Στο πλαίσιο του εορτασμού που περιλαμβάνει πολλές και ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, η Εταιρεία Ελλήνων Μουσειολογων ξεκινά μια δημόσια συζήτηση, μέσω κοινωνικών δικτύων, για τα μουσεία και τις άξιες τους στη σύγχρονη κοινωνία, γιατί πιστεύει στο διάλογο και τη διαδραση (αλληλεπίδραση). Ενθαρρύνει τη συμμετοχή και αναζητεί τη σκέψη και το συναίσθημα για τα μουσεία σ' έναν κόσμο που αλλάζει...
Ο αείμνηστος Δημήτρης Κωνστάντιος –Αρχαιολόγος & Διευθυντής του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, όταν αναφέρθηκε για τον προορισμό των μουσείων, έγραψε ότι : «Το μουσείο δεν μπορεί να εφησυχάζει. Μεταλλάσσεται συνεχώς. Άλλοτε είναι πομπός και άλλοτε δέκτης. Ανοίγει το χώρο του, δίνοντας κύρος με τη βαρύτητα της ύπαρξής του σε νέες δράσεις, σε νέες πρωτοβουλίες, σε νέους ανθρώπους. Εφαρμόζει επικοινωνιακή πολιτική και πολιτιστική διαχείριση, όχι για να κάνει το μουσείο χώρο κοσμικών εκδηλώσεων, αλλά να κάνει εκδηλώσεις που παράγουν πολιτισμό, αισθητική απόλαυση, γνώση και συνδέουν τον υλικό πολιτισμό του παρελθόντος με το σήμερα (...)».
Κατά την αρχαιότητα ο όρος μουσείον είχε διαφορετική έννοια από τη σημερινή. Ήταν το τέμενος των Μουσών, δηλαδή ένας τόπος αφιερωμένος στη λατρεία των Μουσών. Κατ' επέκταση Μουσείο ήταν ο χώρος όπου καλλιεργούνταν οι τέχνες: η «φιλοσοφία», η «ποίηση» και γενικά κάθε πνευματική ασχολία, την οποία προστάτευαν οι Μούσες.
Στις αρχές του 18ου αι. με την έννοια Μουσείο, θεωρούνταν ένα κτίριο που είχε ως συγκεκριμένο σκοπό να στεγάσει κάποια συλλογή, ενώ κατά τον 19ο αι., ο κατάλληλος χώρος για τη φύλαξη τοπικών αρχαιοτήτων και άλλων συλλεκτικών αντικειμένων που παρουσίαζαν ενδιαφέρον και είχε ως απώτερο σκοπό τη διδαχή και την αναψυχή του λαού.
Στο παρελθόν τα Μουσεία, υπήρξαν κλειστά, ακαδημαϊκά ιδρύματα, που δεν προσέφεραν στον εκδημοκρατισμό της γνώσης και αδυνατούσαν να φωτίσουν το πλήθος των νοημάτων και των ιδεών που εμπεριείχαν οι συλλογές τους. Έμοιαζαν και ως προς τα εξωτερικά χαρακτηριστικά αλλά και ως προς τη φιλοσοφία τους με «ναούς» γνώσης όχι ιδιαίτερα ελκυστικοί ούτε και κατανοητοί για τον απλό κόσμο.
Σήμερα, ο όρος Μουσείο έχει αρκετά δάνεια στοιχεία από τις πρωτοποριακές απόψεις των προηγούμενων αιώνων ως προς τον προορισμό του και εννοείται σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό του ICOM (International Council of Museums) «ένα μόνιμο ίδρυμα, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτό στο κοινό, που έχει ως έργο του τη συλλογή, τη μελέτη, τη διατήρηση, τη γνωστοποίηση και την έκθεση τεκμηρίων του ανθρώπινου πολιτισμού και περιβάλλοντος, με στόχο τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία».
Ο Frank Oppenheimer, ιδρυτής και διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Exploratory, στο Σαν Φρανσίσκο υποστηρίζει ότι «τα Μουσεία μπορούν να παίξουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο και να αποτελέσουν μέρος της σχολικής πραγματικότητας, να προσφέρουν εξαιρετικές εξωσχολικές εμπειρίες στα παιδιά και να αξιοποιηθούν στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη. Να αποτελέσουν εν κατακλείδι έναν καλό συνεργάτη του σχολείου».
Το Μουσείο μπορεί και πρέπει να είναι δυναμικό εργαλείο εκπαίδευσης.
H επιστήμη της μουσειολογίας στην Ελλάδα εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του '80 και ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει στον άνθρωπο. Έτσι, το μουσείο αποκτά ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
Μέσα από τα μουσεία ο άνθρωπος ανακαλύπτει συλλογές και αντλεί έμπνευση, γνώση και ευχαρίστηση. Πρόκειται για ιδρύματα που συλλέγουν, προστατεύουν και κάνουν προσιτά αντικείμενα και δείγματα του φυσικού κόσμου, τα οποία φυλάσσουν προς όφελος της κοινωνίας.
Έγιναν αναρίθμητα συνέδρια και διαλέξεις για ν' αποφασιστεί τελικά ότι τα μουσεία πρέπει ν' αλλάξουν, γιατί αργά ή γρήγορα θα εξαφανιστούν.
Κατά τον John Cotton Dana, «ένα καλό μουσείο προσελκύει, ευφραίνει, εγείρει την περιέργεια, οδηγεί σε προβληματισμό και έτσι προάγει τη μάθηση. Είναι μορφωτικό ίδρυμα που βοηθάει τα μέλη της κοινότητας να γίνουν ευτυχέστερα, σοφότερα και περισσότερο αποτελεσματικά άτομα».
Σήμερα ένα «καλό» μουσείο πρέπει να απευθύνεται σε όλους (άσχετα από την ηλικία, το κοινωνικό υπόβαθρο, το φύλο, τις γνώσεις κ.λ.π.) Τα μουσεία διηγούνται ιστορίες και δεν πρέπει να εκθέτουν αντικείμενα συσσωρευμένα σε προθήκες που ασφυκτιούν, γιατί κάθε αντικείμενο έχει να πει μια ιστορία. Γι' αυτό, πρέπει τα μουσεία να ξετυλίγουν την ιστορία τους στο κοινό. Με λίγα λόγια να «μιλάνε» και ν' αφηγούνται ιστορίες... (για τους ανθρώπους που τα χρησιμοποίησαν για την κοινωνία και την οικονομία της εποχής που φτιάχτηκαν), ώστε να αποτελούν χώρο έρευνας, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας για τους επισκέπτες.
Αντίστοιχα, μέσα από άλλες δραστηριότητες και εκπαιδευτικά προγράμματα, να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να γίνουν κατανοητά τα εκθέματα και οι εκθέσεις σ' όλες τις ηλικιακές ομάδες των επισκεπτών, ώστε η γνώση για τα παιδιά να γίνει παιχνίδι και η εμπειρία για τους ενήλικες δια βίου μάθηση.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν τα μουσεία σήμερα είναι να συνδυάσουν αποτελεσματικά όλες τις παραδοσιακές άξιες του μουσείου ως, οργανισμού, με το ενδιαφέρον όσο το δυνατόν περισσότερων κοινωνικών ομάδων σε μια αμφίδρομη συνεργασία.

Μελισσια Ηλικίδου (Πολιτισμολογος, μέλος Δ.Σ. Συνδέσμου Γραμμάτων & Τεχνών Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης- έφορος Ιστορικού, Λαογραφικού και Φυσικής Ιστορίας Μουσείου Κοζάνης)