Π. Πέρκα: «Οι ελλείψεις και οι αστοχίες του σχεδιασμού της Κυβέρνησης στο master plan της μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών - VETONEWS Ειδήσεις από Κοζάνη, Γρεβενά, Καστοριά, Πτολεμαΐδα, Φλώρινα, Μακεδονία και όλη την Ελλάδα

«Κ. Μουσουρούλη μου απαντήσατε και σε κάποια ερωτήματα που σας έχω κάνει και περιμένω την απάντηση σας για τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης στη βουλή. Σε ότι αφορά την  προετοιμασία, είπατε και εσείς, ο κανονισμός για το ταμείο δίκαιης μετάβασης δεν έχει ακόμα ψηφιστεί. Τα ίδια τα προαπαιτούμενα που αναφέρονται στο master plan της μετάβασης των λιγντικών περιοχών δεν υπάρχουν, ο χωρικός σχεδιασμός, η θεσμοθέτηση των ζωνών απολιγνιτοποίησης, οι αποκαταστάσεις των εδαφών, τίποτα από αυτά δεν υπάρχει. 

Εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης 

Σε ότι αφορά στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης, γιατί είπατε ότι καταρτίζονται.. στο σχέδιο του κανονισμού για το ταμείο δίκαιης μετάβασης προβλέπεται ευρεία διαβούλευση.  Η έγκριση της ευρωπαϊκής επιτροπής και η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό δίκαιης μετάβασης θα γίνει βάσει των εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης και όχι βεβαίως του master plan. Απαιτείται διαβούλευση επί των εδαφικών, τα οποία καταρτίζονται σε επίπεδο Περιφερειακών ενοτήτων. Στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπονται πλειάδα αρχών που πρέπει να συμμετέχουν στη διαμόρφωση  και στη κατάρτιση των εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης.  Ακόμα και σήμερα το διαπιστώνουμε αυτό, πράγματι πρέπει όλοι μαζί να συμβάλλουμε για την ενίσχυση των περιοχών που έχουν πληρώσει πολύ ακριβά, όμως η μετάβαση που επιλέγει η κυβέρνηση γίνεται με κλειστές πόρτες. 

Επενδύσεις -χρηματοδότηση

Το σχέδιο που μας παρουσιάσατε, είναι ένα καλογραμμένο σχέδιο, καλοστημένο, που έχει όλων των ειδών τις επενδύσεις που θα μπορούσε να έχει ένα project απολιγνιτοποίησης. Όμως είναι όλα αόριστα. Σε όλα υπάρχει ένα αόριστο επενδυτικό ενδιαφέρον.  Είναι εντυπωσιακό ότι δεν υπάρχουν τα προ απαιτούμενα που το ίδιο το master plan προβλέπει.  

Αναφορικά με την χρηματοδότηση. Κατατέθηκε ο προϋπολογισμός του 2021. Είναι ελάχιστα τα κονδύλια, που προβλέπονται για την απολιγνιτοποίηση.. και δεν είναι απάντηση ότι υπάρχει το Ταμείο δίκαιης μετάβασης, το οποίο επίσης είναι κατά πολύ περιορισμένο. Αυτό βεβαίως οφείλεται στην αποτυχία της Κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση να συμπεριληφθούν στα κριτήρια κατανομής των πόρων του ταμείου δίκαιης μετάβασης, η ταχύτητα της απολιγνιτοποίησης και το ποσοστό ανεργίας των λιγνιτικών περιοχών.  

Δημόσιες επενδύσεις

Γενική αρχή της απολιγνιτοποίησης είναι ότι η μετάβαση και η αλλαγή του παραγωγικού προφίλ απαιτεί δημόσιους φορείς και δημόσιες επενδύσεις. Οι δημόσιες επενδύσεις πρέπει να είναι καταλυτικές ώστε να επιτευχθεί ο απαραίτητος μετασχηματισμός της οικονομίας και της κοινωνίας. Μετά τις δημόσιες επενδύσεις θα  ακολουθήσουν και οι επενδύσεις από ιδιώτες επενδυτές. Αυτό προκύπτει και από την ανάλυση του International Energy Agency (IEA) -  που έδειξε ότι το 70% των επενδύσεων καθαρής ενέργειας στον κόσμο καθοδηγούνται από την κυβέρνηση, είτε μέσω άμεσης δημόσιας χρηματοδότησης είτε ως απάντηση σε πολιτικές όπως επιδοτήσεις ή φόροι κλπ.  Στην περίπτωση μας λοιπόν, εκτός των άλλων ελλείψεων υπάρχει και η απουσία των δημόσιων φορέων και των  δημόσιων επενδύσεων. Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό.  Δεν είναι δυνατόν να αφήσουμε τη μετάβαση σε μια αόριστη πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα.  Υπάρχουν πάρα πολλοί κίνδυνοι. 

Μοντέλα ανάπτυξης - κίνητρα

Αναφορικά με τη πρόταση της Περιφέρειας που σε πολλά σημεία έχει πιάσει τα προβλήματα. Θα φέρω ένα παράδειγμα σχετικά με τα κίνητρα. Υπάρχει ένα μοντέλο που έχει εφαρμοστεί σε χώρες του τρίτου κόσμου, ελπίζω ότι δεν θα εφαρμοστεί και εδώ, που λέει.. μεγάλοι επενδυτές, δισεκατομμυρίων επενδύσεις, πχ σε μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα, σε ειδικές οικονομικές ζώνες. Πρόσφατο το παράδειγμα της Θράκης, που πολλές επιδοτήσεις φαγώθηκαν και έμειναν τα κουφάρια.  Άρα προσοχή στα κίνητρα. Η μετάβαση πρέπει να είναι δίκαια. Δεν αντέχει η περιοχή τέτοια μοντέλα. Λίγες τεχνολογίες (μεγάλα φωτοβολταϊκά κλπ) και καθόλου συμμετοχή.  Υπάρχει και ένα μοντέλο μετάβασης, που εμπλέκει την κοινωνία, τους παραγωγικούς φορείς. Το κράτος ψηφιοποιεί της υπηρεσίες του, κάνει χάρτες, θεσμοθετεί, δίνει προτεραιότητα στην τοπική κοινωνία, κάνει ενεργειακές κοινότητες. Η πρώτη κριτική που έκανα στο σχέδιο που παρουσιάστηκε ήταν η έλλειψη των ενεργειακών κοινοτήτων. Υπάρχει παντού στο εξωτερικό.

Μοντέλο διακυβέρνησης 

Πότε θα γίνει το μοντέλο διακυβέρνησης και πότε θα παρουσιαστεί; Μετά τη δημόσια διαβούλευση; Στο master plan αναφέρεται ότι «στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης 2021-2027 θα εξειδικεύονται όχι μόνο οι τομείς αλλά και οι μηχανισμοί διακυβέρνησης - με πολυεπίπεδη συμμετοχή των τοπικών, περιφερειακών, εθνικών αρχών και των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων».  Που είναι όμως; Δεν τα βλέπουμε αυτά.. Δεν θα πετύχει τίποτα. Φοβάμαι πως θα φτάσουμε στο μοντέλο, που θέλουμε να αποφύγουμε. Επίσης πρέπει να διευκρινιστούν κάποια θέματα. Αναφέρεται στο master plan για το όχημα ειδικού σκοπού (SPV) για τις αποκαταστάσεις εδαφών και τη ΔΕΗ. Ακούστε λίγο, οι αποκαταστάσεις θα έπρεπε να ξεκινήσουν εχθές, με δημόσιες επενδύσεις και τη ΔΕΗ και σίγουρα να θεσμοθετηθούν οι ζώνες, ώστε να μπορούν να κάνουν οι κάτοικοι τις δραστηριότητες, που αυτοί επιλέγουν, είτε είναι κτηνοτρόφοι είτε αγρότες για παράδειγμα. Ξέρουμε κ. Μουσουρούλη ότι έχει ήδη ασκηθεί κριτική από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το μηχανισμό διακυβέρνησης. Αυτά δεν πρέπει να τα αφήνουμε έτσι, είναι τα πιο βασικά. Είναι το πρώτο βήμα, προϋπόθεση της επιτυχούς μετάβασης. 

Χωροταξικός σχεδιασμός

Σε ότι αφορά το ζήτημα του χωροταξικού σχεδιασμού, και έχουμε και σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή αύριο, και ξέρουμε πως σχεδιάζει και πως νομοθετεί αυτή η κυβέρνηση. Φοβόμαστε πάλι, ότι μπροστά στην επένδυση θα γίνουν πολεοδομικά και περιβαλλοντικά εγκλήματα.  Τα ειδικά πολεοδομικά σχέδια πολύ φοβάμαι πως είναι μάλλον τομεακά επενδυτικά σχέδια και πιθανό να έρθουν εκ των υστέρων να νομιμοποιήσουν τις επιλογές τους. 

Μετεγκαταστάσεις χωριών

Υπάρχουν όμως και σοβαρές εκκρεμότητες. Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, έσβησαν ολόκληρα χωριά. Υπάρχουν σοβαρές εκκρεμότητες με τις μετεγκαταστάσεις χωριών λόγω εξορυκτικών δραστηριοτήτων για παραγωγή του δημόσιου αγαθού της ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν έχει γίνει τίποτα. Θέλετε να κάνετε γρήγορη απολιγνιτοποίηση, η οποία εκ των πραγμάτων δεν βγαίνει, ακόμα δεν έχει βγει ο κανονισμός του ταμείου δίκαιης μετάβασης αλλά ωστόσο δεν προετοιμάζουμε και το έδαφος.  Υπάρχουν ορυχεία με αυταναφλέξεις, που ρημάζουν και δεν κάνετε τίποτα. Πρέπει να πάτε από τα ορυχεία και τα χωριά να τα δείτε. Πραγματική καταστροφή.  Τι θα γίνει με το ιδιωτικό ορυχείο στην Αχλάδα; Έχετε απαντήσεις σε αυτά; 

Τηλεθέρμανση

Τη προηγούμενη βδομάδα συμμετείχα στην έκτακτη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας, οπού συζητούσαμε τεχνολογίες αιχμής, για το υδρογόνο. Ένα έργο, καινοτόμο, φιλόδοξο, πιλοτικό σε όλη την Ευρώπη, κατά τη γνώμη μας δεν έχει εφαρμοστεί και πολύ. Και την ίδια στιγμή κόβετε τις τηλεθερμάνσεις στην Φλώρινα και τη Μεγαλόπολη και βάζετε στη θέση της φυσικό αέριο για οικιακή χρήση. Προσέξτε γιατί υπάρχει διαφορά. Άλλο να χρησιμοποιούμε ως καύσιμο μετάβασης για συμπαραγωγή και ταυτόχρονα να σχεδιάζουμε τις ΑΠΕ που θα στηρίξουν την τηλεθέρμανση και άλλο φυσικό αέριο για οικιακή χρήση. Θεωρείτε δηλαδή ότι η τηλεθέρμανση  μονοσήμαντα συνδέεται με τον λιγνίτη, ενώ αυτό εδν ισχύει. Η τηλεθέρμανση είναι technology agnostic σύστημα, δηλαδή λειτουργεί με τη μορφή θερμότητας ανεξαρτήτως της πηγής.  Είναι έγκλημα αυτό που γίνεται. Από τη μια έρευνα και καινοτομία και από την άλλη επιστροφή στο παρελθόν, όταν όλη η Ευρώπη επενδύει σε τηλεθερμάνσεις. Άλλες χώρες της Ευρώπης έχουν καταφέρει να τροφοδοτούν τα συστήματα τηλεθέρμανσης τους από τις πιο αναπάντεχες πηγές θερμότητας όπως  για παράδειγμα στην Μεγάλη Βρετανία χρησιμοποιούν θερμότητα από τα υπόγεια τούνελ του μετρό. Εμείς τέτοιες καινοτομίες θέλουμε για τη Δυτική Μακεδονία.

Κατά-σπατάληση κοινοτικών κονδυλίων

Επειδή αναφερθήκατε στην χρηματοδότηση. Να πούμε ότι δυστυχώς τόσα κοινοτικά κονδύλια έχουν περάσει από τη χώρα και σπαταλήθηκαν στο να κάνουμε μόνο δρόμους, και αυτοί ολοκληρώθηκαν από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Τίποτα παραγωγικό και η χώρα φτώχυνε, παρόλο που έμπαιναν τόσα λεφτά στη χώρα. Δισεκατομμύρια, πολλά. Θα ξανά κάνουμε τα ίδια λάθη πάλι; Χωρίς σχεδιασμό; Να σοβαρευτούμε λίγο. Περάσαμε πρόσφατα την οικονομική κρίση, τώρα την υγειονομική κρίση και θα ζήσουμε και τις επιπτώσεις της οικονομικά ξανά. Η χώρα πτώχευσε παρόλο που έπεσαν τόσα λεφτά. Η ανωριμότητα στο σχεδιασμό είναι πολύ σοβαρό θέμα. Δεν μπορεί να βγαίνει ο πρωθυπουργός να εξαγγέλλει την απολιγνιτοποίηση και δεν κάνει τα απαραίτητα , αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα.

Φυσικό αέριο

 Για το φυσικό αέριο, το είπε και η Περιφέρεια. Το ζητούμενο είναι η απανθρακοποίηση και όχι η απολιγνιτοποίηση, που είναι μέρος της απανθρακοποίησης. Η απανθρακοποίηση σημαίνει δηλαδή  0% ρύπους από φυσικό αέριο, πετρέλαιο, λιγνίτη κλπ. Η εμπροσθοβαρής κατάργηση του λιγνίτη δεν σημαίνει ότι η χώρα είναι σύμφωνη με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Η μελέτη του CAN Europe (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δράσης για το Κλίμα) αναφέρει ότι 11 από τις 18 χώρες της ΕΕ, που χρησιμοποιούν άνθρακα στο ενεργειακό τους μίγμα δεν διαθέτουν σχέδιο συμβατό με την συμφωνία των Παρισίων. Τέσσερις (4) από αυτές σχεδιάζουν μετάβαση από τον άνθρακα/λιγνίτη στο αέριο. Η Ελλάδα είναι μέσα σε αυτές.  Πραγματικά κόβουμε τους λιγνίτες και προωθούμε το φυσικό αέριο. Δεν υπάρχει  συμβατότητα των επενδύσεων με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για τις βιώσιμες επενδύσεις (Sustainable Taxonomy Regulation). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της αξιολόγησης του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) της κυβέρνησης χαρακτηριστικά αναφέρει: «Οι επενδύσεις σε ορυκτό αέριο ενδέχεται να αποτελέσουν «αδρανή κεφάλαια». Πρόσφατη έκθεση του Bloomberg New Energy Finance θεωρεί την πλειονότητα των επενδύσεων σε αέριο που σχεδιάζονται στην Ελλάδα αχρείαστες ενεργειακά και οικονομικά μη αποδοτικές 

Μεγάλες επενδύσεις – μικρής κλίμακας επενδύσεις – ενεργειακές κοινότητες

Με την ταχύτητα που πραγματοποιείται η απολιγνιτοποίηση, σίγουρα χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις, έργα μεγάλης κλίμακας. Αλλά συγχρόνως και κατά προτεραιότητα θα πρέπει να προωθούνται μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μικρότερης κλίμακας επενδύσεις. Εάν η μετάβαση δεν είναι δίκαιη και δεν μειώσει τις ανισότητες θα είναι αναπάντεχα τα αποτελέσματα. Θα είναι καταστροφή, λέει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Θα ερημώσουν οι περιοχές. Θα είναι τραγικά τα αποτελέσματα. Γιατί όλα τα έργα που προτείνονται είναι όλα μεγάλης κλίμακας. Και βεβαίως ακόμα και οι ΑΠΕ επαφίονται στις δυνάμεις της αγοράς. Για εμάς είναι κομβικό σημείο η ενθάρρυνση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, τις ενεργειακές κοινότητες κλπ.

Θέσεις εργασίας

Όσες θέσεις εργασίας και να αναφέρονται στο master plan, από τις υποθετικές επενδύσεις, δεν φτάνουν την εκτίμηση απώλειας θέσεων 25.000-27.000, της έκθεσης εαρινού εξαμήνου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και κυρίως, για τους ανέργους που ήδη υπάρχουν στην περιοχή, σας κάναμε και σχετική ερώτηση για το ορυχείο στο Προσήλιο,    Προκύπτει επομένως ότι οι επενδύσεις που υποτίθεται πως σχεδιάζονται, δεν αφορούν αυτούς που χάνουν τώρα τη δουλειά τους ή θα αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα στο άμεσο μέλλον (έως το 2023). Μέχρι τότε η ήδη υψηλή ανεργία στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας θα έχει ήδη πολλαπλασιαστεί, ναρκοθετώντας το μέλλον των κατοίκων της. Στην απάντηση που μας δώσατε όλοι μαζί (Χατζηδάκης, Στάσσης, Μουσουρούλης) πρακτικά μας λέτε ότι οι άνεργοι στη Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας θα πρέπει να αναλάβουν την ατομική τους ευθύνη!!

Σιδηροδρομικό δίκτυο Δυτικής Μακεδονίας – σύνδεση με Αλβανία

Θα κλείσω τη σημερινή μου τοποθέτηση, λόγω έλλειψης χρόνου, επειδή είμαι και Βουλευτής Φλώρινας σχετικά με τη σιδηροδρομική σύνδεση. Στη διαφάνεια 38 του παραρτήματος Ι του master plan, με μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα ότι παρουσιάζεται ένας χάρτης για το σιδηροδρομικό  δίκτυο Δ. Μακεδονίας, που έχει ένα σχεδιασμό που βλέπω για πρώτη φορά. Ακούστε, δεν μπορείτε να βάζετε σε αυτό το σχέδιο, ένα χάρτη, ο οποίος ως πηγή έχει ένα άρθρο στο energy press. Θέλω να σας ενημερώσω ότι το σιδηροδρομικό έργο Φλώρινα/Καστοριά –Κρυσταλλοπηγή – Πόγραδετς», εντάσσεται στον ευρωπαϊκό σχεδιασμό και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών TEN-T. Εγώ το είχα παρουσιάσει, ως Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Υποδομών - Μεταφορών, στο εξωτερικό σε διεθνή φόρα και σε συναντήσεις με τον Αλβανό ομόλογο μου. Και καταφέραμε να αυτό το έργο να έχει χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Interreg – IPA CBS Greece – Albania, στο οποίο και έχουν δεσμευτεί περίπου 845 χιλ. ευρώ για τις συγκεκριμένες μελέτες και ξαφνικά αλλάζει ο σχεδιασμός; Με βάση τι αλλάζει ο σχεδιασμός; Τα είπα και πριν για τα κοινοτικά κονδύλια που πετάχτηκαν.. Στρατηγικός σχεδιασμός και σοβαρότητα απαιτείται. Δεν μπορείτε να σταματάτε ένα έργο που έχει τις σχετικές εγκρίσεις γιατί κάποιος τοπικός παράγοντας ή Υπουργός ή ο Πρωθυπουργός ο οποιοσδήποτέ έχει μια άλλη ιδέα. Έτσι φαγώθηκαν τα κοινοτικά κονδύλια. Δεν κρίνουμε με το μάτι. Υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός. Δεν γίνεται να σταματάτε κάτι που έχει ενταχθεί στα διευρωπαϊκά δίκτυα. Το θέμα είναι πολύ σοβαρό. Επίσης οποίος έχει ασχοληθεί με το σχεδιασμό θα ξέρει ότι μια μητρόπολη, ένα κέντρο, μια πρωτεύουσα οφείλει και πρέπει όχι να μαζεύει την ανάπτυξη αλλά να τη διαχέει ισόρροπα. Είναι βασική αρχή της ισόρροπης και βιώσιμης  ανάπτυξης. Το θέμα θα το σηκώσω πολύ ψηλά, δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει αυτός ο σχεδιασμός, επειδή κάποιος έχει αντίθετη άποψη. Επίσης ενημερώστε μας για την πορεία του κάθετου άξονα και ένα τελευταίο ζήτημα για του τουρισμό.

Τουρισμός – ΚΕΦΙΑΠ Αμυνταίου

 Εκτός του ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά στον βιομηχανικό τουρισμό, όπως αναφέρθηκε και από τον Βουλευτή της συμπολίτευσης, στον ιατρικό τουρισμό υπάρχει η αναφορά στη διαφάνεια 285 του παραρτήματος Ι, ότι το ΚΕΦΙΑΠ στο Αμύνταιο υπάρχει η δυνατότητα μέσω ΣΔΙΤ να επεκταθεί και να αξιοποιηθεί. Και γιατί δεν εκσυγχρονίζεται και επεκτείνεται το ΚΕΦΙΑΠ με δημόσιο χρήμα;  Η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε ότι  οι δημόσιες επενδύσεις οδηγούν σε άμεση ανάκαμψη της οικονομίας. Να μην μιλήσουμε για την ιδιωτικοποίηση της υγείας, που αποδείξεις φέρνει  η παρούσα υγειονομική κρίση. Είναι αυτονόητο ότι είμαστε αντίθετοί και είναι αυτονόητο ότι θέλουμε δημόσιες επενδύσεις. 

Δυο εναλλακτικά μοντέλα

Έχουμε επομένως αρκετές διαφοροποιήσεις, που είναι πολιτικής φύσεως. θεωρώ όμως ότι η ουσιαστική συμμετοχή,  η συζήτηση είναι απαραίτητα να επιτευχθούν. Είμαστε στη διάθεσή σας, αλλά να ξεκαθαρίσουμε την πολιτική μας διαφοροποίηση. Αν θα είναι ένα μοντέλο με τεράστια έργα δισεκατομμυρίων από μεγάλους επενδυτές επιχορηγούμενους από τα δημόσια ταμεία ή ένα εναλλακτικό μοντέλο που εστιάζει στα έργα υποδομών και κυρίως ψηφιοποίηση, χαρτογραφήσεις, διασυνδέσεις, τοπικά δίκτυα, τηλεθέρμανση κλπ. Το κράτος φτιάχνει εργαλεία συμμετοχής, χρηματοδότησης, ψηφιοποιεί τις υπηρεσίες του… αφήνοντας τις τοπικές κοινωνίες μαζί με επενδυτές να χτίσουν πάνω σ αυτά. 

Κάποιος επενδύει, κάποιος φτιάχνει μια start-up, ένα πανεπιστήμιο ξεκινάει ένα διδακτορικό κ.τ.λ. Π.χ. ένας αγροτικός συνεταιρισμός αποφασίζει να φτιάξει ένα εργοστάσιο βιομάζας. Να πούμε ότι καταφέραμε να υλοποιήσουμε το εργοστάσιο βιομάζας στο Αμύνταιο και συνέβαλα και εγώ σε αυτό, από την θέση μου ως Γενική Γραμματέας επί κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Παραδείγματα υπάρχουν  πολλά, όπως ένα χωριό αποφασίζει να αντιγράψει μια πολύ καινοτόμα λύση μικρής κλίμακας από ένα χωριό της Σουηδίας ή 147 κοινότητες έχουν καταχωριστεί ως χωριά βιοενέργειας στη Γερμανία.

Δείτε εδώ το video: https://youtu.be/ZqwCEa7XK_U