Τα δύο εμβληματικά βιομηχανικά μνημεία της ΔΕΗ στο Φάληρο και στο Κερατσίνι, κομμάτια της μνήμης του Πειραιά, που συνδέονται άρρηκτα με την ανάπτυξη όλης της χώρας, αλλάζουν… σελίδα. Με σεβασμό στην ιστορία τους, η επιχείρηση έχει στα σκαριά σχέδιο για τη διάσωση, αναβίωση και επανάχρηση των δύο ατμοηλεκτρικών σταθμών (ΑΗΣ).
Κεντρική ιδέα του σχεδιασμού δεν είναι να «μουσειοποιήσει» τους χώρους αλλά να τους μετατρέψει σε ζωντανά και λειτουργικά μνημεία, ενσωματώνοντάς τους στον αστικό ιστό, ως οργανικά τμήματα της πόλης, και αποδίδοντας στους πολίτες της πειραϊκής χερσονήσου, αλλά και ολόκληρης της Αττικής, δημόσιες, ανοιχτές και φιλόξενες εγκαταστάσεις, στα πρότυπα του Πάρκου Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος».
©Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Αυτή είναι και η κατεύθυνση που έχει δοθεί στους μελετητές, οι οποίοι αναμένεται να παραδώσουν την προμελέτη σε περίπου τέσσερις μήνες. Η κεντρική ιδέα, όσον αφορά το κατασκευαστικό κομμάτι, είναι τα δύο στολίδια της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς να διατηρηθούν και να αναδειχθούν με ήπιες παρεμβάσεις, μετατρέποντάς τα σε κτίρια σχεδόν μηδενικών εκπομπών ρύπων. Σε σχέση με τις χρήσεις τους, σχεδιάζεται ένα… πολιτιστικό cluster που θα συνδυάζει λειτουργίες καλλιτεχνικές, μουσειακές, επιστημονικές, με έμφαση στην καινοτομία.
Σε… διάλογο με την κοινωνία
Το κεφάλαιο «Πολιτισμός» θα διαχωρίζεται στο μουσειακό αλλά και σε ένα σύγχρονο, δυναμικό, καλλιτεχνικό τμήμα που θα ανοίγει διάλογο με την κοινωνία και τα νέα ρεύματα. Το πλούσιο αρχειακό υλικό της ΔΕΗ θα παρουσιάζεται σε υπαίθριους και στεγασμένους χώρους. Σε εξωτερικές εγκαταστάσεις θα εκτίθενται μηχανές, εργαλεία και εξοπλισμοί, «αποτυπώματα» της ιστορίας εξηλεκτρισμού της χώρας. Σε προστατευμένους εσωτερικούς χώρους θα εκτίθενται ευαίσθητα αντικείμενα, όπως πίνακες και φωτογραφίες ελλήνων καλλιτεχνών που εργάστηκαν στη ΔΕΗ ή συνεργάστηκαν μαζί της, αποτυπώνοντας κομβικούς σταθμούς στην εξέλιξη της επιχείρησης.
©Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Σε αυτά περιλαμβάνονται έργα των ζωγράφων Δημήτρη Μεγαλίδη, Σπύρου Βασιλείου, ο οποίος από το 1964 έως το 1973 είχε αναλάβει τη φιλοτέχνηση του περιπτέρου της επιχείρησης στη ΔΕΘ, του γλύπτη Χρήστου Καπράλου, ο οποίος δημιούργησε το Μνημείο Πεσόντων στη Μάχη της Ηλεκτρικής στον ΑΗΣ Αγίου Γεωργίου στο Κερατσίνι, και πολλών άλλων. Πλούσιο είναι το ιστορικό αρχείο της ΔΕΗ και σε φωτογραφίες που αποτυπώνουν το έργο της από τα έγκατα των ορυχείων έως τους ψηλούς πυλώνες, όπως του Γιώργου Δορκοφίκη, του Emile (Αιμίλιος Σεράφης) ή του μεγάλου φωτογράφου Κώστα Μπαλάφα, ο οποίος από το 1951 και για 30 χρόνια είχε αναλάβει το Τμήμα Αποτυπώσεων. Επίσης, στους χώρους των δύο εργοστασίων θα μπορούν να φιλοξενούνται εκθέσεις ή εκδηλώσεις δήμων, φορέων ή και εταιρειών.
Με έμφαση στην καινοτομία
Σε κάθε περίπτωση οι εγκαταστάσεις σε Φάληρο και Κερατσίνι θα είναι… φάροι αλληλοεξαρτώμενοι. Σε αυτούς, εκτός από πολιτιστικές δράσεις θα αναπτυχθεί ένα κέντρο καινοτομίας, σε συνεργασία με κάποιο ερευνητικό ίδρυμα (π.χ. τον «Δημόκριτο»), αλλά και με τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως είναι π.χ. η General Electric, με την οποία ήδη συνεργάζεται η ΔΕΗ. Το σκεπτικό είναι να λειτουργεί στη λογική των παροδικών εκθέσεων, με παρουσιάσεις υλικού που θα παραπέμπουν στο αύριο, με τη βοήθεια ψηφιακών τεχνολογιών ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να συμμετέχει με τη χρήση virtual reality, ολογραμμάτων κ.λπ. Στόχος είναι να ανοίξουν οι ορίζοντες του κοινού και να δει πώς μια τεχνολογία που χρησιμοποιεί σήμερα (π.χ. ένα σύστημα αυτοπαραγωγής ενέργειας με φωτοβολταϊκά) θα λειτουργεί στο μέλλον, με βάση την επιστημονική έρευνα και εξέλιξη. Η ΔΕΗ βρίσκεται επίσης σε συζητήσεις και για τη μόνιμη συστέγαση παραρτήματος ενός ακαδημαϊκού ή ερευνητικού ιδρύματος σε μία από τις δύο εγκαταστάσεις, πιθανότατα σε εκείνη του Κερατσινίου.
©Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Στα κτίρια θα λειτουργούν επίσης καφέ και εστιατόρια. Οπως λέει χαρακτηριστικά στο «Βήμα» ανώτατο στέλεχος της επιχείρησης, «θέλουμε να μπορεί η ελληνική οικογένεια να κάνει μια ημερήσια εκδρομή στους χώρους των ΑΗΣ Φαλήρου και Κερατσινίου, όπου θα υπάρχουν δραστηριότητες για όλα τα μέλη της». Επίσης, θα είναι εύκολη και η πρόσβαση, δίχως αυτοκίνητο. Για το Κερατσίνι η ΔΕΗ βρίσκεται ακόμη σε αναζήτηση της βέλτιστης λύσης. Για το Φάληρο ωστόσο έχουν γίνει κάποιες αρχικές συζητήσεις με τη ΣΤΑΣΥ, ώστε στο πλαίσιο και της σχεδιαζόμενης υπογειοποίησης του τμήματος του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Φαλήρου – Πειραιά να δημιουργηθεί κοντά στον ΑΗΣ μια νέα στάση, της οποίας το κόστος κατασκευής θα καλύψει η ΔΕΗ.
Χρονοδιάγραμμα έργου
Σε τέσσερις μήνες, οπότε θα έχει παραδοθεί η προμελέτη, θα ακολουθήσει ο διαγωνισμός για τη μελέτη. Σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, ύστερα από έξι με οκτώ μήνες που εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί το master plan θα προκηρυχθούν οι διαγωνισμοί για την αναπαλαίωση των κτιρίων, ώστε στα μέσα του 2023 να έχουν αναδειχθεί οι ανάδοχοι. Πρόθεση της ΔΕΗ είναι το εργοτάξιο να είναι επισκέψιμο για οργανωμένες ξεναγήσεις, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στο κοινό να παρακολουθεί την κατασκευαστική εξέλιξη του έργου και το πώς τελικά θα διαμορφωθεί.
©Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
H Mάχη της Ηλεκτρικής
Ο ΑΗΣ Αγίου Γεωργίου ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1926 και ετέθη σε λειτουργία το 1929 ως κεντρικός σταθμός παραγωγής ρεύματος του Λεκανοπεδίου. Το εργοστάσιο επιτάχθηκε στην Κατοχή και έπειτα από τη Μάχη της Ηλεκτρικής που έδωσαν δυνάμεις του ΕΛΑΣ και ένοπλοι εργαζόμενοι του ΑΗΣ διεσώθη από την ανατίναξη που είχαν σχεδιάσει οι Γερμανοί κατά την υποχώρησή τους.
©Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Τι έκανες στον ΑΗΣ Φαλήρου, Θανάση;
Ο ΑΗΣ Φαλήρου ιδρύεται το 1903 για την κάλυψη αναγκών ηλεκτροφωτισμού της πρωτεύουσας. Το συγκρότημα είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένο με την ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος της Ελλάδας, καθώς σε αυτό ξεκίνησε το 1916 η πρώτη μαχητική απεργιακή κινητοποίηση στον τομέα παραγωγής ηλεκτρισμού. Το 1972 διακόπτει οριστικά τη λειτουργία του. Είχαν προηγηθεί, το καλοκαίρι του 1971, τα γυρίσματα μεγάλου μέρους της ταινίας του Ντίνου Κατσουρίδη «Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση» με πρωταγωνιστή τον Θανάση Βέγγο. Ο χώρος σήμαινε πολλά για τον μεγάλο κωμικό, καθώς ο πατέρας του, Βασίλης Βέγγος, εργαζόταν στον ΑΗΣ Φαλήρου και ως μέλος του ΕΛΑΣ συνέβαλε στη διάσωση των εγκαταστάσεων από τους Γερμανούς. Το 1986 το συγκρότημα κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, αλλά αποκαταστάθηκε μόνο ο υποσταθμός «Τ». Ωστόσο στις αρχές της δεκαετίας του ’90 διαπιστώνεται η ύπαρξη αμιάντου και το κυρίως κτίριο σφραγίζεται έως την απομάκρυνσή του, περίπου μία δεκαετία αργότερα.
©Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Aύριο Τετάρτη ξεκινά στις εγκαταστάσεις του έκθεση με 32 έργα καλλιτεχνών που προκρίθηκαν στην τελική φάση του διαγωνισμού «Η ΔΕΗ Συναντά την Τέχνη».
