9ης Νοεμβρίου 2014 στη Μονάδα IV του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας, ανέδειξε για μια ακόμη φορά την απουσία αξιόπιστου επιχειρησιακού σχεδίου στην αντιμετώπιση «Βιομηχανικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης» (Β.Α.Μ.Ε) τόσο από πλευράς επιχείρησης (ΔΕΗ) όσο και από τη δημόσια Αρχή. Το ατύχημα έτυχε χλιαρής αναφοράς από τα ΜΜΕ ενώ τοπικά αξιολογήθηκε ως ένα ήπιο περίπου θερινό γεγονός, του οποίου οι επιπτώσεις ως βραχυπρόθεσμες, παρήλθαν με το πρώτο φύσημα του ανέμου.
Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Σύμφωνα με τη νομοθεσία για την αντιμετώπιση και πρόληψη σοβαρών βιομηχανικών ατυχημάτων έτσι όπως έχει ενσωματωθεί στο Ελληνικό δίκαιο, ισχύουν η 174 ∆ιεθνής σύμβαση Εργασίας και η 181 ∆ιεθνής Σύσταση Εργασίας. Για τις χώρες της Ε.Ε ισχύει η οδηγία Seveso 82/501 έτσι όπως αντικαταστάθηκε από την οδηγία 96/82/ΕΚ γνωστή και ως οδηγία Seveso II, η οποία επιβάλλει των καθορισμό μέτρων και όρων για την αντιμετώπιση των κινδύνων από ατυχήµατα μεγάλης έκτασης σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή Μονάδες, όπως οι ΑΗΣ της ΔΕΗ, λόγω της ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών.
Υπάρχουν επικίνδυνα υλικά στους ΑΗΣ της περιοχής; Ασφαλώς. Η εφαρμογή της νοµοθεσίας αφορά τόσο σε νέες όσο και σε υφιστάμενες βιοµηχανικές δραστηριότητες που είναι δυνατόν να περικλείουν κινδύνους Β.Α.Μ.Ε. µε σηµαντικές επιπτώσεις στον άνθρωπο και στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα, εφαρμόζεται στις Μονάδες όπου υπάρχουν επικίνδυνες ουσίες (υπό µορφή πρώτης ύλης) αλλά και ουσιών που αναµένεται να προκύψουν δευτερογενώς, σε περίπτωση ατυχήµατος, όπως στην περίπτωση του ΑΗΣ. Κανείς (πλην ΔΕΗ) δεν γνωρίζει ακόμα, τι ποσότητες υλικών και τι είδους υλικά κάηκαν με ακρίβεια στον ΑΗΣ Πτολεμαΐδας, αλλά με βάση τον υφιστάμενο εξοπλισμό που υπάρχει στους ΑΗΣ, μπορεί να υποτεθεί βάσιμα ότι: η καύση σημαντικού μέρους του βιομηχανικού εξοπλισμού του ΑΗΣ, η καύση της μόνωσης των καλωδίων Μεσαίας και Υψηλής Τάσης, τα ηλεκτρονικά στοιχεία και τα πλαστικά σε συνδυασμό με ουσίες ή παρασκευάσµατα που ενδεχομένως προϋπήρχαν αποθηκευμένα στο χώρο, ενδέχεται να δημιούργησαν πρωτογενώς ή δευτερογενώς, εξαιρετικά επικίνδυνα αέρια και υγρά τα οποία υπό μορφή χημικού νέφους διεσπάρησαν στο χώρο και αποτέθηκαν εν συνεχεία στο έδαφος και τα νερά της ευρύτερης περιοχής, δημιουργώντας σοβαρό πρόβλημα ρύπανσης στο περιβάλλον. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η εισπνοή του χημικού μίγματος της αιθάλης τόσο από τους πυροσβέστες που έσπευσαν στο χώρο του ατυχήματος, όσο και από τους εργαζόμενους που προσπάθησαν χωρίς ειδικό εξοπλισμό να αντιμετωπίσουν στο αρχικό στάδιο τη φωτιά, καθώς και τον γειτνιάζοντα πληθυσμό στον ΑΗΣ που εισέπνευσε μέρος της επικίνδυνης χημικής αιθάλης. Είναι σημαντικό και επιβεβλημένο από πλευράς ΔΕΗ να δοθεί τις αμέσως προσεχείς μέρες, ο αναλυτικός κατάλογος των υλικών και των ουσιών που έχουν καεί.
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις και δεδομένης της ηλικίας της, η Μονάδα IV του ΑΗΣ έχει υποστεί πολύ σοβαρές ζημιές και δεν δικαιολογείται οποιαδήποτε επένδυση για να καταστεί εκ νέου λειτουργική. Αν ληφθούν υπόψη και οι περιορισμοί της νέας οδηγίας «IED» για βιομηχανικές εγκαταστάσεις η επαναλειτουργία του ΑΗΣ καθίσταται εξαιρετικά δυσχερής. Εφόσον αυτό επιβεβαιωθεί και από τη σχετική ex-post αξιολόγηση, θα ήταν ενδιαφέρον με βάση το τέλος του κύκλου ζωής του έργου (opt-out) το 2015, το υποθετικό κόστος επισκευής να αναβαθμίσει περιβαλλοντικά και ενεργειακά τη σχεδιαζόμενη νέα Μονάδα 660 ΜW Πτολεμαίδα V, με προηγμένη τεχνολογία «προξήρανσης λιγνίτη» και με τεχνολογία «CCS Ready» στην αρχική φάση του έργου, με προφανή πλεονεκτήματα. Η κατασκευή της Πτολεμαίδας V, με συμβατική-παλιά τεχνολογία δεν θα αποδώσει τα αναμενόμενα, σε μια εποχή που η Διεθνής Κοινότητα και η Ε.Ε ακολουθεί διαφορετική από μας, ρότα στα ενεργειακά.
Είναι γεγονός ότι από τη παγωμένη νύχτα των Χριστουγέννων του 2001, πέρασαν 13 ολόκληρα χρόνια. Για όσους δεν θυμούνται την περίοδο αυτή, στη Μονάδα II του ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου προκλήθηκε βιομηχανικό ατύχημα μεγάλης έκτασης, στο οποίο κάηκαν μεταξύ των άλλων και 12Kg λαδιών πυκνωτή, το οποίο περιείχε 15,5% της τοξικής ουσίας «Alochlor», όμως οι σημερινοί λήπτες αποφάσεων, δεν διδάχτηκαν τίποτα. Ούτε και τότε, όπως άλλωστε και σήμερα, υπήρχε επιχειρησιακό σχέδιο αντιμετώπισης βιομηχανικών ατυχημάτων αλλά η τότε Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, ανέδειξε το γεγονός και συνέβαλε στη λήψη μέτρων για την αντικατάσταση των PCBs, πραγματοποιώντας συστηματική μελέτη για τη διερεύνηση του ατυχήματος και των επιπτώσεων στους ανθρώπους και το φυσικό περιβάλλον. Η ΔΕΗ σε συνεργασία με τη δημόσια Αρχή, οφείλει στο πλαίσιο της πολιτικής πρόληψης μεγάλων ατυχημάτων να επικαιροποιήσει τη μελέτη ασφαλείας και το σύστημα διαχείρισης ασφαλείας, το οποίο να συνοδεύεται από εσωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης. Όφειλε και οφείλει να ενημερώσει τους κατοίκους των γειτονικών περιοχών και τους εργαζόμενους στη λήψη έκτακτων μέτρων, για την περίοδο του συμβάντος.
Είναι απορίας άξιο ότι η Δημόσια αρχή που έχει την ευθύνη, σιώπησε. Εντύπωση προκαλεί η σιγή της νέας «πράσινης» αρχής του Δήμου Κοζάνης και της «συμβατικής» του Δήμου Εορδαίας, που παρά το γεγονός ότι συνοριακά εφάπτονται με το παρόν βιομηχανικό ατύχημα, σιγούν. Αφεθήκαμε όπως πάντα στον ηρωισμό των ανθρώπων του μόχθου που έκαναν το καθήκον τους και λησμονήσαμε την αυτονόητη ευθύνη των Αρχών στη λήψη μέτρων για τη υγεία του πληθυσμού και την περιβαλλοντική προστασία. Η νομοθεσία στο πλαίσιο της οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη (2004/35/ΕΚ, ΦΕΚ 190/Α/2009), απαιτεί τη συστηματική διερεύνηση του βιομηχανικού ατυχήματος με την ανάλυση σκόνης, κάπνας, εδάφους και νερών καθώς και εξειδικευμένων αιματολογικών αναλύσεων στους ανθρώπους που εκτέθηκαν στη ρύπανση. Η γνωστή ρήση του κλασσικού Ευριπίδη «Νεύει βίοτος, νεύει δε τύχα κατά πνεύμ' ανέμων», να μην αφήσουμε δηλαδή να κατρακυλήσει η ζωή και η τύχη των ανθρώπων της περιοχής, όπου φυσάει ο άνεμος, είναι πολύ επίκαιρη.
