Τα επόμενα βήματα μετά το δημοψήφισμα στην ΠΓΔΜ | του Ιωάννη Αρμακόλα*
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην ΠΓΔΜ προσθέτει μια ψηφίδα συνθετότητας στο σκηνικό υλοποίησης της Συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά δεν αλλάζει, για την ώρα, τα βασικά δεδομένα. Η κυβέρνηση Ζάεβ συνεχίζει να έχει το πλεονέκτημα και την πρωτοβουλία των κινήσεων, ενώ το αντιπολιτευόμενο VMRO-DPMNE θα βρεθεί εκ νέου μπροστά σε καίρια διλήμματα.
Χωρίς να έχουμε ακόμα τα τελικά αποτελέσματα μπορούμε να πούμε ότι η συμμετοχή στο δημοψήφισμα ήταν χαμηλότερη του αναμενομένου. Η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ είχε προ πολλού ξεκαθαρίσει ότι οι ψηφοφόροι που πραγματικά διαμένουν στη χώρα είναι πολύ λιγότεροι από τους εγγεγραμμένους στους εκλογικούς καταλόγους. Αλλά το τελικό ποσοστό -γύρω στο 37%- είναι σίγουρα κατώτερο των προσδοκιών της. Μεταξύ των ψηφισάντων πάντως το το ‘Ναι’ ξεπέρασε το 91%. Το υψηλό αυτό ποσοστό προσφέρει την ευκαιρία στην κυβέρνηση να παρουσιάσει τη δική της ερμηνεία για το αποτέλεσμα, το οποίο θεωρεί ότι είναι θετικό προς το ερώτημα που τέθηκε. Ήδη υποστηρικτές της κυβέρνησης κάνουν λόγο για αριθμό ρεκόρ στις ψήφους του ‘Ναι’. Στο 97,5% των εκλογικών τμημάτων το ‘Ναι’ διαφαίνεται ότι θα ξεπεράσει τις 600 χιλιάδες ψήφους, θα υπερκεράσει δηλαδή κατά πολύ τον αριθμό των ψήφων που έλαβε ο Μπράνκο Τσερβενκόφσκι στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2004. Μόνο ο ιστορικός ηγέτης της χώρας Κίρο Γκλιγκόρωφ είχε καταφέρει να συγκεντρώσει περισσότερες ψήφους. Θα υπολείπεται δεν μόλις μερικές δεκάδες χιλιάδες από τον αριθμό των ψήφων που έλαβαν το 2016 συνολικά όλα τα κόμματα που είναι υπέρ της συμφωνίας. Είναι προφανές ότι αυτό αποτελεί από μόνο του ένα μικρό επίτευγμα.
Ο Πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ Ζάεβ προχώρησε σε δηλώσεις αμέσως μετά το κλείσιμο της κάλπης, ξεκαθαρίζοντας ότι εμμένει στο χρονοδιάγραμμα της συμφωνίας. Περνώντας στην αντεπίθεση, κάλεσε τους βουλευτές του VMRO-DPMNE να υπερψηφίσουν τις συνταγματικές αλλαγές υπακούοντας στη λαική ψήφο. Απείλησε δε ότι σε αντίθετη περίπτωση θα προκαλέσει άμεσα πρόωρες εκλογές. Η προσφυγή στις κάλπες είναι μια επιλογή που ανησυχεί το VMRO-DPMNE. Είναι δεδομένο ότι θα δει την κοινοβουλευτική του δύναμη να συρρικνώνεται, καθώς αυτή τη στιγμή έχει ισχυρή εκπροσώπηση που δεν αντικατοπτρίζει τη σημερινή του ιδιαίτερα μειωμένη επιρροή. Πολλοί από τους βουλευτές δε ανησυχούν για την απώλεια των εδρών τους σε περίπτωση εκλογικής αναμέτρησης. Και με δεδομένη τη διχογνωμία στο εσωτερικό του, το VMRO-DPMNE μπορεί σε περίπτωση εκλογών να οδηγηθεί ακόμα και σε διάσπαση. Άρα η απειλή Ζάεβ για προσφυγή σε εκλογές μόνο “κούφια” δεν είναι.
Η κυβέρνηση Ζάεβ πάντως ελπίζει ότι θα επιτύχει το στόχο της χωρίς την προσφυγή στις κάλπες. Θα χρειαστεί να προσελκύσει την ψήφο περίπου 7-10 βουλευτών του VMRO-DPMNE ώστε να επιτευχθεί η πλειοψηφία των 2/3 που είναι απαραίτητη για τις συνταγματικές αλλαγές. Αυτό ήταν άλλωστε και το σχέδιο της κυβέρνησης Ζάεβ εξαρχής. Οι κυβερνητικοί έλπιζαν σε πολύ καλύτερο αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα ώστε να υποχρεώσουν με αυτό τον τρόπο την αντιπολίτευση να τους ακολουθήσει. Η χαμηλή συμμετοχή περιέπλεξε αυτό το σχεδιασμό.
Η κυβέρνηση πάντως συνεχίζει να αισιοδοξεί, έχοντας δύο βασικά ‘όπλα’, πέρα από την εκλογική απειλή που αναφέρθηκε παραπάνω. Το πρώτο θα είναι και πάλι η διεθνής υποστήριξη και πίεση προς το VMRO-DPMNE. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Επίτροπος Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων Διεύρυνσης Χαν ουσιαστικά υιοθέτησε πλήρως την ερμηνεία που έδωσε ο Πρωθυπουργός Ζάεβ στο αποτέλεσμα, χαιρέτησε την ευρεία υποστήριξη που έδωσε ο λαός της ΠΓΔΜ στη Συμφωνία των Πρεσπών και κάλεσε όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας να σεβαστούν την λαική ψήφο. Το δεύτερο όπλο συνδέεται με τη ποινική δίωξη σειράς κορυφαίων στελεχών του VMRO-DPMNE, μεταξύ των οποίων και του πρώην Πρωθυπουργού Γκρουέβσκι. Δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι η τελικές αποφάσεις του VMRO-DPMNE θα υπακούουν στη λογική της συνεννόησης με την κυβέρνηση ώστε να αποτραπεί η φυλάκιση των κορυφαίων ηγετών του.
Έτσι το VMRO-DPMNE συνεχίζει να βρίσκεται στην πιο δύσκολη θέση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Δεν μπορεί εύκολα να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά την αποχή καθώς το ίδιο παρουσιάστηκε στην καμπάνια διασπασμένο και χωρίς σαφή γραμμή υπέρ της αποχής. Δέχεται πολύπλευρες πιέσεις από δυτικούς εταίρους για να μην μπλοκάρει τη διαδικασία συνταγματικών αλλαγών. Τα ίδια του τα ηγετικά στελέχη, όπως και η ιστορική του ηγεσία, μοιράζονται σε διαφορετικά στρατόπεδα: πολλοί θέλουν την αποτυχία της συμφωνίας, ενώ άλλοι θεωρούν ότι συμφέρει το κόμμα να επιλυθεί η διαφορά με την Ελλάδα με κυβέρνηση SDSM - είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετά κορυφαία στελέχη και βουλευτές συμμετείχαν στο δημοψήφισμα. Άλλα στελέχη του κόμματος πολιτεύονται πλέον με γνώμονα την αποφυγή της φυλάκισής τους. Ουσιαστικά το κόμμα είναι τριχοτομημένο και ο σχετικά αδύναμος ηγέτης Χρίστιαν Μίτσκοβσκι προσπαθεί να ανακαλύψει το μονοπάτι με το μικρότερο δυνατό κόστος για το κόμμα και την ίδια τη νεοπαγή του ηγεσία. Με αυτά τα δεδομένα θα διεξαχθεί τις επόμενες εβδομάδες η σκληρή σύγκρουση για τη συνταγματική αναθεώρηση. Θα είναι μια από τις πιο σύνθετες και ενδιαφέρουσες περιόδους από την περίοδο της ανεξαρτησίας.
* Επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και επικεφαλής του προγράμματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ
πηγη:ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ