η οποία με τη σειρά της τον οδηγεί στο να γίνει αρχηγός ενός τοπικού κινήματος νεοναζί για να βρεθεί στη συνέχεια στη φυλακή έπειτα από μια διπλή ανθρωποκτονία. Πλήρως μετανιωμένος και πλέον αναμορφωμένος ο Derek, μάλιστα έλεγε «Συνέχεια αναρωτιέμαι... πως πίστευα σ' αυτές τις "βλακείες";» (δεν δίνω την ακριβή μετάφραση της τελευταίας λέξης για ευνόητους λόγους), αποφυλακίζεται και επιστρέφοντας σπίτι συνειδητοποιεί έντρομος πως ο μικρότερος αδερφός του Danny έχει ασπαστεί τις ίδιες ρατσιστικές συμπεριφορές που είχε ο ίδιος στο παρελθόν. Προσπαθώντας να σώσει τον αδερφό του, ο οποίος τον λάτρευε σαν είδωλο εξαιτίας της βίας και του φανατισμού που πρέσβευε, ανακαλύπτει πως καταραμένοι πια στον φαύλο κύκλο της βίας αδυνατούν να διασφαλιστούν απέναντι σ' αυτή. Ενώ την έχουν αποκηρύξει, μια μέρα ο Derek μαθαίνει πως ο μικρότερος αδερφός του, κείτεται νεκρός στις τουαλέτες του σχολείου έπειτα από μια συμπλοκή με έναν Αφροαμερικανό με τον οποίο είχε διαπληκτιστεί την προηγουμένη.

Μετά την κρίση του 1929 στις ΗΠΑ, και τον απόηχο που αυτή είχε στην Ευρώπη, αναδύθηκαν από το παρασκήνιο ακραίες κοινωνικές συμπεριφορές στις χώρες αυτές που γρήγορα έλαβαν ευρύτερες διαστάσεις απειλητικές για την κοινωνική συνοχή. Ο τρόπος με τον οποίο αντέδρασαν οι κοινωνίες και οι πολίτες τους στο φαινόμενο αυτό διαφέρει στις δύο ηπείρους. Η διαφορά αυτή βέβαια δεν έγκειται μόνο στις πολιτισμικές διαφορές των δύο αλλά κυρίως στο είδος των πολιτευμάτων που είχαν υιοθετήσει και εφάρμοζαν. Η πρώτη σύγχρονη διαρκής ουσιαστική δημοκρατία ήταν αυτή των ΗΠΑ, άσχετα αν πολλοί ιστορικοί ή συνταγματολόγοι συνεχίζουν να υποστηρίζουν πως η μετεξέλιξη της ευρωπαϊκής δημοκρατίας στα πλαίσια του συνταγματισμού είναι αποκλειστικά ευρωπαϊκό κεκτημένο. Η φύση των δημοκρατιών εκατέρωθεν του Ατλαντικού είναι αρκετά διαφορετική και ειδικά ως προς το ζήτημα του εσωτερικού πλουραλισμού και της ενσωμάτωσης.

Σε καμία περίπτωση δεν εκθειάζω τις αμερικανικές έναντι των ευρωπαϊκών αντιδράσεων ενάντια στον ρατσισμό κάθε είδους, όμως δεν μπορώ να παραβλέψω πως μετά την κρίση, όπου κανονιστικά θα υποστήριζε κανείς πως οι κρίσεις οδηγούν σε εκτροπές της δημοκρατικής ομαλότητας ή σε εμφάνιση άλλου τύπου κράτους (π.χ. δικτατορία), η πλειοψηφία των Αμερικανών στήριξε τον Roosevelt και το New Deal, ενώ οι Ευρωπαίοι, και δη οι Γερμανοί ανέδειξαν και υποστήριξαν τον Χίτλερ, νόμιμα, και μάλιστα μέχρι τέλους. Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι που είχαν την δυνατότητα να αντιδράσουν ήταν ενδοτικοί και κατευναστικοί αψηφώντας κάθε αρχή της πολιτικής που γνώριζαν.

Σήμερα συζητούμε για το πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε ένα φαινόμενο που αφήσαμε συνειδητά ή παθητικά να χρονίσει. Ένα φαινόμενο το οποίο προσπαθούμε να το προσωποποιήσουμε με κάτι προκειμένου να το κάνουμε εύληπτο για να καθησυχάσουμε τις συνειδήσεις μας πως υπάρχει τελικά λύση στο πρόβλημα. Όμως η λύση του φαινομένου αυτού δεν είναι διόλου απλή. Επειδή το πρόβλημα δεν προσωποποιείται. Επειδή η λύση δεν είναι μόνο νομική (π.χ. ποινική). Τέλος, βλέπουμε πως ακόμη και στην διαρκή αυτή δημοκρατία που έχω κατονομάσει παραπάνω, η περιστολή άλλων ατομικών δικαιωμάτων για την αντιμετώπιση παρόμοιας φύσης προβλημάτων έγινε δίχως δεύτερη σκέψη. Άραγε.. έναντι του ονόματος ποιων αξιών μπορούμε να αγιάσουμε τα μέσα για την διαφύλαξή τους;

Νομικά μιλώντας είναι γνωστό πως το Άρθρο 29 του Συντάγματος (ερμηνεία της πρώτης παραγράφου) αποσκοπεί στο να μην περιορίζεται το δικαίωμα ίδρυσης και συμμετοχής σε κόμμα που εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος (όχι των αξιών της δημοκρατίας, αλλά μόνο του τεχνοκρατικού κομματιού της). Κατά συνέπεια δεν υπάρχει κάποια βάση για την απαγόρευση ενός κόμματος που στο καταστατικό του (ή ανάλογα από τη συμπεριφορά των βουλευτών του) δεν διατείνεται στην ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Επομένως το περιεχόμενο του παραπάνω άρθρου είναι άνευ ουσίας για την αντιμετώπιση του φαινομένου, όπως υποστηρίζουν δυστυχώς επιφανειακά έγκριτοι νομομαθείς. Επίσης ακόμη και αν βουλευτές ενός τέτοιου κόμματος εκπέσουν λόγω ποινικών αδικημάτων (από Άρθρο 62 και 55) θα αντικατασταθούν από τους επομένους σε σταυροδοσία. Από την άλλη ακόμη κι αν βρεθεί τρόπος διάλυσης του κόμματος ή περιστολής της λειτουργίας του, τότε την επομένη ένα άλλο «κόμμα» με «σύννομα» χαρακτηριστικά θα κάνει την εμφάνισή του και που ουσιαστικά θα είναι το ίδιο πράγμα, το οποίο θα χρονίζει. Τέλος νομικά μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με βάση τον ποινικό κώδικα (και κυρίως με τις διατάξεις του 6ου κεφαλαίου αυτού), πράγμα που όμως ενώ μπορεί να αρκεί νομικά δεν επαρκεί για να εξαλείψει το φαινόμενο αυτό.

Λύση υπάρχει αλλά εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων με τον σημαντικότερο να είναι η ελληνική κοινωνία. Η τελευταία φέρει την ευθύνη στο μέτρο που αντιδρά ακραία απέναντι στην πολιτική κρίση που η οικονομική ανέδειξε περισσότερο αφενός, αλλά και εξαιτίας των επιλογών που κάνει για την επίλυση των συσχετιζόμενων αυτών κρίσεων. Τα φαινόμενα αντιανρθώπινης συμπεριφοράς δεν πρόκειται να εκλείψουν ίσως ποτέ. Μόνο να περιοριστούν μπορούν. Ο περιορισμός τους όμως είναι ικανός να τα καταστήσει ακίνδυνα για την κοινωνική συνοχή. Ένας τέτοιος περιορισμός όμως έχει αφετηρία την κοινωνική αποκήρυξή τους και όχι την απαγόρευσή τους από το κράτος. Το τελευταίο δυστυχώς εξαντλεί τις δυνατότητές του στην κινητοποίηση των μηχανισμών του μετά την εκδήλωση παράνομων πράξεων. Προληπτικά μπορεί να κάνει πάρα πολλά, αλλά η συγκρότηση της βούλησης για τέτοιες πράξεις έχει αφετηρία την κοινωνία. Διότι, δυστυχώς, το κράτος χρειάζεται (βιοπολιτικά μιλώντας) τον φόβο, ως εργαλείο πολιτικής.

Κατά συνέπεια ο ρόλος της κοινωνίας για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου φαινομένου είναι πρωταρχικός και καταλυτικός. Σίγουρα για την εμφάνιση των άκρων στην κοινωνία είναι υπεύθυνη η Πολιτεία που με δική της πρακτική απώλεσε την εμπιστοσύνη μεταξύ πολιτών και θεσμών. Σίγουρα η οικονομική κρίση είναι εκείνη που ανέδειξε την πολιτική κρίση που υπέβοσκε και σαν ντόμινο διαλύει κάθε ιστό της κοινωνικής συνοχής. Σίγουρα όμως, και ενόσω έχουμε δημοκρατία όσον αφορά τη δυνατότητά μας να επιλέξουμε τον τρόπο με τον οποίο θα διακυβερνηθούμε, η ευθύνη είναι δική μας. Και στις ΗΠΑ υπήρξε οικονομική κρίση. Αυτή όμως παρόλο που οδήγησε «στα σταφύλια της οργής» του Σταίνμπεκ, δεν οδήγησε στον εκφασισμό της κοινωνίας. Διότι οι αξίες τη δημοκρατίας ήταν ιερές για τους πολίτες της. Ακόμη και στα χρόνια που υπήρξε έξαρση φαινομένων ρατσισμού και αντιποίνων (εποχή Μαύρων Πανθήρων) η αντιμετώπιση του φαινομένου δεν επετεύχθη κατασταλτικά (παρόλη την επιβολή του νόμου) αλλά από το ίδιο το κίνημα όταν υπήρξαν άτομα που διαφώνησαν με τον «λευκό ρατσισμό» και τις «επαναστατικές ιδέες» των Μαύρων Πανθήρων και βοήθησαν στο να εκλείψει το εύρος του φαινομένου δίνοντας θέση σε πιο ρεφορμιστικές πολιτικές (π.χ. κοινές περιπολίες Αφροαμερικανών με αστυνομικούς ως μάρτυρες για τυχόν αστυνομική βία).

Από την άλλη το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα NDP (διάδοχος του εθνικοσοσιαλιστικού) στη Γερμανία, τα τελευταία χρόνια αναβιώνει ολοένα και περισσότερο. Βλέποντας κανείς πως στη Γερμανία δεν υπάρχει οικονομική κρίση αναρωτιέται γιατί αρχίζουν να αναβιώνουν ξανά αντιανθρώπινες ιδέες. Μάλιστα πέρυσι έγινε γνωστό πως δύο γερμανοί αξιωματικοί της αστυνομίας συνεργαζόταν με το παρακλάδι της «ανανεωμένης» Κου Κλουξ Κλαν και παρόλα αυτά παρέμειναν στις θέσεις τους. Η προ δεκαετίας προσπάθεια απαγόρευσής του από το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο (εκεί υπάρχει η δυνατότητα απαγόρευσης αντισυνταγματικών κομμάτων) δεν απέδωσε. Μάλιστα κατά τη διαδικασία αποκαλύφθηκαν τρία άτομα των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών ως μέλη, και έτσι το δικαστήριο δεν προέβη σε απαγόρευση μιας και η γερμανική κυβέρνηση δεν έδινε περαιτέρω στοιχεία για τους πράκτορές της, μέλη του κόμματος. Έτσι το δικαστήριο βρέθηκε στο δίλλημα της απαγόρευσης ή της προσπάθειας με πολιτικά μέσα να ελεγχθεί η δραστηριότητα του κόμματος (αφού δεν κατέστη εφικτό να διαπιστωθεί εάν οι πράκτορες δρούσαν για το δημόσιο συμφέρον ή αν ήταν όντως μέλη του κόμματος) ή τέλος ποιος ήταν ο ρόλος τους. Το 2011 σε μια δεύτερη απόπειρα απαγόρευσης του κόμματος (λόγω εμπλοκής του επικεφαλής του σε αξιόποινες πράξεις- δολοφονίες) δεν κατέστη επίσης εφικτή διότι και πάλι το δικαστήριο ανακάλυψε πως πάνω από 130 άτομα- μέλη του κόμματος ήταν ταυτόχρονα μέλη του Γραφείου για την Προστασία του Συντάγματος (είναι τμήμα της εσωτερικής υπηρεσίας ασφαλείας της Γερμανίας, επιφορτισμένο με τη συγκέντρωση πληροφοριών για θέματα δημόσιας ασφάλειας) με αποτέλεσμα και πάλι να σταματήσουν οι διαδικασίες με το δίλλημα του αν τα μέλη αυτά επιτελούν τον καταστατικό τους σκοπό και δρουν προς όφελος της Γερμανικής δημοκρατίας.

Δεν θα μακρηγορήσω άλλο, παρά μόνο θα επισημάνω ξανά πως η μάχη ενάντια στην απειλή αυτή που έχει εξάρσεις και υφέσεις, και που της οποίας οι εξάρσεις οδηγούν ενίοτε σε φριχτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, έχει τις ρίζες της παντού, και μόνο η κοινωνία είναι ικανή να την περιορίζει σε ακίνδυνο μέτρο. Παρόλα αυτά η αποκατάσταση από μέρους της Πολιτείας της εμπιστοσύνης μεταξύ θεσμών και πολιτών, συστατικά στοιχεία της οποίας είναι η ισονομία, η κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη αλλά και η ίδια η ποιοτική, σύννομη και αποτελεσματική (ακόμη και σε όρους ταχύτητας) απονομή της δικαιοσύνης, είναι ο τρίτος σημαντικός παράγοντας για την αντιμετώπιση του φαινομένου, έπειτα από την παιδεία και την θέληση της κοινωνίας για δημοκρατία. Η δημοκρατία είναι ένα επίτευγμα το οποίο λειτουργεί εφόσον είμαστε σε συνεχή εγρήγορση για τη διατήρησή του.

*ο Γιάννης Τζιουράς, είναι  Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμων, και  Υπ. Δρ. Διεθνούς Δικαίου, Νομική ΑΠΘ