που δημοσιεύτηκε από τοπικά ειδησεογραφικά (με την ευρύτερη έννοια) sites, επιχειρηματολογούσα πως το «Μνημόνιο» είναι αναπόσπαστο κομμάτι της «Δανειακής Σύμβασης» αφού αποτελεί δικαιοπρακτικό θεμέλιο αυτής και βάσει του οποίου γίνεται η χρηματοδότηση από τους δημόσιους δανειστές στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης της Ελληνικής οικονομίας (προγράμματος στήριξης). Το ερώτημα που έθεσα δεν απαντήθηκε από εκείνους στους οποίους απευθυνόταν τότε, απαντάται όμως από την κυβέρνηση σήμερα.

Επειδή πολύς κόσμος δεν γνωρίζει τις διαδικασίες που ακολουθούνται στα πλαίσια του προγράμματος στήριξης της Ελλάδος, είναι ντροπή κάποιοι να παίζουν με την δικαιολογημένη άγνοιά του, τις ανησυχίες του, τις ελπίδες του, τις λέξεις ή τα σύμβολα. Άλλωστε αυτός είναι και ένας από τους λόγους που έχουμε αντιπροσωπευτική δημοκρατία, διότι οι πολίτες δεν υποχρεούνται να γνωρίζουν την πολυπλοκότητα που ενίοτε η πολιτική πραγματικότητα ενέχει. Γι' αυτό και εμπιστεύονται τους αντιπροσώπους τους στο Κοινοβούλιο με βάση τα όσα λένε. Στο άρθρο αυτό εξηγώ γιατί κάναμε τις τελευταίες εβδομάδες ένα βήμα εμπρός και δύο πίσω ζητώντας παράταση του «Μνημονίου» και θα απαντήσω στο εξής ερώτημα: «Ποια η διαφορά μεταξύ παράτασης της Κύριας Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης, όπως ισχύει σήμερα έπειτα από τις δύο τροποποιήσεις, και της παράτασης του Μνημονίου»;

Θα επιχειρηματολογήσω (και πάλι) λέγοντας πως είναι το ίδιο πράγμα (ένα και το αυτό), ωστόσο θα επιδοκιμάσω κριτικά μια πιθανή προοπτική που μπορεί να έχει, υπό τις προϋποθέσεις που θα περιγράψω.

Προκειμένου να μην επαναλαμβάνομαι, διότι αναφέρθηκα εκτενώς, σχετικά, στο προ μηνός άρθρο μου, επισημαίνω τα εξής: Ως «Μνημόνιο» στην ελληνική δημοσιογραφική και πολιτική γλώσσα επικράτησε να αποκαλείται το σύνολο των χρηματοδοτικών μέσων (δανειακές συμβάσεις κτλ.) και πολιτικών αιρεσιμότητας (conditionality- μέτρα, όροι και προϋποθέσεις κτλ.) του προγράμματος στήριξης. Στη νομική ορολογία ωστόσο το «Μνημόνιο» είναι το κοινό εργαλείο των εμπλεκομένων μερών και συγχρόνως το κοινό θεμέλιο όλων των επιμέρους μηχανισμών που χρησιμοποιούνται για την χρηματοδότηση και υλοποίηση του προγράμματος στήριξης. Μεταξύ αυτών των μηχανισμών είναι και οι «Δανειακές Συμβάσεις». Έτσι, για να απλοποιήσω, ως τώρα έχουμε τη Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης (Loan Facility Agreement) των κρατών της Ευρωζώνης καθώς και τη Σύμβαση του Διακανονισμού Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας (Stand-by-arrangement) του ΔΝΤ. Σήμερα, περίπου πέντε χρόνια μετά την υπαγωγή μας στο πρόγραμμα στήριξης, το εν ισχύι «Μνημόνιο» περιλαμβάνει ως κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο την Κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης ή Master Financial Assistance Facility Agreement (MFAFA) όπως ονομάστηκε το διάδοχο σχήμα μετά τις αποφάσεις του 2011 (για αναδιάρθρωση, PSI) και της οποίας την παράταση ζήτησε η κυβέρνηση. Τι είναι η MFAFA και ποια η σχέση της με το «Μνημόνιο»;

Η MFAFA έχει τεθεί σε ισχύ στην ελληνική έννομη τάξη με το Ν. 4060/2012 με τον οποίο κυρώνεται η προηγούμενη πράξη νομοθετικού περιεχομένου (εκδοθείσα στις 14 Μαρτίου του 2012) που τιτλοφορείται ως: «Έγκριση Σχεδίου της Κύριας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ- EFSF), της Ελληνικής Δημοκρατίας, του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) και παροχή εξουσιοδοτήσεων για την υπογραφή της Κύριας Σύμβασης».

Η ανωτέρω σύμβαση, η MFAFA, είναι όπως είπα ουσιαστικά το διάδοχο σχήμα της πρώτης δανειακής σύμβασης, στα πλαίσια του προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας και η οποία προέκυψε έπειτα αφενός από τις διαπραγματεύσεις της περιόδου 2011 οδηγώντας στο «Δεύτερο Μνημόνιο», όπως αποκαλείται στην δημοσιογραφική- πολιτική ορολογία, αφετέρου από τις θεσμικές αλλαγές που επήλθαν με την ίδρυση του EFSF/ESM στα πλαίσια της διαχείρισης της κρίσης από την Ευρωζώνη. Οι τελευταίες αλλαγές τροποποίησαν το μηχανισμό χρηματοδότησης στα πλαίσια του ESFF και του (διάδοχου και) μόνιμου πια ESM.

Έκτοτε ισχύει η MFAFA κατόπιν δύο τροποποιήσεων: Η πρώτη, του Δεκεμβρίου του 2012 (π.ν.π. κυρωθείσα με τον Ν. 4111/2013), αφορά στην αναβολή καταβολής τόκων και στη μεταβολή στο επίπεδο του χρεούμενου περιθωρίου σχετικά με την επαναγορά του χρέους. Η τροποποίηση αυτή ήταν το αποτέλεσμα της προηγούμενης απόφασης-σταθμού του Eurogroup της 27ης Νοεμβρίου του 2012 και στην οποία περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων και το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση θα μπορούσε να ζητήσει την ελάφρυνση του χρέους.

Η υφιστάμενη MFAFA (δεύτερη τροποποίηση) ισχύει από τις 17 Δεκεμβρίου του 2014 (με π.ν.π. κυρωθείσα με τον Ν. 4316/2014, το κείμενο εδώ: http://www.e-forosimv.gr/docs/fek_a_262_2014.pdf ) έπειτα από την απόφαση του Eurogroup της 8ης Δεκεμβρίου του 2014 στην οποία τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης αποδέχθηκαν την παράταση της Συμφωνίας- Πλαισίου Διευκόλυνσης (που προηγουμένως είχε ζητήσει η ελληνική κυβέρνηση δια του Υπουργού Οικονομικών της) παρατείνοντας μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του 2015 την περίοδο διαθεσιμότητας των (αδιάθετων) πόρων.

Σήμερα λοιπόν, και μετά από μια περίοδο διαπραγματεύσεων τριών εβδομάδων, η ελληνική κυβέρνηση ζητά (τρίτη τροποποίηση) την παράταση της υφιστάμενης MFAFA. Με λίγα λόγια ζητά ό,τι ζήτησε η κυβέρνηση το Δεκέμβριο του 2014. Ποια η διαφορά λοιπόν δεδομένου ότι τα μέτρα του «Μνημονίου» είναι ενσωματωμένα στα πλαίσια της MFAFA (Προοίμιο παρ. 7, Άρθρο 7 παρ. 7, Άρθρο 3 παρ. 1 εδ. γ, κτλ.) και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτής;

Ο διακηρυκτικός στόχος της ζητηθείσας παράτασης του περασμένου Δεκεμβρίου, σύμφωνα με την έκθεση του EFSF (δείτε εδώ: http://www.efsf.europa.eu/mediacentre/news/2013/extension-of-the-efsf-programme-and-efsf-bonds-for-greece.htm ) ήταν η μετάβαση στην προληπτική γραμμή στήριξης του ESM (ECCL) με στόχο την έξοδο στις αγορές. Η χθεσινή αίτηση για παράταση κάνει χρήση των δυνατοτήτων για τροποποίηση- αλλαγή των όρων του «Μνημονίου». Έτσι ως τη Δευτέρα, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να πείσει με ένα σχέδιο νέων μέτρων (το οποίο και θα πρέπει να γίνει αποδεκτό) πως μπορεί το ίδιο ή καλύτερα από την προηγούμενη να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις της. Αυτό το νέο πακέτο μέτρων του συνοδευτικού και αναπόσπαστου «Μνημονίου» θα είναι στα μέτρα της νέας κυβέρνησης.

Η νέα κυβέρνηση έχει κάθε δικαίωμα από το Σύνταγμα να αιτηθεί την τροποποίηση του υφιστάμενου προγράμματος. Άλλωστε κάτι τέτοιο προβλέπεται από το ίδιο το κείμενο της MFAFA (η τροποποίηση), όπως και η ακολουθητέα διαδικασία. Αφού διαχειρίστηκε επιτυχώς το επικοινωνιακό κομμάτι της διαπραγμάτευσης (ανάσες αξιοπρέπειας, σκληρή διαπραγμάτευση κτλ.), τελικά υπάκουσε στον ορθολογισμό του Υπουργού Οικονομικών (του οποίου οι δηλώσεις στο εξωτερικό ήταν πολύ προσεκτικότερες και μάλιστα στα πλαίσια των κανόνων δικαίου) και αποφύγαμε μια δυσμενή περιπέτεια στην οποία μπορεί να μπαίναμε κατά λάθος και η οποία δημιουργήθηκε τεχνητά τους τελευταίους μήνες στο πλαίσιο της «σύγκρουσης».

Σήμερα είμαστε στο σημείο του Δεκέμβρη του 2014 με δύο διαφορές όμως: Η μία είναι η επιδείνωση του χρηματοδοτικού κενού (στέρηση εσόδων λόγω της αδράνειας στην οποία μπήκε η χώρα εξαιτίας των εκλογών), και η άλλη είναι η δυνατότητα προοπτικής. Μια δυνατότητα που η προηγούμενη κυβέρνηση άφησε εντελώς και σκοπίμως ανεκμετάλλευτη: Την έναρξη μιας επενδυτικής πολιτικής στη χώρα μας με ευρωπαϊκά μέσα που θα βασίζεται στην ιδιωτική χρηματοδότηση της ανάπτυξης. Αν και η παρούσα κυβέρνηση αποτύχει τους επόμενους μήνες να κινήσει την παραπάνω διαδικασία (ακολουθώντας ένα άλλο πρόγραμμα), είναι δεδομένο πως το νέο «Αριστερό» Μνημόνιο, όπως ξέρουμε πια με την εμπειρία που έχουμε, θα είναι το τελευταίο. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. 

                                                                                       του Γιάννη Τζιουρά,  Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ