Έτσι και φέτος, για τον εορτασμό αυτής της ημέρας το ICOM επέλεξε τον τίτλο «Οι συλλογές των μουσείων μάς ενώνουν». Αν θυμηθούμε μάλιστα και τον περσινό αντίστοιχο τίτλο «Μουσεία (Μνήμη + δημιουργικότητα) = κοινωνική αλλαγή» διαπιστώνουμε ότι οι επιλογές του ICOM δεν είναι διόλου τυχαίες. Αντιθέτως, επικεντρώνονται σε θεμελιώδεις παραδοχές για την αποστολή και το ρόλο του σύγχρονου μουσείου (Μουσεία (Μνήμη + δημιουργικότητα) = κοινωνική αλλαγή) και αναδεικνύουν βασικά χαρακτηριστικά του όπως η δυναμική σχέση με το κοινό του (Οι συλλογές των μουσείων μάς ενώνουν). Επιλογές βαθύτατα δημοκρατικές, κοινωνικές που εκπορεύονται από τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του.
Τη μέρα αυτή, μουσεία σε όλη την Ελλάδα, μουσεία σύγχρονα, εξωστρεφή και δημιουργικά, με επίκεντρο τη διατήρηση της σχέσης με το κοινό τους και την ψυχαγωγία του, μουσεία με υψηλό αίσθημα ευθύνης για την κοινωνική αποστολή και το ρόλο τους, ανοίγουν τις πόρτες τους και καθιστούν τη μέρα αυτή αφορμή για επικοινωνία, διάλογο, παιχνίδι και μάθηση. Προσκαλούν το κοινό τους, οικογένειες, παιδιά, να γιορτάσουν μαζί τους συμμετέχοντας ενεργά σε βιωματικές δραστηριότητες και μέσω των εκθεμάτων τους διηγούνται ιστορίες, δημιουργούν εμπειρίες, εμπνέουν και σφυρηλατούν αμοιβαίες σχέσεις και πολιτιστικούς δεσμούς με την κοινότητα. Παράλληλα, πολλά μουσεία οργανώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο της δράσης «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές» του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με στόχο την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.
Τα παραδείγματα τέτοιων δράσεων κατακλύζουν αυτές τις μέρες το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ενδεικτικά αναφέρω: το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης με τίτλο δράσης: «Οι συλλογές του μουσείου ενώνουν τις οικογένειες» καλεί οικογένειες, με οδηγό τα προσωπικά αντικείμενα που καλούνται να φέρουν μαζί τους, να διηγηθούν τις δικές τους ιστορίες. To Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης πραγματοποιεί πενθήμερες εκδηλώσεις με εκπαιδευτικά προγράμματα, εργαστήρια πηλοπλαστικής, παράσταση θεάτρου σκιών, αφήγηση λαϊκών παραμυθιών, επίδειξη ψησίματος κεραμικών, μουσικές βραδιές και δωρεάν ξεναγήσεις. Στο Μουσείο Μετάξης, στο Σουφλί, γίνονται ξεναγήσεις στη νέα εκθεσιακή ενότητα με τις τοπικές φορεσιές, ενώ θα πραγματοποιηθεί ζωντανή επίδειξη αναπήνισης (το μαγικό «ξετύλιγμα» του κουκουλιού και η δημιουργία της μεταξωτής κλωστής) από Σουφλιώτισσα για σχολικές ομάδες και οικογένειες.
Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι μουσεία όλης της χώρας επενδύουν σε συνεργατικές-διαλογικές μορφές δράσεων με διαδραστικά μοντέλα επικοινωνίας εμπλέκοντας τις τοπικές κοινότητες και προάγοντας με αυτό τον τρόπο πρωτίστως τον κοινωνικό τους ρόλο. Είναι μουσεία που δεν αρκούνται σε γενικόλογες εκθέσεις ιδεών εκθειασμού της ημέρας με ασυνέπεια μεταξύ λόγων και πράξεων απηχώντας 'παραδοσιακά' και ως εκ τούτου παρωχημένα μοντέλα μονόδρομης επικοινωνίας, αλλά μουσεία ζωντανά, κοινωνικά, με ενεργό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της πόλης τους. Μουσεία που με απλό τρόπο, με μικρές ή μεγάλες δράσεις, στο μέτρο που κάθε μουσείο μπορεί να αντεπεξέλθει, με έξυπνες ιδέες, με λίγα οικονομικά μέσα, με ευρηματικότητα και μεράκι γιορτάζουν. Τέτοια μουσεία οραματιζόμαστε για την πόλη μας.
Αντιπροτείνεται λοιπόν, η δημιουργία μιας συνάντησης ανθρώπων καλής θέλησης με σκοπό να συνδιαλαγούν πάνω στο φλέγον ζήτημα της ανύπαρκτης πολιτιστικής παρουσίας των μουσείων της πόλη μας. Ειδικότερα του λαογραφικού μουσείου Κοζάνης, που είναι το μοναδικό ανοιχτό, και να αποτελέσουν έναν δυναμικό αντίλογο που θα προτείνει λύσεις για την ανατροπή της προβληματικής αυτής κατάστασης, για την οποία και ευθύνονται τόσο οι τοπικοί φορείς, όσοι και οι επίσημοι φορείς πολιτισμού. Το 'museum management' (διαχείριση μουσείου) αποτελεί μια πολύ σοβαρή υπόθεση, που απαιτεί διεπιστημονικές συνεργασίες με τη συμμετοχή πολλών ειδικοτήτων, την ουσιαστική συμμετοχή-συνεισφορά των Δήμου-Περιφέρειας σε θεσμικό επίπεδο, την ανταλλαγή απόψεων και ζυμώσεων, την εθελοντική προσφορά εργασίας και όχι πολιτικό παιχνίδι επιβολής εξουσίας.
Κλείνοντας, καλό θα ήταν μέσα σε κλίμα συνεργασίας και συμπόρευσης, αναλογιζόμενοι ο καθένας μας το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί ως μέλος της τοπικής κοινωνίας, να κοιτάξουμε πως από κοινού θα μεθοδεύσουμε τις προσπάθειές μας για τον εκσυγχρονισμό του μουσείου, που είναι πλέον μονόδρομος. Γιατί οραματιζόμαστε ένα μουσείο ανοιχτό, ζωντανό που θα γεμίζει δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο μας και θα συνδέεται άμεσα με την καθημερινότητά μας, θα αποτελεί την κυριακάτικη επιλογή οικογενειών με δραστηριότητες για παιδιά και γονείς, τη συστηματική επιλογή σχολικών μονάδων για εκπαιδευτικές δράσεις, ένα κέντρο λαογραφικής έρευνας με σεμινάρια για ανθρώπους όλων των ηλικιών, ένα σημείο συνάντησης και ψυχαγωγίας, ένα μέσο προβολής των εθίμων και των παραδόσεων της πόλης μας, ένα μουσείο πρότυπο, σημείο αναφοράς.
*Η Σόνια Γ. Κούτσιανου είναι
Αρχαιολόγος – Μουσειολόγος
Υποψήφια Διδάκτωρ Μουσειολογίας
