έκλεισε επιτυχώς η πρώτη αξιολόγηση ενώ για τη δεύτερη αξιολόγηση μένουν ακόμη κάποια ουσιαστικά πράγματα να γίνουν, όπως είναι η έναρξη λειτουργίας της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε., δηλαδή του Υπερ-Ταμείου που αναφέρεται στο Πρόγραμμα ως μηχανισμός χρηματοδότησής του.
Στο ίδιο πλαίσιο, από την πλευρά των δανειστών, συμφωνήθηκε η ελάφρυνση του χρέους μας σε τρεις φάσεις, μια ελάφρυνση που αρχικώς συμφωνήθηκε τον Νοέμβριο του 2012, και έκτοτε αναμένεται…. Η μοναδική στιγμή που πλησιάσαμε περισσότερο στην υλοποίηση της πρώτης φάσης της ελάφρυνσης του χρέους ήταν αυτή της 5ης Δεκεμβρίου 2016, όταν αποφασίστηκε στο Eurogroup η εφαρμογή της πρώτης φάσης υλοποίησης, κατόπιν της εισήγησης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Η έναρξη της εφαρμογής των μέτρων θα ξεκινούσε, όπως έδειχναν όλα μέχρι χθες το απόγευμα, έπειτα από το κλείσιμο και της δεύτερης αξιολόγησης τον Γενάρη του 2017. Η ελάφρυνση αυτή καθ’ αυτή δεν έχει βραχυπρόθεσμες (ούτε καν μεσοπρόθεσμες) δημοσιονομικές επιπτώσεις (αναφέρθηκα σ’ αυτά στο προηγούμενο άρθρο μου). Και ο λόγος είναι πως η δέσμευση των δανειστών μας για το είδος της ελάφρυνσης που αποφασίστηκε το Μάιο του 2016 (δηλαδή για λογιστική αναδιαμόρφωση του προφίλ του χρέους μας), θα λάβει χώρα αντίστροφα χρονικά, με τα μέτρα για μεγαλύτερη ελάφρυνση να μετατοπίζονται για το τέλος του προγράμματος, ως «επιβράβευση» της επιτυχούς εφαρμογής του.
Για τη δέσμευση αυτή των δανειστών, που συνεχίστηκε στο πλαίσιο του Τρίτου Μνημονίου, η κυβέρνηση κόπιασε. Και μάλιστα κόπιασε πολύ προκειμένου να ανακτήσει τη χαμένη εμπιστοσύνη του πρώτου εξαμήνου του 2015. Αυτή η ανακτηθείσα εμπιστοσύνη (όση από αυτή ανακτήθηκε δηλαδή), καταγράφηκε στην Απόφαση του Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου του 2016. Όμως η κυβέρνηση περίμενε μεγαλύτερη «γενναιοδωρία» από την πλευρά των δανειστών. Κι έτσι εγκλωβίστηκε. Εγκλωβίστηκε, διότι αντί για μια γενναιόδωρη ελάφρυνση του χρέους, αποδέχθηκε την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη ενός ακόμη Μνημονίου, του Τέταρτου κατά σειρά, όπως αναφέρεται στην Απόφαση του Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου.
Με την πρόσφατη εξαγγελία του Πρωθυπουργού για την παροχή μέτρων ανακούφισης των αναξιοπαθούντων συμπολιτών μας, η ανακτηθείσα εμπιστοσύνη εξανεμίζεται ξανά, κάτι που το επιβεβαίωσε χθες ο εκπρόσωπος τύπου του προέδρου του Eurogroup, M. Reijns, ανακοινώνοντας, τουλάχιστον, το ουσιαστικό πάγωμα της πρόσφατης Απόφασης του Eurogroup μέχρι το κλείσιμο και της δεύτερης αξιολόγησης. Pacta sunt servanda λοιπόν. Κι αναρωτιέμαι… δεν γνωρίζει πια ο Πρωθυπουργός, μετά και από τα όσα συνέβησαν το καλοκαίρι του 2015, πως ό,τι συμφωνείται στο πλαίσιο του Μνημονίου θα πρέπει να είναι προϊόν αποδοχής και από τις δύο πλευρές; Εκτιμώ πως το γνωρίζει. Άλλωστε το δις εξαμαρτείν…. ουκ ανδρός σοφού. Και η σοφία του Πρωθυπουργού είναι να οδηγεί τη χώρα σε εκλογές.
Η χώρα οδηγείται σε εκλογές με την κυβέρνηση να παραιτείται κλιμακώνοντας τη σύγκρουση με τους δανειστές, διότι συνταγματικός τρόπος για την διάλυση της Βουλής εντός της τετραετίας για το ίδιο θέμα δεν υφίσταται, ενώ οι κοινοβουλευτικές δυνάμεις των κομμάτων δεν μπορούν απ’ ότι φαίνεται να σχηματίσουν κάποιου τύπου κυβέρνηση από αυτές που ορίζει το Άρθρο 37 του Συντάγματος. Γι’ αυτά θα μιλήσω σε επόμενο άρθρο μου, όταν κι εφόσον κινηθούν διαδικασίες διάλυσης της Βουλής.
Το επόμενο Eurogroup καθορίστηκε για τις 27 Ιανουαρίου 2010, όταν θα συνεδριάσει το Ecofin (Υπουργοί Οικονομικών ΕΕ). Ως τότε, κατόπιν των πρόσφατων εξαγγελιών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αναμένεται η συμμετοχή του ή μη στο νέο Πρόγραμμα (Μνημόνιο), καθώς και οι όροι αυτού. Σύμφωνα με τα προσφάτως λεχθέντα από τη Διευθύντριά του Ταμείου και τα δύο ανώτατα στελέχη του σε κοινό τους άρθρο (βλ. εδώ: https://blog-imfdirect.imf.org/2016/12/12/the-imf-is-not-asking-greece-for-more-austerity/), εφόσον συμφωνήθηκε στο πρόσφατο Eurogroup η επίτευξη πλεονασμάτων ύψους 3,5% από το 2018 και για τα επόμενα χρόνια, απαιτούνται νέα μέτρα τα οποία θα αγγίξουν τα 4,5 δις €, προκειμένου να καταστεί το χρέος βιώσιμο.
Ποιος θα υπογράψει αυτή τη νέα συμφωνία λοιπόν;
(το αν έπρεπε να οδηγηθούμε σε Τρίτο ή και Τέταρτο Μνημόνιο, το αφήνω στην κρίση σας)
*ο Γιάννηw Τζιουράς είναι Διεθνολόγος – Πολιτικός Επιστήμονας, υπ. δρ. Νομικής ΑΠΘ