λιγάκι απροσάρμοστους, στο περιθώριο αυτού που λέμε «κανονικό», με μια ζωή που δεν υπακούει σε κανόνες. Δεν είναι όμως πάντα έτσι. Η τέχνη, με την σαρωτική δύναμή της, εισχωρεί παντού, κατακτά και κατακτιέται άνευ όρων, ορίων και προϋποθέσεων.
Ο Μιχάλης Καραπαναγιωτίδης – Μιχαήλ, όπως ο ίδιος επιλέγει να υπογράφει τα έργα του- δεν είναι ένας τυπικός μποέμ τύπος, αντισυμβατικός και αντι-κανονικός. Είναι ένας άνθρωπος του σήμερα, συμβατικός, φαινομενικά τουλάχιστον. Ζει τις χαρές, τις λύπες, τα προβλήματα και τους αγώνες αυτής της ζωής. Κι όμως... μια μικρή λεπτομέρεια τον διακρίνει μεγαλειωδώς απ' το συνηθισμένο. Είναι σαν να έχει δύο ψυχές: Με τη μία ζει την καθημερινότητα που τον περιβάλλει. Απλά και αναμενόμενα. Με την άλλη ανοίγεται σε έναν διαφορετικό κόσμο, όπου οι ήχοι, οι φωνές, οι σκέψεις, τα γεγονότα, οι άνθρωποι, παίρνουν άλλη μορφή και υπόσταση. Κι εκεί, με το φυσικό και αυθόρμητο ταλέντο του, καθαρίζεται από τα περιττά, δημιουργεί, κι επιστρέφει πάλι στον κόσμο, δίνοντάς του μια άλλη πνοή, μετατρέποντάς τον σε έργο αισθητικό, βλέποντας τον από μια νέα οπτική, μέσα από μια μικρή εντελώς δική του χαραμάδα, που ρίχνει φως στα σκοτάδια του καθιερωμένου, του συνήθους και του τυπικού.
Καταγόμενος από τον Κλείτο, ζει και δημιουργεί στην Κοζάνη, είναι ένας ζωγράφος που υπηρετεί την τέχνη της ζωγραφικής με πίστη και πάθος εδώ και αρκετά χρόνια. Αφοσιώθηκε στη ζωγραφική στην ωριμότητά του, καθώς η ζωή δεν του επέτρεψε να δοθεί απόλυτα κι ολοκληρωτικά στην τέχνη νωρίτερα. Αγάπησε όμως βαθιά τη ζωγραφική, κι εκείνη του δόθηκε αφειδώς, κι αφέθηκε στην πλάνη της, με τον δικό του δημιουργικό τρόπο, που αναμφίβολα είναι από καρδιάς καμωμένος. Δεν ζει από τη ζωγραφική, αλλά ζει τη ζωγραφική με το πάθος του επαγγελματία, κι όχι του ερασιτέχνη.
Δεν θα σταθώ με μεγάλη επιμονή στις τεχνικές λεπτομέρειες του έργου του. Δεν είμαι άλλωστε κριτικός τέχνης για να διεισδύσω τόσο στα τεχνικά χαρακτηριστικά του πράγματος. Θα δώσω περισσότερο ένα περίγραμμα των σκέψεων και των συναισθημάτων που μου δημιουργούν τα έργα του παρατηρώντας τα, μαζί με κάποιους συνειρμούς που μου προκαλεί η θέασή τους σε συσχετισμό με την προσωπικότητα του δημιουργού, αλλά και την ανακάλυψη, την κατάκτηση, την ανίχνευση της τέχνης από έναν άνθρωπο του σήμερα.
25 τα έργα αυτής της έκθεσης, της 8ης κατά σειρά. Είναι έργα που εκτίθενται για πρώτη φορά, έργα των τελευταίων 3 ετών της δημιουργικής πορείας του καλλιτέχνη.
Κυρίαρχο θέμα τα πρόσωπα, είναι άλλωστε αυτά που πιο πολύ εμπνέουν τον ζωγράφο. Η ανθρωποκεντρική διάσταση των έργων είναι χαρακτηριστική. Ο ζωγράφος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην έκφραση των προσώπων, επιχειρώντας μια διείσδυση στο εσωτερικό του εικονιζομένου. Μορφές και συναισθήματα, άλλοτε απλά περιγράφουν τα πρόσωπα, κι άλλοτε αποκρυσταλλώνουν έναν φορτισμένο ψυχισμό και μία συμβολική πραγματικότητα, ως εκδήλωση μιας εσωτερικής ανάγκης του ζωγράφου. Μου είχε πει παλιότερα, σε ανύποπτο χρόνο, ο ίδιος: «Με συγκινούν οι εκφράσεις τους, είναι σαν να συνομιλείς με το πρόσωπο που ζωγραφίζεις. Θέλω τα έργα να έχουν το ανθρώπινο στοιχείο, θέλω να έχουν ζωή μέσα τους».
Πορτρέτα προσώπων οικείων, συγγενικών κι αγαπημένων –της μητέρας, της συζύγου, πορτραίτα παιδιών- μα και πορτραίτα διασημοτήτων, με τη γυναίκα να κατέχει κυρίαρχη θέση στο έργο του. Η γυναίκα ως μάνα, ως έκφραση του ωραίου, ως εικόνα και ως συναίσθημα, προσδίδει ένα αισθητό και δυνατό άρωμα στη ζωγραφική του Μιχάλη Καραπαναγιωτίδη. Την χαρακτηρίζει και την καθορίζει. Οι αντρικές μορφές είναι ελάχιστες στο έργο του. Τα γυναικεία γυμνά -γυμνά φανταστικών ή άγνωστων πάντα προσώπων- ακτινοβολούν με έναν εσωτερικό παλμό την εξιδανίκευση του ανθρώπινου γυναικείου σώματος.
Στο πλαίσιο αυτό κινούνται και οι άριστες σχεδόν αντιγραφές –ένδειξη των τεχνικών δυνατοτήτων του δημιουργού- διάσημων ζωγραφικών έργων, όπως η «Οδαλίσκη» του Ντομινίκ Ενγκρ, καθώς και ένα γυναικείο γυμνό του Νικηφόρου Λύτρα.
Συχνά γύρω από τα πρόσωπα των έργων παρουσιάζονται εικόνες και σκηνές της καθημερινής ζωής, συμβολισμοί και σκέψεις αποτυπωμένες στον καμβά. Μια αισθαντική και ζεστή απεικόνιση της πραγματικότητας, που διακόπτεται από δυναμικές πινελιές συναισθηματικής έντασης, κινείται ανάμεσα στο ρεαλισμό και τη φαντασία, στιγμές μεταξύ σαφήνειας και έντεχνης ασάφειας. Με έναν τόνο εσωτερικότητας εκφράζονται τα βιώματα και οι αναζητήσεις του καλλιτέχνη, ενδεικτικές της ευαισθησίας του. Ο δημιουργός παίρνει στοιχεία από τη φυσική δημιουργία, την καθημερινή ζωή, τα αναπλάθει και συνθέτει το δικό του έργο.
Στη ζωγραφική του Μιχάλη Καραπαναγιωτίδη συναντάμε ακόμα τη φύση, τον κόσμο, ως θέμα και ως προβληματική, πάντοτε όμως με την ανθρώπινη φιγούρα στο επίκεντρο των συνθέσεών του. Ο κόσμος της υπαίθρου, η ιδιαίτερη πατρίδα του καλλιτέχνη, ο τόπος του, κι ένας νέος ξεριζωμός, ο ορίζοντας, η θλίψη, κι ο άνθρωπος να κατέχει θέση μέσα στο έργο, είτε είναι ο ίδιος το θέμα, είτε απλά συμμετέχει σ' αυτό. Είναι ελάχιστα τα έργα στα οποία δεν υπάρχει καμία παρουσία του ανθρώπινου στοιχείου, όπως συμβαίνει στον πίνακα με τίτλο «Βιομηχανική παρακμή», όπου στόχος είναι ο συμβολισμός της παρακμής του τόπου και μιας εποχής πεθαμένης, χωρίς ζωή, επομένως... χωρίς ανθρώπους. Κι έτσι εξηγείται η απουσία τους...
Μεταξύ των έργων της έκθεσης, ένα πορτραίτο Φαγιούμ με χρονολογική αναφορά στο 115 μ.Χ., το οποίο αναδεικνύει το παρελθόν, αποπνέοντας την αγάπη του καλλιτέχνη για την αρχαία Αίγυπτο, που αποτέλεσε συχνά πηγή έμπνευσής του. Έχει άλλωστε πραγματοποιήσει ιδιαίτερη έκθεση με θέμα «Πορτραίτα Φαγιούμ».
Η ίδια η τέχνη, με άλλες μορφές της, είναι υπαρκτή μέσα στο έργο του Μιχάλη Καραπαναγιωτίδη. Ο χορός, το θέατρο... Μια χορεύτρια μπαλέτων μπολσόι, χορεύει εκστατικά, κι οι πτυχές του φορέματος πάλλονται μαζί με το σώμα της. Η κίνησή της ιδιαίτερα ζωντανή, το βαθύ κόκκινο χρώμα, δυνατό, έντονο, αιώνιος συμβολισμός της αγάπης και του πάθους.
Εκείνο όμως από τα έργα της έκθεσης που με «κράτησε» και ίσως με κέρδισε κατά τι περισσότερο από τα υπόλοιπα είναι οι «Μάσκες». Έργο αισθητά διαφορετικό από τα άλλα, τόσο ως προς το θέμα, όσο και ως προς την τεχνοτροπία του. Δεν ακολουθεί την τυπική καλλιτεχνική γραμμή του δημιουργού. Εμπνευσμένο από την Ορέστεια του Αισχύλου, αποτελεί μια ωραιότατη απόκλιση του καλλιτέχνη από την αρχική πορεία του, μια ενδιαφέρουσα παρακαμπτήρια οδό που οδηγεί σε άλλο προορισμό. Πέντε γυναικείες μορφές, αόριστες, άγνωστες και γνώριμες μαζί, συμβολικές ίσως, πέντε γυναίκες με μάσκες, έρχονται ως χορός αρχαίας τραγωδίας να φορτίσουν συγκινησιακά το κυρίως θέμα. Κάποτε µάλιστα το φορτίζουν σε βαθµό µεγαλύτερο από τα ηγεµονικά πρόσωπα του δράµατος. Όπως στη ζωή, έτσι και στην τέχνη, τα δευτερεύοντα είναι συχνά αυτά που καθορίζουν την ουσία. Οι εκφράσεις έντονες, κι η έμφαση δίνεται στην ψυχολογική διάσταση των προσώπων. Τα χαρακτηριστικά, με το φαρδύ μέτωπο, τα σκοτεινά μάτια, το οξύ πηγούνι, συμβάλλουν στην εσωτερική δύναμη του έργου, την αυστηρότητα και την εκφραστικότητά του. Η ατμόσφαιρα κατανυκτική, κι η αντίθεση του μαύρου με το βαθύ κόκκινο, προσδίδει μια μαγική διάσταση στο έργο. Οι απροσδιόριστες γυναικείες μορφές, µε µια σχεδόν υπερβατική σοφία, στοχαστικότητα και συγκινησιακή ευπάθεια, σε μια κρίσιμη στιγμή της τραγωδίας, δίνουν στο έργο μια δυνατή ανάσα για να αποκαλυφθεί λίγο μετά το φιλοσοφικό και ηθικό του απόσταγμα.
Το έργο του Μιχάλη Καραπαναγιωτίδη είναι οργανωμένο, συνήθως στατικό, συγκεκριμένο και δυναμικό. Τα χρώματα παλμικά, καθαρά, ζωντανά, έχουν εμπεδωθεί από τον καλλιτέχνη. Έχοντας μελετήσει τις ιδιότητες του φωτός και τον τρόπο με τον οποίο δέχονται τα αντικείμενα το φως, μεταφέρει στα έργα του την απόχρωση που θέλει. Το κόκκινο, αγαπημένο του χρώμα, συναντάται με ένταση ή ηπιότητα σχεδόν σε όλα του τα έργα.
Οι επιρροές από τους ζωγράφους της Αναγέννησης είναι εμφανείς: τέχνη ανθρωποκεντρική, αποθέωση του σωματικού κάλλους, λατρεία της πλαστικότητας του γυμνού ανθρώπινου σώματος, αρμονική ένταξη του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον. Τα έργα ζωγραφισμένα με λάδι σε καμβά, με μόνο το Φαγιούμ να έχει μεικτή τεχνική.
Η τέχνη για τον Μιχάλη Καραπαναγιωτίδη δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι ιεροτελεστία, αγώνας, ανάγκη και κατάκτηση. Κι όταν έρχεται η δύσκολη ώρα της αναμέτρησης με τον καμβά, που κάνει το πορτρέτο να παίρνει πνοή, όταν η δύναμη της έμπνευσης κινεί το χέρι του καλλιτέχνη, όταν το χρώμα αποκαλύπτεται στο φως, τότε είναι η ίδια η ζωγραφική που μετρά με τους σταλαγμούς της τη δημιουργία. Τους σταλαγμούς της που είναι ορατοί, χωρίς να γίνονται πάντα κατανοητοί από τον ορατό κόσμο.
Σε αρκετά από τα τελευταία έργα του, ο ζωγράφος επιχειρεί μια προσέγγιση προς το σύγχρονο, το πιο αφηρημένο αισθητικά. Η ζωγραφική του φαίνεται ν' αλλάζει με τα χρόνια... οι γραμμές, το χρώμα, το σχέδιο, η έκφραση, η αίσθηση που αποπνέεται... όλα αλλάζουν κι εξελίσσονται, όπως αλλάζει γενικότερα η τέχνη, που έτσι ή αλλιώς, δεν μένει ποτέ στάσιμη. Αλλάζει κι εξελίσσεται μαζί με τη ζωή. Όπως αλλάζει και η ίδια η ζωή.