κάπως αργά από την κυκλοφορία του (Οκτώβριος του 2012 ), στην κυριολεξία ξεδιπλώνεις το ρεπερτόριο των αναμνήσεων περί τα βιβλία, τις εποχές, τα περιοδικά, τους ανθρώπους, τις εφημερίδες. Οσοι αναλύουν, καταγράφουν ή αφηγούνται τις εμπειρίες τους γύρω απ' αυτά, ο καθένας λες και σηκώνει από το συμπαγές έδαφος του χρόνου κάποιες πέτρες και σ' εκείνα τα κενά τους, μικρές ή μεγάλες λακκούβες, χώνεις ηδονικά το κεφάλι σου, μη πω και το εφήμερο είναι σου, έστω και ως στρουθοκάμηλος που κρύβεται από την πραγματικότητα προσώρας.
Για τις εκδόσεις Θεμέλιο, γράφει ο Θ. Μαλικιώσης όπως και για τον εμπνευστή τους αλλά και της Λέσχης Βιβλίου, Μ. Δεσποτίδη. Είναι αυτές που φοιτητής έψαχνες σαν κάτι πολύτιμο κι ακριβό μαζί (νόμιζες πως έτσι κάνεις και αντίσταση φυσικά, μαζεύοντας τα καταδιωκόμενα βιβλία ) κυρίως στο βιβλιοπωλείο Κοτζιά επί της Τσιμισκή με τον Κώστα Πύρζα, αυτή την ευγενική και πολύτιμη φυσιογνωμία στη διεύθυνσή του, μία γλυκυτάτη Μαρία, δεν θυμάσαι τ' όνομά της -σας πωλούσε με τον Γ.Κρχλ, φίλο αείποτε- τα βιβλία μισο-τιμής (ένεκεν)- αλλά και με το σημαντικό σήμερα συγγραφέα Δημήτρη Δημητριάδη επί των πωλήσεων. Αλλά και σε κείνο το μικρό, γωνιακό βιβλιοπωλείο PRESS (Διαγώνιος+Τσιμισκή) με το μεγάλο υπόγειό του επί της Μητροπόλεως, απ' όπου αγόρασες την πρώτη έκδοση των «Ποιημάτων» του Μ. Αναγνωστάκη τον οποίο δεν γνώριζες ούτε ως άνθρωπο ούτε ως ποιητή. Με τι λαχτάρα και χωρίς καμιά στενή ιδεολογική ένδυση τότε, νέοι του τίποτε αλλά και των γηπέδων, της Τούμπας κυρίως, μυρίζατε «Το κράτος και επανάσταση», το «Ενα βήμα μπρος και δύο πίσω» στη σειρά Μαρξιστική σκέψη (μόλις προχτές χάρισες τα Απαντα του Λένιν μέσα σε 2 μαύρες σακούλες ριγμένα, σε φίλο, εκδ. Σ. Ε.) και τόσα άλλα που σήμερα ούτε να τα κοιτάξεις δεν θέλεις, αλλά ούτε και να τα πετάξεις φυσικά ότι είναι κομμάτι του άδολου άλλοτέ σου. Αλλά τις μελέτες του Σπύρου Λιναρδάτου για την 4η Αυγούστου ακόμα και σήμερα κοιτάς έστω για μια αφή νοσταλγίας.
«Η χαμένη άνοιξη», κείμενο της Ξανθίππης Μπανιά, η οποία σχεδίαζε τα εξώφυλλα των εκδόσεων Θεμέλιο, από κει και μόνον γνώριζες αυτήν, ως όνομα φυσικά, είναι ένα επιγραμματικό, προσωπικού λόγου, χρονικό του εκδοτικού οίκου αλλά και της εποχής πριν την δικτατορία όταν άνθιζαν όλα τα άνθη του καλού αλλά και του κακού.
Στο εξαιρετικό κείμενο «Ο Τύπος της Αριστεράς στη Θεσσαλονίκη 1944-1974» που διεξέρχεται ο Μιχ. Γ. Μπακογιάννης στέκεσαι μόνον στις προσωπικές ενθυμήσεις από το περιοδικό «Κριτική» του Μ. Αναγνωστάκη, τη «Διαγώνιο» του Ντ. Χριστιανόπουλου , τις «Μορφές» και «Νέα Πορεία» των Χρήστου Ντάλια και κυρίως του Τηλέμαχου Αλαβέρα. Το «Δελτίο πληροφοριών του ΠΑΜ», το «Τραμ» (1971-1972) (+Μίμης Σουλιώτης Π. Θεοδωρίδης κ.α). Την εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» περίοδο της δικτατορίας όπου με τη φροντίδα κυρίως του δημοσιογράφου και συγγραφέα Χρ. Ζαφείρη ήταν η καθημερινή καθαρή ανάσα σ' ένα μολυσμένο τοπίο ειδήσεων και γεγονότων. Η άγνωστή σου, δυσεύρετη ακόμα και στις βιβλιοθήκες, εφημερίδα «Μακεδονική Ωρα» (28 Φεβρ. 1966-17 Απρ. 1967) με μία σελίδα κάθε βδομάδα αφιερωμένη στην πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση, την οποία επιμελούνταν ο Κ. Λαχάς με τη συμβουλή του Μ. Αναγνωστάκη «και τον ενεργό ρόλο του κάπως ξεχασμένου στις μέρες μας κοζανίτη πεζογράφου Παύλου Παπασιώπη»!
Ο Σπύρος Ασδραχάς γράφει για τις «Ιστορικές του αναγνώσεις σε Λευκάδα και Αθήνα», για δε τις εκδόσεις Κέδρος με τα «Δεκαοχτώ Κείμενα» και τα «Νέα Κείμενα», το περιοδικό «Συνέχεια» τεύχη 1-8 και την εμβληματική δημιουργό τους Νανά Καλιανέση, γράφει αισθαντικά η Μάρω Δούκα. Η 'Αντεια Φραντζή διαπραγματεύεται σ' εκείνες τις Εποχές το περιοδικό με τα μεγάλα ονόματα και θέματα «Εποχές» (Μάιος 1963-Απρίλιος 1967 Αγγελος Τερζάκης, Κ. Θ. Δημαράς, Κ. Σκαλιόρας, Γ. Θεοτοκάς, Λ. Καραπαναγιώτης, Γ. Σεφέρης κ.α.).
Την εκδοτική δραστηριότητα ως μέσον πολιτικής στράτευσης και συγκρότησης ταυτότητας (Ο εκδοτικός όγκος και ιστορικές εκδόσεις 1963-1967) αναλύει ο Χρίστος Μάης κι αναφέρεται στις εκδόσεις των Μαοϊκών κυρίως, συνιστωσών κι εκδόσεων του ελληνικού αριστερού κινήματος.
Αλέξη Πολίτη: «1963-1967. Νεαρός φοιτητής φιλολογίας» κι εδώ ας σταθώ ψάχνοντας κοινούς αναγνωστικούς τρόπους (εις ελάσσων με έναν μείζονα της επιστήμης και των γραμμάτων). Γράφει : «Ισως το βιβλιοπωλείο του Κωνσταντινίδη πάνω στην Εγνατία να ήταν το πρώτο που έμπαινα μέσα μόνος μου». Αυτό ήταν και το πρώτο σου, άμαθος του κάθε τι της μεγάλης πόλεως Θ. όπου πρωτομπήκες δειλά και πήρες τις «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Στ. Τσίρκα τόμοι 3 δρχ. 90 τότε, για να σταθούν οι καθοριστικές αναγνωστικές πολιτείες σου στο μετά. Συνεχίζει ο Α.Π. : «Στις μικρές τάξεις (του Δημοτικού) το αγαπημένο μου ήταν ένα που το λέγαν «Βάστα καημένο Μεσολόγγι» -μη με ρωτάτε συγγραφέα νομίζω ήταν γυναίκα». Ο «Ηρωας της Αλαμάνας» ήταν η δική σου λατρεία, μυθιστορία του Τάκη Λάππα, βιβλίο αναγνωσθέν εκατοντάκις από σένα και από πολλούς εργάτες της ΛΙΠΤΟΛ, όπου το περιέφερε ο πατέρας, όπως τα ιερά λείψανα των αγίων (εδώ του αγίου Νικάνορα) τα οποία περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι στα χωριά προς ευλογίαν κ.λπ.). «Από τα βιβλία που αγόρασα εκείνη την πρώτη φορά, το μόνον που θυμάμαι ήταν η «Ιστορία» (της νεοελληνικής λογοτεχνίας) του Δημαρά, δίτομη έκδοση του 1955». Η Δ' εκδοσή του στην Δ' Γυμνασίου που πήρες από ένα ασήμαντο βιβλιοχαρτοπωλείο κοντά στο τότε πρακτορείο λεωφορείων, αντικατέστησε του Γ. Καλαματιανού «Τη σύντομη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας» ώριμα, ολοκληρωμένα και κάπως, για κείνα τα χρόνια, δυσκολονόητα. Στις αναγνώσεις και η «Πάπισσα Ιωάννα» του Ροϊδη στις εκδόσεις Δαρεμά με εισαγωγή του πολύγραφου κι ερεθιστικού διανοητή της αριστεράς, Τάσου Βουρνά.
Για την «Εκδοτική εισαγωγή του δυτικού Μαρξισμού στην Ελλάδα» γράφουν από κοινού η Κατερίνα Λαμπρινού και ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης.
«Οι εκδόσεις Κάλβος 1968-1974 ένας εκδοτικός οίκος στα χρόνια της Δικτατορίας» ( Γ. Χατζόπουλος) ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης σου θύμισε τα βιβλία του Σκαρίμπα, την Ελληνική Νομαρχία, Το αστείο του Κούντερα, του Τάκη Σταματόπουλο τον «Εσωτερικό αγώνα», τον Μαρκούζε, τον Μάριο Νικολινάκο, τον Τζόρτζ Πίλκα με το «Ο κόσμος της μουσικής» απ' όπου έμαθες τα περί μουσικής...
Τη συγκινητική προϊστορία του περιοδικού ΑΝΤΙ ( Χρ. Παπουτσάκης) ξαναζεί η Λένα Λουκίδου με το πρώτο τεύχος το 1972, και το γεράκο σου εφημεριδοπώλη στη στάση Αγίας Τριάδος πριν τον Ευκλείδη, το οποίο σου το έχωσε διπλωμένο, στο τζάκετ (USA ARM από το Βαρδάρι αγορασθέν) να μη τον (σας) δουν και από τότε το φυλάγεις, όπως και όλη τη σειρά του περιοδικού μηδενός τεύχους εξαιρούμενου, πολύτιμη παρακαταθήκη νεότητος αλλά και πολιτικής συνειδητοποίησης κι ενηλικίωσης.
Ο Γ. Παπαγεωργίου διεξέρχεται το θέμα «Οταν η λογιοσύνη και η καλή τυπογραφία αντιστέκονται στη δικτατορία» με του Φίλιππα Βλάχου τα Κείμενα (Χατζής, Σκαρίμπας, Αρ. Αλεξάνδρου).
Τα υπόλοιπα θέματα του τεύχους είναι: «Οι τυπογράφοι στη μεταπολεμική Αθήνα» του Στέφανου Στεφάνου. Της Κωνσταντίνας Σταματογιαννάκη «Ψευδεπίγραφα έργα στα αθηναϊκά θέατρα την περίοδο της Κατοχής», του Βασίλη Μόσχου «Οι ανατροπές στη σωματειακή εκπροσώπηση των λογοτεχνών το τελευταίο διάστημα του εμφυλίου πολέμου». «Γράμματα στον Στάλιν από τις φυλακές Μπουτίρκα («Δεν είμαι εχθρός του λαού»), «Η εσφαλμένη γραμμή του κόμματος» μια άγνωστη έκθεση του Κ.ώστα Καραγιώργη για την Αντίσταση, «Παράδοση και πρωτοπορία τη δεκαετία του 30», «Μια πρωτοβουλία για τη συγκρότηση αρχείων στη Λήμνο», «Κοινότητες και ιστορία. Η ομάδα προφορικής ιστορίας Κυψέλης». Του Θανάση Βακαλιού (Σάκη) «Είμαι αυτός που έγινα». Και τέλος «Ο Λεωνίδας Κύρκος στα ΑΣΚΙ». Από τους πρωτεργάτες σύστασης αυτού του ιδρύματος έρευνας και περισυλλογής αρχειακού υλικού μαζί με τον Φίλιππα Ηλίου και άλλους, άφησε όλο το πολύτιμο προσωπικό του αρχείο σ' αυτά. Μια φορά και μόνη που βρέθηκες σπίτι του, έλεγε –θαμβηθείς με όσα είχε δει τότε στην Κοζάνη, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της και το ΙΝΒΑ- πως σκέφτεται μέρος της βιβλιοθήκης του να χαρίσει στη βιβλιοθήκη της πόλης σου. Αλλά όμως από κάπου «Ολοι φεύγουμε/Που να πάρει ο διάολος» (Μ. Σαχτούρης). Και μόνο αυτή η σκέψη του σε συγκινούσε τότε σε συγκινεί ακόμα κι ας μην πραγματοποιήθηκε. Εκεί όμως που πήγε το αρχείο πήγε στα καλύτερα
Στο διαταύτα.
Ούτως εχόντων των συναρπαστικών θεμάτων του (και των προσωπικών ενθυμημάτων που χώνονται σ' αυτά), πως να μην αγαπάς, ειδικά αυτό το τεύχος το 14ο , του έξοχου περιοδικού «Αρχειοτάξιον»
Μεροληψίες;
- Ισως!