Επίσης κατά την ερμηνεία του Συντάγματος είναι αναπόφευκτες οι διχογνωμίες, παρόλη την αποδοχή εκ μέρους των ερμηνευτών των κυρίαρχων μεθοδολογικών εργαλείων της ερμηνείας των κανόνων του. Κάτι τέτοιο προκύπτει από τη φύση του, μιας και είναι προϊόν πολιτικών διεργασιών και αντιπαραθέσεων. Παρόλα αυτά ο σκοπός εν γένει της ερμηνείας σε ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου είναι η εξεύρεση των καλύτερων δυνατών νομικών λύσεων μέσα στην τελολογική ενότητα και τη συστηματική αρτίωση της έννομης τάξης.
Σύμφωνα λοιπόν με το Άρθρο 30 παρ. 1 του Συντάγματος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο ρυθμιστής του Πολιτεύματος. Η ερμηνεία της ανωτέρω διάταξης αφορά την άσκηση εκ μέρους του Προέδρου των ρυθμιστικών του αρμοδιοτήτων σε έναν διαδικαστικού χαρακτήρα ρόλο με βασικό στόχο τη διασφάλιση της κυβερνητικής σταθερότητας. Όσον αφορά την εκλογή του, αυτή ρυθμίζεται στα Άρθρα 32 του Συντάγματος καθώς και 140 του Κανονισμού της Βουλής. Σύμφωνα με το Άρθρο 32 παρ. 1 ο Πρόεδρος της Βουλής υποχρεούται να συγκαλέσει την τελευταία για το σκοπό αυτό έναν τουλάχιστο μήνα πριν από τη λήξη της θητείας του εν ενεργεία Προέδρου. Αυτό δεν σημαίνει πως μπορεί να το κάνει οποτεδήποτε διότι τότε θα μπορούσε να υποκρύπτεται απόπειρα καταστρατήγησης των σχετικών με τη διάλυση της Βουλής συνταγματικών διατάξεων. Όπως ισχύει, αν δεν επιτευχθεί η απαιτούμενη αυξημένη πλειοψηφία στις τρείς πρώτες ψηφοφορίες (θα γίνει λόγος γι' αυτό παρακάτω) οδηγούμαστε σε υποχρεωτική κατά το Άρθρο 32, παρ. 4 διάλυση της Βουλής. Μια τέτοιου είδους μεθόδευση λοιπόν (π.χ. αμφιλεγόμενη επιλογή προσώπου) ισοδυναμεί με έμμεση παραβίαση και του ίδιου του Άρθρου 32, αφού μπορεί να θεωρηθεί ως «τεχνητή έκπτωση» της απαιτούμενης για την προεδρική εκλογή πλειοψηφίας στην επόμενη Βουλή. Το ίδιο όμως μπορεί να θεωρηθεί και μια εκ των προτέρων δήλωση άρνησης για εκλογή Προέδρου με στόχο την πρόκληση εκλογών. Πως γίνεται όμως η ψηφοφορία και ποιες είναι οι απαιτούμενες τελικά πλειοψηφίες για την ανάδειξη Προέδρου;
Όπως αναφέρει το Άρθρο 32 παρ. 3, για την εκλογή Προέδρου απαιτείται πλειοψηφία 2/3 του συνολικού αριθμού των βουλευτών. Αν η πρώτη ψηφοφορία αποβεί άκαρπη ακολουθεί και δεύτερη ύστερα από πέντε ημέρες με την ίδια απαιτούμενη πλειοψηφία, και στη συνέχεια αν δεν επιτευχθεί ούτε σ' αυτή η οριζόμενη πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ακόμη μια φορά, έπειτα από πέντε ημέρες, οπότε εκλέγεται Πρόεδρος εκείνος που συγκέντρωσε την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών. Στο σημείο αυτό, και πριν αναφερθώ στη μετέπειτα εξέλιξη, υπάρχει κυρίαρχο το ζήτημα της ερμηνείας των ανωτέρω πλειοψηφιών. Ερμηνεύοντας, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί (όπως και έγινε) πως ο συνολικός αριθμός των βουλευτών σήμερα είναι 292 και όχι 300, μιας και οι 8 βουλευτές της Χ.Α. θεωρούνται προφυλακισμένοι καθώς και η εισαγγελέας τους απαγορεύει να παραστούν στις εργασίες του Κοινοβουλίου. Στην περίπτωση αυτή, οι απαιτούμενες πλειοψηφίες τις δύο πρώτες φορές είναι αντίστοιχα 195 (στρογγυλοποίηση), 195 και 175 στην τρίτη ψηφοφορία.
Ποια όμως η ratio της Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας; Πιο συγκεκριμένα, ποιος ο σκοπός της ανάδειξης Προέδρου Δημοκρατίας και ποιο το νόημα της διάλυσης της Βουλής σε περίπτωση αδυναμίας εκλογής Προέδρου με την τρίτη φορά; Το Άρθρο 32 συνεχίζει στην τέταρτη παράγραφο πως «αν δεν επιτευχθεί ούτε και στην τρίτη ψηφοφορία η αυξημένη αυτή πλειοψηφία (3/5) η Βουλή διαλύεται μέσα σε δέκα ημέρες από την ψηφοφορία και προκηρύσσεται εκλογή για ανάδειξη νέας Βουλής. Η Βουλή που αναδεικνύεται από τις νέες εκλογές, αμέσως μόλις συγκροτηθεί σε σώμα, εκλέγει με ονομαστική ψηφοφορία Πρόεδρο της Δημοκρατίας με την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών. Αν δεν επιτευχθεί η πλειοψηφία αυτή, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μέσα σε πέντε ημέρες και εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών». Να υπενθυμίσω πως στο στάδιο αυτό χρειάστηκε να φτάσουμε κατά την εκλογή του Κων. Καραμανλή το 1990. Τέλος, αν δεν επιτευχθεί ούτε αυτή η πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ακόμη μια φορά, ύστερα από πέντε ημέρες μεταξύ των προσώπων που πλειοψήφησαν και θεωρείται ότι έχει εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε τη σχετική πλειοψηφία.
Καλά με τις πλειοψηφίες και τις προθεσμίες. Αναρωτήθηκε κανείς πόσες μέρες απαιτούνται για να χρεοκοπήσει (ατάκτως) η χώρα; Μία; Πέντε; Δέκα ή 60; Η ιστορία έδειξε πως λίγες ώρες είναι αρκετές. Υπενθυμίσω ξανά πως από την απόφαση του Eurogroup της 11ης Απριλίου του 2010 για την ετοιμότητα του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης της Ελληνικής οικονομίας μέχρι τις 22 Απριλίου, το spread του δεκαετούς ομολόγου είχε ανέλθει στις 576 μονάδες βάσης από τις 315. Την επομένη το πρωί, όταν η Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε την ενεργοποίηση του μηχανισμού, η έντονα ανοδική πορεία του spread των τελευταίων ημερών ήταν αδύνατο να αναστραφεί, εξ αιτίας και των αλλεπάλληλων υποβαθμίσεων της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, με συνέπεια να μην επιτρέπεται στο ελληνικό δημόσιο να προβεί σε νέα έκδοση ομολόγων, για να μπορέσει να συγκεντρώσει το ποσό που χρειαζόταν για να αποπληρώσει δάνειο που έληγε στις 19 Μαΐου.
Πόσο εκτινάχθηκε το spread από τη στιγμή που η δήλωση του Πρωθυπουργού για «έξοδο στις αγορές» έγινε διεθνώς γνωστή; Από τις 519 μονάδες βάσης στις 28 Οκτωβρίου έφτασε στις 652 σήμερα! Πόσο υποχώρησε το ελληνικό χρηματιστήριο; Από 1.150 μονάδες στις 28 Οκτωβρίου στις 902 μονάδες σήμερα! Τελικά, ποιος θέλει να πάμε σε εκλογές σ' αυτή τη χώρα; Ποιος έκανε επανεκκίνηση (restart) το μηχάνημα? Και γιατί;
Τους επόμενους μήνες η χώρα θα διανύσει ένα εξαιρετικά ζημιογόνο διάστημα το οποίο θα είναι το αποτέλεσμα των επιπτώσεων που προκύπτουν από το λαϊκισμό. Η κυβέρνηση δυστυχώς ενέδωσε στο μικροκομματικό παιχνίδι της αντιπολίτευσης αδιαφορώντας για τη μοίρα ολόκληρης της χώρας. Η ιστορία διδάσκει λοιπόν πως τίποτα δεν είναι μη ανατάξιμο. Σήμερα ό,τι διασώθηκε τα τελευταία τεσσεράμισι χρόνια της έστω κακής διακυβέρνησης γίνεται στάχτη στον άνεμο. Η ευθύνη όμως δεν είναι της αντιπολίτευσης. Η ευθύνη της θα έρθει και θα πληρωθεί κι αυτή σε επόμενη ώρα, όταν κι αν, καθώς και ποιο μέρος της, θα γίνει κυβέρνηση και θα υλοποιήσει αυτά που λέει. Η αυτοκαταστροφική τάση που χαρακτηρίζει τους ηγέτες διεθνώς δεν είναι πρωτοφανές σύμπτωμα, συμβαίνει και στην ελληνική πολιτική σκηνή.
Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση δεν είχε (ή μήπως είχε;) κανένα ορθολογικό λόγο να διακηρύξει την έξοδό μας στις αγορές και να αποκηρύξει το συμβατικό καθεστώς του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας τώρα! Αν ήθελε ειλικρινά να κάνει κάτι τέτοιο υπήρχαν άλλες πολιτικές που όφειλε να ακολουθήσει, όπως η συμμετοχή σε μια διαπραγμάτευση στη βάση της απόφασης του Eurogroup της 27ης Νοεμβρίου του 2012 σχετικά με την απομείωση και ελάφρυνση του χρέους, κάνοντας χρήση και των άλλων εργαλείων που στο μεταξύ δημιουργήθηκαν, όπως την Πιστωτική Γραμμή με Ενισχυμένους Όρους (Enhanced Conditions Credit Line) του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (θα επανέλθω σε επόμενο άρθρο εξηγώντας τον τρόπο λειτουργίας της γραμμής αυτής) έτσι όπως προβλέπεται διαδικαστικά στο Άρθρο 2 των Οδηγιών της Προληπτικής Χρηματοπιστωτικής Στήριξης του ESM. Εν ολίγοις, η ομαλή μετάβασή μας στις αγορές έχει προβλεφθεί και είναι εξασφαλισμένη. Περισσότερο όμως ήταν εξασφαλισμένη η χρηματοδότηση της Ελλάδος μέχρι το 2016.
Ως προς τι λοιπόν η καταστροφική αυτή, όπως αποδεικνύεται (αλλά και θα αποδειχθεί τους επόμενους μήνες), βιασύνη; Τις αγορές δεν τις προκαταβάλεις. Ειδικά όταν είσαι δανειζόμενος και ζεις σε έναν καπιταλιστικό κόσμο με συγκεκριμένους κανόνες. Εκτός κι αν αποδειχθεί πως ένα δανειζόμενο κι ασθενικό κράτος στο οποίο δεν πρεσβεύει κοινοβουλευτικά και κυβερνητικά η λογική αλλά ο λαϊκισμός, γίνει ο καταλύτης της αλλαγής του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Η ιστορία πάντως έδειξε αφενός πως τα κράτη αλλάζουν κατηγορίες. Και από ανεπτυγμένα γίνονται αναπτυσσόμενα. Και ως τέτοια μπορούν να παραμείνουν ίσως και μόνιμα. Αφετέρου έδειξε πως δεν είναι απαραίτητο να σε ρίξει κάποιος από την εξουσία, αφού μπορείς να πέσεις και μόνος σου. Αν λοιπόν η συνταγματική ερμηνεία του κανόνα για την ανάδειξη Προέδρου είναι η εξασφάλιση της κυβερνητικής σταθερότητας, ας αναλογιστούν οι βουλευτές της Βουλής αυτής τι θα πράξουν. Σε αντίθετη περίπτωση το λόγο θα έχει η κοινωνία, καθώς και οι βουλευτές της επόμενης Βουλής, με ότι αυτό κι αν συνεπάγεται.
Γιάννη Τζιουρά,
Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας,
Υπ. Δρ. Νομικής ΑΠΘ