-προσωρινά έστω κι ατελέσφορα- από τις επαναστάσεις των λαών κατά των φεουδαρχών τους) πάνω στο εσωτερικό υπέρθυρο σβησμένη εκ της καταρρεύσεως από το σεισμό, η κτητορική επιγραφή -ένα θραύσμα της απομένει μόνον. Δίπλα της μια έξοχη τοιχογραφία του αρχαγγέλου Μιχαήλ όστις ξιφήρης πατάει με τα πόδια του τον αμαρτωλό γενικώς, άρα και το ληστή ειδικώς, και τον θανατώνει εντελώς. Εισερχόμενος κάμνεις δε το σταυρό σου, προφανώς. (Πολλές οι παρηχήσεις σε ...ως).
Στον άμβωνα δεσπόζει η αφιέρωση του Τούρκου Χαμίτ μπέη ("δια δαπάνες του ενδοξοτάτου Χ.Μ. 1878 Ιουνίου 2) που βοήθησε στην ανέγερση του ναού -είχε επιβάλει δε στους χωρικούς υποχρεωτική αγγαρεία. Με το καμουτσίκι, λένε, βαρούσε όσους απέφευγαν -πάντα οι λουφαδόροι ευδοκιμούσαν στο νεοελληνικό οθωμανικό δημόσιο βίο- τη δουλειά για τον άγιο.
Κάτω απ' αυτόν μια παλιά φορητή εικόνα αχρονολόγητη, αγνώστου μεταβυζαντινού, λαϊκού ζωγράφου με αρκετά χρωματικά ξεφλουδίσματα από το χρόνο, φέρει τον κεντρικό τίτλο "Οι άγιοι πάντες".
Την κοιτώ, τη φωτογραφίζω, την περιφέρω επ' ώμου να βρω πιο φωτεινό μέρος να δω καλύτερα τη γλυκύτητά των προσώπων που τη συνθέτουν. Στη σκέψη μου την ξερογλείφω κι όλο λέω κάτι να πω γι αυτό το μυστήριον εικόνισμα, ότι μου προσφέρει δόσιν ψυχικής ηρεμίας και συγκατάβασης για τα "ανθρώπινα" που μας μαστίζουν. Ο λαϊκός τεχνίτης διέφυγε από το αυστηρό βυζαντινό, μεταφυσικό, εικαστικό λόγο των παλιών αλλά και των σύγχρονων μιμητών του με την επίπλαστη εσωτερικότητά, και προς το εύχαρες του πράγματος, την πήγε την εικόνα. Ετσι ο προσκυνητής ακόμα κι ο απλά περίεργος που την παρατηρεί να μένει με λίγη αίσθηση υποβλητικότητας - όση μας χρειάζεται για να διαλάμπουμε εσωτερικά στιγμιαίως- η οποία ξεπερνά το σοβαρό κι επιβλητικό ρόλο και τρόπο των εκκλησιαστικών εικόνων από τον καιρό της εικονολατρείας κι εντεύθεν. "Γραφή σιωπώσα εν τοίχω" - ή επί πανοίς ή κι επί ξύλου σανίδας κοινής, όπως στην περίπτωσή μας).
Ο πολυπρόσωπος πίναξ με τις γλυκύτατες μορφές παρά το νοητό άπειρόν του (ως "νέφος αγίων" υμνολογείτε) εδώ μετριούνται, και διακρίνονται γλαφυρά όλοι να κοιτούν το κέντρον του ένθα δεσπόζει επί νεφελών πατών κι ευλογών το πλήθος του, ο Χριστός πάντων, οράτων τε κι αοράτων. Εκτός από τους ολόσωμους άγιους του α' διαζώματος -κι ας ονομάσουμε έτσι τα εικαστικά πεδία στα οποία, πέντε στον αριθμό διακρίνεται η σύνθεση- απλώνεται σ' αυτόν νυμφετός αγίων κι αγιουσών, χαρούμενος σχεδόν.
Πρώτος εκ δεξιών εισέρχεται στην εικόνα αλλά και λατρευτικώς στη διάθεση των πιστών, ότι κατά Μέγαν Βασίλειον "η τιμή της εικόνος επί το πρωτότυπον διαβαίνει" άλλά και στον Παράδεισο, νεανίας αγένειος που φέρει την ονομασία "Ο λυστής" με ύψιλον κι όχι με ήτα, αίρων μάλιστα σταυρόν λιγνό. Είναι ο πρώτος που εισήλθε στον Παράδεισο κατά τας γραφάς αφού στην ατυχία της συλλήψεώς του του είχε την "τύχη" να συσταυρωθεί με το Χριστό και να δηλώσει επί του σταυρού μετάνοια και λύπησιν προς Αυτόν. Είναι μια αγαπητική μορφή νεαρού που κάθε άλλο παρά σε κακοποιό στοιχείο παραπέμπει η ονομασία του, αλλά φαίνεται πως η εκ των υστέρων δικαίωσή του υποχρεώνει τους ζωγράφους σε συμπαθητικό πλέον κοίταγμά του.
Στο αυτό διάζωμα της εικόνας υπάρχουν οι π. Χ. θρονιασθέντες στο βιβλικό Παράδεισο, μεγάλοι Πατριάρχες του εβραϊκού γένους Αβραάμ, Ισαάκ (αυτός ελάχιστα διακρίνεται λόγω φθοράς της εικόνας), Ιακώβ. Μας κοιτούν κατάματα ομοιάζοντες σαν ηλικιωμένα τρίδυμα με χυμένες τις λευκές γενειάδες, την πραότητα και την καλοσύνη. Κατά τον ζωγράφο εν ισοτιμία με τον "λυστήν" διατελούν. Το αμέσως άνω διάζωμα δύο ζυγιές αγίων στη μία κυριαρχούν γυναίκες ωραιόμορφες με πρώτη ίσως την αγία Ελένη βαστάζουσα τον ευρεθέντα Σταυρό και δίπλα της άλλα ωραία του μαρτυρίου και της χριστιανικής αθλήσεως, γύναια.
Στο κέντρον ο Χριστός ευλογών ως αυτάρκης μητροπολίτης επί δεσποτικού, με το άγιον Πνεύμα περιστέρι πάνω του και δίπλα η Παναγία και ο Πρόδρομος αυτός με καταφανή και κατάσαρκη τη μηλωτή του. Οπισθεν αυτών σε φάλαγγα κατ' άγιο, Απόστολοι προφανώς και άλλοι άγιοι ιεράρχες, αυτοκράτορες κορωνοφόροι, οι οποίοι κατά την ορθόδοξη ιεραρχία είναι πιο κοντά στο Χριστό, άρα και στο εικαστικό πρωτόκολλο έχουν θέσιν εγγύς του κυρίου θέματος και του Κυρίου. Τα ανώτερα διαζώματα καταλαμβάνουν άγγελοι μάλλον Χειρουβείμ και Σεραφείμ ότι ως πτεροφόροι, ανάλαφροι κι αβαρείς έχουν πιάσει την ανώτερη σφαίρα πραγμάτων.
Γυρίζω στον "λυστή", τη θελκτική κι αθώα μορφή της εικόνας. Αυτός διεσώθη την τελευταία στιγμή γι αυτό και τον διακρίνει ο αγιογράφος με το ξεχωριστό "υ" κι όχι το κοινότατο "η" με το οποίο συλλαμβάνονται και καταχωρούνται στα ημερήσια δελτία επιτευγμάτων της αστυνομίας πόλεων κι υπαίθρου, νεοέλληνες κι αλλοδαποί ένα χαρμάνι, όλοι οι ληστές είτε στην πολιτική είτε στην κοινή, ποινική ληστεία διαπρέπουν την σήμερον. Είναι δε στη φυλακή και περιμένουν να δικαστούν δηλαδή να τους αθωώσει η συνεταιρική συντροφική τους πολιτική μικρομαφία με το ακαταδίωκτον που θέσπισαν δι' εαυτούς με τις περισπούδαστες εξεταστικές (αθωωτικές πάντα) των ληστρικών πραγμάτων τους, επιτροπές, μιαν και ομού είτε τα διέπραξαν, αλλά μόνον κάποιοι πιάνονται ενδεικτικά κι αναλόγως εκλογικού καιρού, είτε με την ανοχή (δηλαδή άμεση ενοχή) τους, τα ανέχτηκαν ότι, "κόραξ κοράκου κ.λπ". Είναι κανόνας στο Ελληνικό, όπως αυτός επικράτησε μετά τη δημιουργία του κράτους, να ζούμε σε αγαστή συντροφία (Σία) με ληστές εκ δεξιών κι εξ ευωνύμων που ελαύνουν κυρίως προς το δημόσιο ταμείο όλων μας, για τη "νόμιμη" και "θεσμική" συνύ(σ)παρξη μ' αυτό κι απ' αυτό.
Των ληστών ως ουσιαστικό μέρος του λόγου μας, που υπάρχουν σε πτώση (και κατάπτωση) γενική, αλλά και των εκλογικών λιστών επιπροσθέτως δια των οποίων τα διορισμένα καραβάνια των υποψηφίων, εμπίπτουν στο σώμα των επιθυμιών μας, ημείς μακάριοι άδωμεν (αλλά και χάβωμεν λόγους κενούς) περί του τι μέλλει μας γενέσθαι. Δεν πιστεύουμε κανέναν και τίποτα αλλά και συγχωρούμε πάντας τη προεκλογική τους εξάρσει και εξάψει. Φυσικά αμέσως μετά υφιστάμεθα τις συνέπειες της επιλογής μας αγόγγυστα ότι είμαστε ο κυρίαρχος λαός των υπό πληρωμήν και μόνον λογαρισμών.

Τούτ' αυτά συμβαίνουν εσπέρας του αγίου Πνεύματος, μια εβδομάδα προς της εορτής των αγίων Πάντων, στον πάτριο ναό, τον οποίο όσο παρατηρείς στην ερημιά του ή με κόσμο, θαμβείσαι περισσότερο, καθώς αποτελεί μνημείο της σωστικής επέμβασης κι αναστήλωσης των πεσμένων τοίχων και ανασύνθεσης ή αποκάλυψης των καθημαγμένων τοιχογραφιών εφ' υγροίς, μετά τον αναίμακτο ( κι επ' αυτού ερίζουν φιλικά η Παναγία η Ζιδανιώτισσα κι ο περιφερειάρχης άγιος Δ. Μακεδονίας όσιος Νικάνωρ, ποιός έτεινε μεγαλυτέρα χείρα προστασίας) σεισμό του 1995 όστις έφερε τα πάνω κάτω στις ψυχές, τα σώματα, τις πέτρες και τα χώματα των δυτικομακεδόνων χριστιανών και ψηφοφόρων . Ελλείψει ψάλτου, που δεν είχε αφιχθεί εισέτι, ο αγαθός λευίτης παπα-Γιάννης μας παραχώρησε τον Προϊμοιακόν λόγον κι ένοιωσα κάπως ο δόλιος (μήπως και δόλιος;- ζήτημα προφοράς της λέξης κι αμέσως αλλάζει χροιά, χρώμα και υφή).