Στη δεδομένη κατάσταση της οικονομικής κρίσης η Κύπρος παρασύρθηκε στο κρίσιμο αυτό σημείο λόγω του τρόπου διάρθρωσης της οικονομίας της και όχι εσκεμμένα από κάποιους (εκείνους) προκειμένου να υφαρπάξουν τους ενεργειακούς της πόρους. Το τελευταίο είναι πάγια πολιτική των μεγάλων δυνάμεων, αφού εξαρτούν την υπεροχή τους από την κατανάλωση ενέργειας. Λόγω της έλλειψης δικών τους πόρων επιδίδονται στο ενεργειακό αυτό παιχνίδι αενάως. Ωστόσο υπήρχε εξαιρετικά πιο ανώδυνος, περισσότερο αποτελεσματικός και λιγότερο κοστοβόρος τρόπος, Î
�αι για εκείνους, και για την Κύπρο έτσι ώστε να έχουν πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους της τελευταίας. Επομένως είναι άλλο το ότι το ενεργειακό είναι ζήτημα που δεν μπορεί να αγνοηθεί αυτή τη στιγμή, και άλλο το ότι κατέρρευσε το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου.

Σε κάθε περίπτωση, με δική της πρωτοβουλία η Κύπρος έγινε μέλος του Ευρώ το 2008. Αυτή η επιλογή την κατέστησε, με βάση το προηγούμενο φορολογικό καθεστώς το οποίο είχε και βάσει του τρόπου λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού της συστήματος, σε τόπο ανακύκλωσης τεράστιας ρευστότητας ποσών είτε με τη δημιουργία χρηματοοικονομικής φούσκας στο εσωτερικό της οικονομίας της αφενός, είτε με την αγορά ελληνικών ομολόγων αφετέρου. Η ύποπτη και ανεύθυνη προστασία των κεφαλαίων αυτών δεν ήταν παρά επισφαλής. Άλλωστε κανένα κράτος δεν εγγυάται απόÎ
�υτη εγγύηση καταθέσεων. Και αυτό επειδή, και τα χρήματα δεν επαρκούν αλλά και βάσει της περιορισμένης ευθύνης των τραπεζιτών όσον αφορά τον τρόπο επένδυσης των καταθέσεων. Γι' αυτό και οι μεγαλοκαταθέτες φέρουν μεγαλύτερη ευθύνη στο να ελέγχουν τους τραπεζίτες τους. Μετά τα δικά μας γεγονότα που αφορούσαν το κούρεμα των ομολόγων, αναδείχθηκε το πρόβλημα αυτό. Η Κύπρος ξεκινά να αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα που αντιμετώπισε η Ισλανδία μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, αφού η οικονομία της δεν ήταν τίποτα άλλο παρά γέφυρα ξεπλÏ
�ματος μαύρου χρήματος (το αν ήταν και βρώμικο, αυτό θα διαπιστωθεί στα πλαίσια του ελέγχου που θα της γίνει από τη Moneyvall και ιδιωτικό διεθνή ελεγκτικό οίκο, εφόσον προσχωρήσει στο μηχανισμό στήριξης). Τότε στην Ισλανδία, προκειμένου να διασωθεί από τη χρεοκοπία κουρεύονται οι καταθέτες. Πολλοί λοιπόν επικροτούν την πράξη εκείνης της κυβέρνησης αφού το κράτος δεν ευθυνόταν (ποιος όμως νομοθετούσε;) για τις ζημιές των τραπεζών. Αποδίδεται μια εγγύηση στους μικροκαταθέτες της Ισλανδίας από το κράτος, και από Ευρωπαϊκές χώρες (Αγγλία, ΟλλαÎ
�δία) στους δικούς τους μικροκαταθέτες που κουρεύτηκαν. Ωστόσο μένουν πολλοί μικροκαταθέτες δίχως εγγύηση επιστροφής των χρημάτων τους ακόμη, πράγμα που πιέζει η ΕΕ. Επειδή σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει φορέας εγγύησης καταθέσεων όπως στις ΗΠΑ (Federal Deposit Insurance Coorporation), τα κράτη-μέλη έχουν ανεβάσει το ύψος της εγγύησης στα 100.000 ανά λογαριασμό.

Στην Κύπρο, η οποία λειτουργεί με δική της επιλογή στα πλαίσια της Ευρωζώνης, αποφασίζεται πως το ύψος της ανακεφαλαιοποίησης που απαιτείται είναι κοντά στα 17 δις ευρώ. Το ποσό αυτό πρέπει να χρηματοδοτηθεί από δανειστές. Από τις τρεις εναλλακτικές που υφίστανται και περιγράφω αμέσως, επιλέγεται η τρίτη. Η πρώτη είναι παρόμοια με τη δική μας περίπτωση. Δανειοδότηση από φορολογουμένους πλεονασματικών χωρών και επιστροφή των δανεικών από φορολογουμένους της χώρας μας και μέσω πολιτικών λιτότητας. Η δεύτερη είναι η προσχώρηση στα πλαίσι
α του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και μέσω της βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στα πλαίσια ανταλλαγής ομολόγων κτλ. Η τρίτη εναλλακτική έχει να κάνει με χρηματοδότηση εκ μέρους ΕΕ και ΔΝΤ στο μεγαλύτερο μέρος της και με ίδιους πόρους από το κυπριακό δημόσιο για το υπόλοιπο. Γιατί επιλέγεται ο τρίτος τρόπος;

Στο Eurogroup της περασμένης Παρασκευής επικρατεί αυτή η απόφαση διότι απορρίφθηκαν οι άλλες δύο. Ο τρόπος που δικαιολογείται αυτό, έχει να κάνει με το ότι ένα πλαίσιο στήριξης παρόμοιο με το δικό μας ήταν ακατάλληλο για την ιδιομορφία της Κυπριακής οικονομίας (εκεί δεν χρεοκόπησε το αναποτελεσματικό δημόσιο σε συνδυασμό με τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά του πολιτειακού προσωπικού). Εκεί κατέρρευσε το τραπεζικό σύστημα. Η Γερμανία δεν μπορούσε να επιβάλλει κι άλλη φορολογία στους φορολογουμένους της για τη διάσωση κρατών (και για προεκλοÎ
�ικούς λόγους), ενώ ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης έτσι κι αλλιώς θα συμβάλλει με τον τρόπο του στη μερική χρηματοδότηση, ενώ έπρεπε να εφησυχάσουν και οι αγορές. Υποστηρίχθηκε λοιπόν πως η Κύπρος με τις δυνατότητές της δεν μπορεί να αποπληρώσει πάνω από 10 δις ευρώ για να είναι βιώσιμο το χρέος της. Συνεπώς έπρεπε να ανευρεθεί το υπόλοιπο ποσό.

Το ΑΕΠ της Κύπρου είναι 18 δις και το χρέος της εκεί κοντά. Το έλλειμμά της, είναι κοντά στο 5,5 % και οι καταθέσεις στις κυπριακές τράπεζες ίσως να ξεπερνούν τα 68 δις ευρώ. Οι περισσότερες από τις μισές καταθέσεις ανήκουν σε αλλοδαπούς καταθέτες ενώ περίπου τόσες είναι και οι καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ ανά λογαριασμό. Υπολογίστηκε λοιπόν πως 5,8 δις των ιδίων πόρων θα μπορούσαν να αντληθούν με κούρεμα καταθέσεων (εμπροσθοβαρής εφάπαξ φόρος) το οποίο θα κυμαινόταν από 6,75% έως 9,9% ανεξαιρέτως για όλες τις καταθέσεις. Επίσης αποφασίστηκε (όλα αυ
τά αναγράφονται στην απόφαση της Παρασκευής) η συμμετοχή της Ρωσίας στη χρηματοδότηση όπως και η εξαγορά των κυπριακών τραπεζικών καταστημάτων που ανήκουν σε ελληνικό έδαφος από ελληνικές τράπεζες δίχως αυτό να επηρεάζει το ύψος του δικού μας χρέους. Αυτό που δημιούργησε εντυπώσεις ήταν ακριβώς όχι το γεγονός της συμμετοχής της Κύπρου στον μηχανισμό στήριξης που δημιουργείται για εκείνη αλλά το κούρεμα των καταθετών όλων ανεξαιρέτως. Επομένως, το «θρυλικό» ΟΧΙ δεν συνοψίζεται στην αντίδραση ενός λαού και των πολιτικών του για την μ
η προσχώρησής τους στο μηχανισμό, αλλά κυρίως για το μίγμα της χρηματοδότησης. Αφού ο άλλος δρόμος είναι η κοπή νέου νομίσματος, που θα ξαναλέγεται λίρα.

Όπως διαφάνηκε, από τα πρακτικά των διαπραγματεύσεων του προηγούμενου διαστήματος, η τότε κυπριακή κυβέρνηση (ως υποστηρίζουσα των κουρεμάτων, αφού αυτή η λογική συνήθως είναι αριστερής προέλευσης) δεν δέχθηκε (αυτό αποδεικνύεται από το απομαγνητοφωνημένο κείμενο στα πρακτικά συνεδριάσεων του Κολλεγίου των Επιτρόπων της ΕΕ) την εξαίρεση μικροκαταθετών. Συνεπώς, στην ίδια γραμμή με την προηγούμενη, η νέα κυπριακή κυβέρνηση συναίνεσε στην απόφαση αυτή, παρόλη την υπόδειξη που επιδείχθηκε στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων για μια εξαίÏ
�εση ποσών κάτω των 100.000 ευρώ. Το πώς ερμηνεύεται αυτό έχει να κάνει με τις καταβολές του καθένα. Άλλοι υποστηρίζουν απειρία του κύπριου προέδρου (πως είναι δυνατόν, δεν παρακολουθεί τι συμβαίνει από το 2008;), άλλοι επιβολή εκ μέρους της Τρόικα (πράγμα που δεν ισχύει όπως αποδεικνύεται από τα παραπάνω), άλλοι την επιπόλαια ή συνειδητά εκβιαστική πρακτική του Eurogroup για μια τέτοιου είδους συναίνεση (και η ευελιξία που της έδωσαν για εξαίρεση;), κτλ. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε πως... στο παρασκήνιο, αυτοί που θα πληγόντουσαν γενικά από ένα τέτοιο
κούρεμα θα ήταν οι καταθέτες. Η πλειοψηφία τους είναι αλλοδαποί, μάλιστα οι περισσότεροι από αυτούς Ρώσοι. Συνεπώς αφού η Ρωσία έτσι κι αλλιώς θα συνεισέφερε στη χρηματοδότηση, έψαχνε τον λιγότερο ζημιογόνο τρόπο για εκείνη.

Όπως είδαμε όλο το προηγούμενο διάστημα, η Ρωσία εκμεταλλεύεται την κυπριακή πλευρά για ίδιον όφελος. Και αυτό δεν είναι άλλο από το ενεργειακό. Οι συνομιλίες των δύο πλευρών απέβησαν άκαρπες όταν η Κύπρος έψαχνε για χρηματοδότες προκειμένου να μην εισχωρήσει στο μηχανισμό. Η Ρωσία έχοντας τον καλύτερο πελάτη της, τη Γερμανία, δεν τη συνέφερε να ρισκάρει στο να προσεταιρισθεί την Κύπρο δίχως έναν συμβιβασμό με τη Γερμανία. Κυρίως όμως επιθυμεί να υφαρπάξει τους κυπριακούς υδρογονάνθρακες με τη μικρότερη δυνατή τιμή. Αυτό πως γίνεται; Φ
υσικά φτάνοντας τα πράγματα στα άκρα. Βλέπουμε λοιπόν, πως όλο το προηγούμενο διάστημα, τα ρωσικά κεφάλαια και η πρακτική ξεπλύματος χρήματος στην Κύπρο, ευημερούσαν την οικονομία της τελευταίας. Τώρα πρέπει κάποιος να κληθεί να πληρώσει για όλα αυτά. Όπως όλα δείχνουν η χρηματοδότηση από τη Ρωσία δεν είναι εφικτή παρά μόνο με τιτλοποίηση των ενεργειακών αποθεμάτων της Κύπρου και εξαγοράς τους από τη Ρωσία έναντι πινακίου φακής. Να σημειώσω στο σημείο αυτό πως στο λεγόμενο «Οικόπεδο 12» που προσβλέπουν οι Ρώσοι (το οποίο απέχει 36 χιλιόμ
ετρα ανατολικά από το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκε την τελευταία δεκαετία στον κόσμο, το Λεβιάθαν και το οποίο ανήκει στην Ισραηλινή ΑΟΖ ), έχει συνάψει σύμβαση παραχώρησης έρευνας με την Κύπρο, η Αμερικανική εταιρία Noble Energy από το φθινόπωρο του 2011 (όπου και ολοκλήρωσε την εξόρυξη τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους).

Κατά συνέπεια η κυπριακή κυβέρνηση ίσως για να διασφαλίσει τους ενεργειακούς της πόρους αποδέχθηκε- πρότεινε το κούρεμα. Ωστόσο το σφάλμα της ήταν ότι με την μη εξαίρεση των μικροκαταθετών αυτό είναι άδικο, όχι όμως και παράνομο. Αφού η προστασία των κεφαλαίων επιβάλλεται να γίνεται άνευ διακρίσεων από το διεθνές επενδυτικό δίκαιο.

Σήμερα λοιπόν αναζητείται λύση, η οποία μάλλον θα επιφέρει την κάλυψη της χρηματοδότησης από ένα τύπου Ταμείο μέσω της έκδοσης ομολόγων. Έτσι ίσως η Κύπρος γλυτώσει προς το παρόν το ξεπούλημα του ενεργειακού της πλούτου, ενός πλούτου που μπορεί, όσο της παίρνει ακόμη να χρησιμοποιεί ως διαπραγματευτικό χαρτί. Όσον αφορά το κούρεμα των καταθέσεων, εάν αυτό το γλυτώσει, θα είναι καλό για την καθησύχαση των επενδυτών στο νησί προσωρινώς, αν και εκτιμώ πως μάλλον αυτοί θα τις αποσύρουν με την πρώτη ευκαιρία, αφού υπάρχει θεωρητικό προηγούμε
νο. Όμως δεν είναι καλό για τους κύπριους φορολογουμένους που θα κληθούν να καταβάλλουν το ποσό αυτό, το οποίο στην περίπτωση του κουρέματος θα επιμεριζόταν και οι υπόλοιποι καταθέτες. Η λύση της εφάπαξ φορολόγησης των μεγαλοκαταθετών θα ήταν δίκαιη για τους φορολογουμένους, αιτία για μαζική φυγή κεφαλαίων. Έτσι κι αλλιώς όμως η ζημιά έγινε με την απόφαση αυτή. Τώρα θα πληρωθεί διπλά...

*ο  Γιάννης Τζιουράς, ειναι Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμων,
Υπ. Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου, Νομική ΑΠΘ