Δυστυχώς, σχεδόν όλοι οι κοινοβουλευτικοί μας εκπρόσωποι, μεταξύ αυτών και ο Πρωθυπουργός, στη χθεσινή ολομέλεια της Βουλής περιορίστηκαν στη στείρα μικροκομματική αντιπαράθεση με γενικόλογες αλληλοκατηγορίες. Επίσης δυστυχώς, οι τοπικοί βουλευτές της Π.Ε. Κοζάνης αρκέστηκαν σε δηλώσεις που αφορούσαν τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, την Παναγία καθώς και εκφράσεις από την τηλεοπτική σειρά του Game of Thrones. Η σοβαρότητα που απαιτούν οι στιγμές δεν γίνεται αντιληπτή από τους τελευταίους ενώ ξεκάθαρα φαίνεται πια, από τις δηλώσεις τους, πως αδυνατούν αφενός και οι ίδιοι να καταλάβουν το είδος των κειμένων για τα οποία θα κληθεί ο λαός να ψηφίσει, αφετέρου να εξηγήσουν, έστω στον κόσμο που τους ψήφισε, τι θα σημάνει ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ για την επόμενη μέρα. Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω με απλά λόγια να εξηγήσω (Ι) τι είναι αυτά τα κείμενα για τα οποία καλούμαστε να ψηφίσουμε (ΙΙ) τι περιέχουν καθώς και (ΙΙΙ) τι θα σημάνει ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ στο δημοψήφισμα.

Προτού προχωρήσω να επισημάνω πως εδώ συνειδητά παραβλέπω τα γκρίζα σημεία της όλης διαδικασίας. Κατ’ αρχήν δεν ξέρουμε ακόμη πόσο επίσημο, αυθεντικό, έγκυρο ή μη είναι το κείμενο για το οποίο θα κληθούμε να ψηφίσουμε. Δεύτερον υπάρχει πρόβλημα και με το είδος του δημοψηφίσματος όπως και με τη χρονική προθεσμία, καθώς η τελευταία εξομοιώνεται (στη θεωρία) με την προεκλογική περίοδο. Τέλος δεν ξέρουμε αν το κείμενο αυτό θα έχει ισχύ την επόμενη Κυριακή.

Με βάση την απόφαση της ολομέλειας της Βουλής «Ο Ελληνικός λαός καλείται να αποφασίσει με την ψήφο του εάν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup της 25/06/2015 και αποτελείται από δύο μέρη τα οποία συγκροτούν την ενιαία πρότασή τους. Το πρώτο έγγραφο αποτελείται Reforms for the Completion of the Current Program and Beyond (Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού) και το δεύτερο Preliminary Debt Sustainability Analysis (Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους)». 

(Ι) Τι είναι αυτά τα κείμενα;

Το νομικό πλαίσιο στο οποίο υπάγονται

Πριν εξετάσουμε τα κείμενα πρέπει να θέσουμε το πλαίσιο στο οποίο αυτά υπάγονται. Επειδή η Ε.Ε. καθώς και η Ευρωζώνη στις οποίες μετέχουμε διέπονται από κανόνες, μάλιστα δεσμευτικούς για όλα τα κράτη, κάτι που και το ίδιο το Σύνταγμά μας αναγνωρίζει με το Άρθρο 28, είμαστε υποχρεωμένοι να λειτουργούμε μ’ αυτούς. Αυτοί οι κανόνες αποτυπώνονται στο πρωτογενές (ιδρυτικές Συνθήκες της Ε.Ε.) καθώς και στο παράγωγο δίκαιο (κανονισμοί, οδηγίες κτλ.) της Ε.Ε.. Στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που είναι και το κείμενο βάσει του οποίου όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. ανεξαιρέτως υποχρεούνται να λειτουργούν, υπάρχουν διατάξεις που αφορούν την οικονομική πολιτική που οφείλουν να ακολουθούν τα τελευταία προκειμένου να εξυπηρετούνται οι στόχοι της Ένωσης. Μετά τη συμμετοχή δε της Ελλάδος στην Ευρωζώνη, η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να λειτουργεί επιπλέον στα πλαίσια των κανόνων που διέπουν τη λειτουργία της τελευταίας, όπως και σε εκείνα του Συμφώνου Σταθερότητας.

Με βάση το Άρθρο 126 της ΣΛΕΕ, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη υποχρεούνται να αποφεύγουν τα υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα. Μάλιστα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα από τα κύρια όργανα της Ένωσης σκοπός του οποίου είναι η προαγωγή και επίτευξη των συμφερόντων της Ένωσης, είναι επιφορτισμένη με την τήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας των κρατών-μελών. Σε περίπτωση λοιπόν που εντοπίσει αποκλίσεις έχει το δικαίωμα και την αρμοδιότητα να προτείνει μέτρα και να συστήσει κυρώσεις με βάση τα όσα αναφέρονται στο Άρθρο 126 της ΣΛΕΕ. Ο παρακάτω πίνακας που έχει καταρτιστεί από τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνει γιατί έγιναν όσα έγινα στη χώρας μας. Τα αναγραφόμενα ποσά φέρουν τις υπογραφές των Υπουργών Οικονομικών καθώς και των Πρωθυπουργών των αντίστοιχων περιόδων. 

Δημοσιονομικό Έλλειμμα Ελλάδας

Βάσει των υποχρεώσεων που απέρρεαν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, ενός δεσμευτικού κειμένου που στόχο έχει την ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης στην οποία μετέχουμε, οφείλαμε να έχουμε χαμηλό έλλειμμα αφενός, αφετέρου να διορθώνουμε τυχόν υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα. Όπως βλέπετε στον πίνακα, η δημοσιονομική πολιτική των περιόδων 2007-2009 τίναξε το έλλειμμα στον αέρα. Μάλιστα εν απουσία λήψης μέτρων από την τότε κυβέρνηση Κ. Καραμανλή για τη μείωση του ελλείμματος, το ανώτατο πολιτικό όργανο της Ε.Ε., το Συμβούλιο, κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής, η οποία στο μεταξύ είχε προβεί σε αλλεπάλληλες παρατηρήσεις προς την τότε κυβέρνηση, κίνησε κατά της χώρας μας, στις 27 Απριλίου του 2009 (για δεύτερη φορά, η πρώτη ήταν τον Φλεβάρη του 2009) τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος βάσει του τότε Άρθρου 104 ΣΕΚ.

Η κυβέρνηση εκείνης της περιόδου όφειλε να συμμορφωθεί με τους στόχους του προγράμματος σταθερότητας που είχε συμφωνήσει στα πλαίσια της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος προκειμένου να μειώσει το έλλειμμά της. Αντί αυτού ακολούθησαν διορισμοί και εκτίναξη των δημοσίων δαπανών. Οι μήνες που ακολούθησαν χαρακτηρίστηκαν από την διόγκωση του δημοσίου χρέους και την αύξηση του κόστους εξυπηρέτησής του αφού λόγω της εικόνας της οικονομίας η Ελλάδα υποβαθμιζόταν συνεχώς από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Δίχως να αναφέρω περισσότερα, η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου που ανέλαβε είχε μπροστά της να αντιμετωπίσει ένα έλλειμμα της τάξεως του 15,2 % (ενώ η προηγούμενη κυβέρνηση έλεγε πως αυτό ήταν στο 3,4%) και να βρει περίπου 40 δις για τους μήνες που ακολουθούσαν προκειμένου να πληρώσει μισθούς, συντάξεις και προηγούμενα δάνεια. Την Άνοιξη του 2010 η χώρα δεν μπορεί να έχει πια πρόσβαση στις αγορές ομολόγων.

Η υπαγωγή στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης της ελληνικής οικονομίας με τη συνδρομή του ΔΝΤ

Η κυβέρνηση τότε είχε δύο επιλογές (πέραν της παραίτησης ή του δημοψηφίσματος). Είτε να προσφύγει σε διεθνή δανεισμό από δημόσιους δανειστές, κάτι που δικαιούνταν ως μέλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ή να κηρύξει πτώχευση και να διαχειριστεί την κατάσταση που θα προέκυπτε. Δεν θα προχωρήσω σε περαιτέρω εξηγήσεις, αυτό το έχω κάνει άλλωστε σε πολλά άρθρα μου από τότε έως σήμερα.

Βάσει των κανόνων του ευρωπαϊκού, διεθνούς αλλά και εθνικού δικαίου, η κυβέρνηση νόμιμα έκανε αίτηση για την υπαγωγή της χώρας στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης που στο μεταξύ δημιουργήθηκε για τη στήριξη της ελληνικής οικονομίας. Προκειμένου να δοθεί η χρηματοδοτική βοήθεια, βάσει των κανόνων με τους οποίους λειτουργούν το ΔΝΤ αλλά και η Ε.Ε. (αρχή της αιρεσιμότητας) υποχρεούμασταν να καταρτίσουμε έναν κατάλογο μέτρων τα οποία και έπρεπε να εφαρμόσουμε. Αυτός ο κατάλογος μέτρων ενσωματώθηκε σε ένα Μνημόνιο (έτσι λέγεται στη νομική γλώσσα το κείμενο αυτό) το οποίο με τη σειρά του ενσωματώθηκε στις δανειακές συμβάσεις τις οποίες υπογράψαμε ως αναπόσπαστο κομμάτων αυτών. Τα μέτρα αυτά, κάτι πολύ σημαντικό, ούτως ή άλλως υποχρεούμασταν να τα πάρουμε στα πλαίσια της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος βάσει του Άρθρου 126, παρ. 9 στην οποία βρισκόταν η χώρα μας από τον Φεβρουάριο του 2009. Μάλιστα τα μέτρα αυτά ήταν επιβεβλημένα και στο πλαίσιο του Άρθρου 136 ΣΛΕΕ, μιας και ήμασταν μέλη της Ευρωζώνης.

Κάνοντας μια συνοπτικότατη αναφορά υπενθυμίζω πως τον Μάιο του 2010 υπαχθήκαμε στο καθεστώς του «Μνημονίου» (το σύνολο των συμβατικών δεσμεύσεων) ενώ το 2012 και ενόσω είχαν δημιουργηθεί κάποιοι μηχανισμοί στο πλαίσιο της Ευρωζώνης για τη διάσωση οικονομιών που βρίσκονταν σε κίνδυνο, υπαχθήκαμε εκ νέου σε ένα ακόμη καθεστώς στα πλαίσια του μεσοπρόθεσμου προγράμματος (μπορεί κανείς να το ονομάσει 2^ο Μνημόνιο) το οποίο και έληγε τον Δεκέμβρη του 2014. Από τότε και μετά χώρα μας θεωρητικά θα είχε τη δυνατότητα για μερική έξοδο στις αγορές ομολόγων με την παράλληλη στήριξη (εφόσον τη χρειαζόταν) από τον μηχανισμό τον οποίο μόλις προανέφερα (τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας που αντικατέστησε τον προκάτοχό του, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας).

Λόγω της οικονομικής επίδοσης αλλά και των πολιτικών εξελίξεων, η χώρα μας οδηγήθηκε σε εκλογές. Στο μεταξύ επειδή ήταν αδύνατο υπό τις συνθήκες αυτές να υλοποιηθεί το κλείσιμο της 5^ης και τελευταίας αξιολόγησης του υφιστάμενου προγράμματος (του 2^ου Μνημονίου) η τότε κυβέρνηση του Α. Σαμαρά ζήτησε και πήρε παράταση 2 μηνών. Η νέα κυβέρνηση του Α. Τσίπρα που προέκυψε, ζήτησε εκ νέου παράταση του Μνημονίου και έτσι συμφώνησε στα πλαίσια του Eurogroup της 20^ης Φεβρουαρίου 2015 να της δοθεί μια τετράμηνη παράταση στην οποία όφειλε α) να παρουσιάσει το δικό της πακέτο ισοδύναμων μέτρων για το κλείσιμο της 5^ης και τελευταίας αξιολόγησης μέχρι το τέλος Απριλίου και β) να διαπραγματευτεί στο τέλος της περιόδου αυτής ένα νέο Μνημόνιο (3^ο κατά σειρά) εφόσον ήθελε ή έκρινε πως ήταν απαραίτητο προκειμένου να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό μέχρι την αυτόνομη έξοδο της χώρας στις αγορές ομολόγων. Τέλος συμφώνησε να πληρώνει τις δανειακές της υποχρεώσεις στο ακέραιο και εγκαίρως. Γιατί άραγε έχουν σημασία όλα αυτά;

Τα κείμενα

Η κυβέρνηση παρουσίασε ένα πακέτο μέτρων μόλις δύο ημέρες πριν μπει ο Ιούνιος. Το πακέτο αυτό περιείχε μέτρα για το κλείσιμο της 5^ης αξιολόγησης μέχρι την Άνοιξη του 2016 καθώς και μια πρόταση για αναδιάρθρωση του χρέους μέχρι το 2022. Εδώ αναφέρω ξανά πως το διαπραγματευτικό πλαίσιο της 20^ης Φεβρουαρίου ήταν συγκεκριμένο, και άρα το μόνο που ευσταθούσε ήταν οι προτάσεις για το κλείσιμο της αξιολόγησης. Εάν η κυβέρνηση ήθελε να συνάψει 3^ο Μνημόνιο, όπως έγινε το 2012 τότε έπρεπε να ζητήσει άλλο πλαίσιο διαπραγματεύσεων. Κάτι που δεν έκανε οπότε το κείμενο δεν έγινε δεκτό και έτσι επανήλθε με τροποποιημένο κείμενο μερικές μέρες αργότερα. Το νέο κείμενο περιείχε μέτρα ύψους περίπου 8 δις. Προκειμένου να γίνει το κείμενο αποδεκτό, και επειδή βασιζόταν σχεδόν μόνο σε φόρους και ένα μίγμα πολιτικής περιορισμένων μεταρρυθμίσεων το οποίο δεν ήταν αξιόπιστο κατ’ αυτούς, ξεκίνησαν να γίνονται τροποποιήσεις.

Λόγω της πίεσης χρόνου, μιας και μέχρι τέλος Ιουνίου η κυβέρνηση έπρεπε να κάνει ότι δεν έκανε μέχρι τέλος Απριλίου, οι θεσμοί με βάση τα περισσότερα από όσα εμπεριείχε η πρόταση αυτή, έκαναν τη δική τους πρόταση, βελτιωμένη πάνω στην οποία θα συναποφάσιζαν με την κυβέρνηση τα τελικά μέτρα. Αυτή η πρόταση ουσιαστικά θα προοριζόταν για το κλείσιμο της 5^ης αξιολόγησης (τυπικά θα ήταν ένα νέο Μνημόνιο που στο τέλος του τα ποσά θα συμψηφιζόταν με το υφιστάμενο). Στο τέλος αυτής της περιόδου η κυβέρνηση είτε θα έμπαινε στην προληπτική γραμμή στήριξης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας είτε θα σύναπτε άλλο Μνημόνιο εφόσον της έλειπαν χρήματα. Επίσης έγινε γνωστό στην κυβέρνηση πως ελάφρυνση του χρέους δεν θα είχε πριν την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος.

Το κείμενο των δανειστών, για το οποίο καλούμαστε να ψηφίσουμε, Reforms for the Completion of the Current Program and Beyond (Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού), ουσιαστικά καταρτίστηκε στη βάση της ελληνικής πρότασης απλά ήταν πιο ολοκληρωμένο και τεχνικά καταρτισμένο. Παρόλα αυτά η κυβέρνηση για τους λόγους της, καθώς αντιτίθεται σε κάποια μέτρα τα οποία και θα αναφέρω παρακάτω, απέρριψε το κείμενο των δανειστών μέσω ενός μεταμεσονύκτιου διαγγέλματος του Πρωθυπουργού προχθές για δημοψήφισμα ουσιαστικά διακόπτοντας μονομερώς τις διαπραγματεύσεις. Μαζί με το κείμενο αυτό, συνοδευτικά, υπάρχει ένα ακόμη το οποίο αφορά την εκτίμηση των δανειστών (αξιολόγηση) για την πορεία που οφείλει να ακολουθήσει ο δανειολήπτης αναφορικά με το δανεισμό του.

Το Preliminary Debt Sustainability Analysis (Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους) δεν είναι ένα κείμενο μέτρων ούτε ενσωματώνεται σε κάποια σύμβαση που θα υπογράφαμε. Παρόλα αυτά η κυβέρνηση το θέτει στο δημοψήφισμα διότι στη βάση αυτής της ανάλυσης- αξιολόγησης οι δανειστές δικαιολογούν τα μέτρα που μας προτείνουν καθώς και το είδος (ύψος κτλ.) του δανεισμού που οφείλουμε να ακολουθήσουμε.

Τα παραπάνω νομίζω βοηθούν κάποιον να καταλάβει τι είναι αυτά τα κείμενα για τα οποία καλούμαστε να ψηφίσουμε στις 5 Ιουλίου. Επειδή τα πρωτότυπα κείμενα υποθέτω θα δοθούν σύντομα στη δημοσιότητα και έτσι θα υπάρχει η δυνατότητα να τα διαβάσει κανείς μόνος του δίχως να θέλω να κουράσω περαιτέρω τον αναγνώστη θα αναφερθώ περιληπτικά σ’ αυτά ενώ στη συνέχεια θα εξηγήσω τι σημαίνει, κατά την άποψή μου πάντα, ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ στο δημοψήφισμα. 

(ΙΙ) Τι περιέχουν τα κείμενα 

ReformsfortheCompletionoftheCurrentProgramandBeyond (Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού)

Το κείμενο αυτό αποτελείται από μέτρα τα οποία κατηγοριοποιούνται σε 10 τομείς οι οποίοι είναι: 1) Πρωτογενές πλεόνασμα για τον συμπληρωματικό προϋπολογισμό του 2015 και το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα του 2016-2019, 2) Μεταρρυθμίσεις σε ΦΠΑ, 3) Δημοσιονομικά μέτρα, 4) Μεταρρύθμιση συνταξιοδοτικού συστήματος, 5) Δημόσια διοίκηση, δικαιοσύνη, κατά της διαφθοράς, 6) Φορολογική διοίκηση, 7) Χρηματοπιστωτικός τομέας, 8) Αγορά εργασίας, 9) Αγορά προϊόντων- υπηρεσιών και 10) Ιδιωτικοποιήσεις.

Σε κάθε τομέα αναφέρεται και μια δέσμη μέτρων τα οποία οφείλει να υιοθετήσει και να εφαρμόσει η κυβέρνηση και όπου είναι απαραίτητο να νομοθετήσει για την εφαρμογή τους.

1) Αφορά το ύψος του πλεονάσματος το οποίο πρέπει να επιτύχουμε προκειμένου να αποκτήσουμε τη δυνατότητα να εξυπηρετούμε τις ανάγκες μας ως κράτος αλλά και να συμμορφωθούμε με τις υποχρεώσεις μας στα πλαίσια της Ευρωζώνης. Τα μεγέθη αυτά αφορούν 1, 2, 3, και 3,5% πλεόνασμα αντίστοιχα για τα έτη 2015, 2016, 2017, και 2018.

2) Ως προς το ΦΠΑ προτείνεται να ισχύσει ένα ενιαίο καθεστώς της τάξης του 23% που θα περιλαμβάνει τα πάντα μεταξύ αυτών και τα ξενοδοχεία και εστιατόρια ενώ σε ένα μειωμένο συντελεστή της τάξης του 13% θα υπαχθούν τα μη μεταποιημένα τρόφιμα, το νερό και η ενέργεια. Επίσης θα υπάρχει ακόμη ένας πιο μειωμένος συντελεστής της τάξης του 6% για τα φάρμακα, τα βιβλία και το θέατρο. Το πρόβλημα εδώ ήταν ουσιαστικά πως η κυβέρνηση δεν ήθελε να υπαγάγει στο καθεστώς αυτό τα νησιά τα οποία ως τώρα εξαιρούνταν. Παρόλα αυτά στο κείμενο υπήρχε πρόνοια πως στο τέλος του 2016 η κυβέρνηση εφόσον μέσω της πάταξης της φοροδιαφυγής είχε έσοδα τότε θα μπορούσε σε συμφωνία με τους θεσμούς να προτείνει ισοδύναμα για την αναθεώρησή των παραπάνω μέτρων.

3) Στο σκέλος των δημοσιονομικών οι δανειστές ζητούσαν να ληφθούν αυστηρότερα μέτρα ως προς τη φοροδιαφυγή (καθώς και ως προς το ποιος μπορεί να χαρακτηριστεί π.χ. ως αγρότης και να επωφεληθεί των ανάλογων εξαιρέσεων ή φοροελαφρύνσεων). Ζήτησαν την φορολογική εξίσωση των αγροτών με τους ελεύθερους επαγγελματίες καθώς και την κατάργηση των εξαιρέσεων στη φορολόγηση του πετρελαίου θέρμανσης όπως και καλύτερο έλεγχο των δικαιούχων. Σε περίπτωση αναθεώρησης των αντικειμενικών αξιών συμφώνησαν να διατηρηθεί το ύψος των εσόδων στα 2,65 δις (όσο ο ΕΝΦΙΑ δηλαδή) ενώ ζήτησαν να εφαρμοστούν οι εκκρεμείς μεταρρυθμίσεις στον κώδικα φορολογίας εισοδήματος και να καταργηθούν όλα τα πρόστιμα του κώδικα βιβλίων και στοιχείων συμπεριλαμβανομένων αυτών που εισπράττονται από τον Ν. 2523/1997. Στο πλαίσιο αυτό ζήτησαν να αναπτυχθεί ένα πλαίσιο φορολόγησης των συλλογικών επενδυτικών οχημάτων που να εναρμονίζεται με τις βέλτιστες διεθνείς και ευρωπαϊκές πρακτικές. Ζήτησαν περικοπή των αμυντικών δαπανών κατά 0,4 δις ενώ η κυβέρνηση διαφωνεί αντιπροτείνοντας περικοπή 200 εκατομμυρίων.

Στο θέμα της προκαταβολής φόρων οι δανειστές ζήτησαν το 100% του ποσού ενώ σήμερα ανέρχεται στο 55% για τις προσωπικές εταιρίες (Ο.Ε. και Ε.Ε.), στο 80% για τα νομικά πρόσωπα και στο 100% για τις τράπεζες. Συμφώνησαν με την κυβέρνηση για φορολόγηση των διαφημίσεων, για το καθεστώς των τηλεοπτικών αδειών καθώς και των τεχνολογιών κινητής τηλεφωνίας 3^ης και 4^ης γενιάς, ενώ συμφώνησαν για την φορολόγηση των ηλεκτρονικών τυχερών παιγνίων και την αύξηση φόρου πολυτελείας σε σκάφη και πισίνες από 10 σε 13%. Οι δανειστές αντέδρασαν στην υπερφορολόγηση των επιχειρήσεων (με αποτέλεσμα αυτός να συμφωνηθεί στο 28%) και διαφώνησαν με την έκτακτη εισφορά του 12% όπως και με την αύξηση των εργοδοτικών εισφορών. Τέλος στο πλαίσιο των μέτρων αυτών προβλέπονται αλλαγές στον φοροεισπρακτικό μηχανισμό με την περαιτέρω ανεξαρτησία και αποτελεσματικότητά του.

4) Αναφορικά με το συνταξιοδοτικό ζήτησαν την πλήρη εφαρμογή του Ν. 3863/2010 ενώ ζητούσαν την εφαρμογή ισχυρών αντικινήτρων για πρόωρη συνταξιοδότηση και προσαρμογή με σταδιακή αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης στα 67 ή 62 με 40 χρόνια εργασίας μέχρι το 2022 με τη ρύθμιση αυτή να αφορά όλους όσους συνταξιοδοτούνται εκτός όσων εμπίπτουν στις κατηγορίες των βαρέων και ανθυγιεινών καθώς και τις μητέρες παιδιών με ειδικές ανάγκες.

Σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ έως το 2019. Εναρμόνιση των κανόνων συνταξιοδότησης των ταμείων με πρότυπο το ΙΚΑ. Ένταξη όλων των επικουρικών ταμείων στο ΕΤΕΑΑ και επαναφορά της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος. Τέλος ζητούν την εφαρμογή ενός συστήματος στενότερης διασύνδεσης μεταξύ εισφορών και παροχών.

5) Αναφορικά με τις τομές στη δημόσια διοίκηση ζητούν την εφαρμογή ενιαίου μισθολογίου από τον Ιανουάριο του 2016, μείωση μισθολογικού κόστους, όρια στη μισθολογική δαπάνη και τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων που θα είναι σύμφωνα με τους δημοσιονομικούς στόχους, πρόσληψη μάνατζερ (μέσω διαδικασίας εξετάσεων) για την αξιολόγηση των επιδόσεων, κ.α. Ενίσχυση της ΕΛΣΤΑΤ με θεσμική της αναβάθμιση, αναθεώρηση ενός σχεδίου για την χρηματοδότηση των κομμάτων και εφαρμογή των νόμων για την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος.

6) Στο πλαίσιο αυτό ζητούν την τροποποίηση για τα ληξιπρόθεσμα χρέη έτσι ώστε να αποκλειστούν εκείνοι δεν καταφέρνουν να πληρώσουν τις τρέχουσες υποχρεώσεις και μείωση της περιόδου όσων έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν νωρίτερα. Θέσπιση νόμου για τη διασφάλιση εσόδων από το ΦΠΑ, καταπολέμηση του λαθρεμπορίου καυσίμων μέσω διοικητικών μέτρων και γα τον τρόπο αποθήκευσης. Έλεγχος των τραπεζικών συναλλαγών στις ξένες θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών με σκοπό να αντληθούν οι μη καταβληθέντες φόροι κτλ.

7) Ως προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα, ζητούν τροποποιήσεις στον πτωχευτικό κώδικα έτσι ώστε να διαχωριστούν οι καλόπιστοι δανειολήπτες από εκείνου που στρατηγικά προχωρούν σε στάση πληρωμών. Βελτίωση του δικαστικού πλαισίου αναφορικά με πτωχεύσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων καθώς και μια ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων η οποία θα προετοιμαστεί με τη βοήθεια στρατηγικού συμβούλου.

8) Για την αγορά εργασίας ζητούν ουσιαστικά τον επανακαθορισμού του κατώτατου μισθού, την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου των μαζικών απολύσεων λαμβάνοντας υπόψη τις καλύτερες πρακτικές στην Ευρώπη και μάλιστα με τη βοήθεια των σχετικών διεθνών οργανισμών όπως είναι η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας. Καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των νόμιμων επιχειρήσεων.

9) Αναφορικά με την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, οι θεσμοί συμφωνούν με την κυβέρνηση ως προς την εφαρμογή των προτάσεων του ΟΟΣΑ αναφορικά με το καθεστώς αγοράς κάποιων ειδών ενώ ζητά το άμεσο άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων (συμβολαιογράφοι, δικαστικοί επιμελητές) όπως και την απελευθέρωση στην αγορά τουριστικών ενοικιάσεων και θαλασσίων μεταφορών. Μείωση της γραφειοκρατίας ειδικά για την παροχή αδειών για επενδύσεις και δραστηριότητες χαμηλού ρίσκου σύμφωνα με τις συστάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας. Απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου και ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ.

Σχετικά με την αγορά ενέργειας η κυβέρνηση καλείται να λάβει μέτρα για την αναδιάρθρωση του συστήματος πληρωμών και άλλων κανόνων που ισχύουν προκειμένου να αποτραπεί η διατήρηση λειτουργίας ορισμένων μονάδων που δεν είναι οικονομικά βιώσιμες. Νέα τιμολογιακή πολιτική με κατάργησης της έκπτωσης του 20% του κοινωνικού τιμολογίου και ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόσβαση της ΔΕΗ σε φθηνό ρεύμα. Στήριξη των εναλλακτικών μορφών ενέργειας.

10) Τέλος αναφορικά με τις ιδιωτικοποιήσεις, ζητά το ΤΑΙΠΕΔ να εγκρίνει το σχέδιο ανάπτυξης το οποίο θα περιλαμβάνει την ιδιωτικοποίηση όλων των περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονταν στην κατοχή του Ταμείου στις 31/12/2014 και έγκρισή του από το Υπουργικό Συμβούλιο. Ιδιωτικοποίηση ΟΛΘ και ΟΛΠ, περιφερειακά αεροδρόμια, Εγνατία, ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Μάλιστα ζητούν καταγραφή αυτών στο τεχνικό μνημόνιο.

PreliminaryDebtSustainabilityAnalysis (Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους)

Όσον αφορά την τεχνική ανάλυση που περιέχεται στην μελέτη βιωσιμότητας του χρέους, εκεί οι θεσμοί έχουν εντοπίσει αποκλίσεις από την ανάλυση που βασιζόταν στις παραδοχές του 2012, ωστόσο ακόμη και στην περίπτωση αυτή το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο. Οι παράγοντες που επιδεινώνουν την κατάσταση είναι τα χαμηλότερα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις η επιδείνωση της οικονομικής ανάπτυξης καθώς και αναθεωρημένη πορεία του πρωτογενούς ισοζυγίου του προϋπολογισμού. Τέλος η έκθεση λαμβάνει στους υπολογισμούς και τις πιθανές χρηματοδοτικές ανάγκες του τραπεζικού τομέα.

Η ανάλυση αυτή όπως είπα και παραπάνω δεν εμπεριέχει μέτρα για τα οποία καλούμαστε να ψηφίσουμε. Είναι ένα κείμενο στο οποίο βασίζονται οι παραδοχές των θεσμών για την κατάρτιση του προγράμματος. Βέβαια στα πλαίσια αυτής της ανάλυσης δύναται κάποια στιγμή να αποφασιστεί η περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους έτσι όπως αυτό συμφωνήθηκε με την Απόφαση της 27^ης Νοεμβρίου του 2012. Ωστόσο λόγω παντελούς πλέον έλλειψης εμπιστοσύνης προς την ελληνική κυβέρνηση το αίτημα ελάφρυνσης του χρέους είναι σχεδόν απίθανο να ικανοποιηθεί τώρα πέρα από κάποια γενικόλογη δήλωση για μετάθεση του ζητήματος αυτού μετά τη επιτυχή λήξη του υφιστάμενου προγράμματος.

Μετά από όσα έχω αναφέρει δεν θεωρώ χρήσιμη την περαιτέρω παρουσίαση της μελέτης αυτής. Απλά επισημαίνω ότι οι θεσμοί θεωρούν πως μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος που προτείνουν το δημόσιο χρέος εκτιμάται πως θα υποχωρήσει στο 124% του ΑΕΠ το 2022 και στο 172,8% φέτος από 175% που είναι η μέχρι τώρα πρόβλεψη. Εάν τέλος εφαρμοστούν εν μέρει οι μεταρρυθμίσεις, δηλαδή όχι το θεωρητικά άριστο αποτέλεσμα, τότε οι προβλέψεις είναι 135% για το 2022. Τέλος το ΔΝΤ βλέπει πως εν απουσία σοβαρών μεταρρυθμίσεων το χρέος θα υποχωρήσει στο 142,2% γι’ αυτό και υπάρχει και το αίτημα από την πλευρά του για περαιτέρω ελάφρυνση. Επαναλαμβάνω όμως πως την ελάφρυνση, η οποία έχει αποφασιστεί, θα δινόταν εφόσον ολοκληρώναμε αποτελεσματικά το πρόγραμμα.

(ΙΙΙ) Τι σημαίνει ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ (κατά την άποψή μου).

Δεν σας κρύβω πως η πρόταση των θεσμών δεν είναι η καλύτερη δυνατή. Έχει όντως αρκετά μέτρα τα οποία δεν φέρνουν ουσιαστικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα μιας και επηρεάζουν άλλα μεγέθη τα οποία με τη σειρά τους οδηγούν σε μια εξίσωση μηδενικού αθροίσματος. Αυτό όμως είναι καθαρά ευθύνη της κυβέρνησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ προκάλεσε εκλογές μέσω της μη ψήφισης για Πρόεδρο της Δημοκρατίας ενώ δεν είχε σχέδιο διαπραγμάτευσης. Στη συνέχεια εφόσον ήθελε να παίξει ένα παίγνιο ροκανίζοντας το χρόνο αποδείχθηκε πως δεν είχε σχέδιο ούτε για την τελευταία στιγμή όταν ανακάλυψε πως τελικά η Ε.Ε. δεν μπορεί να αποκλίνει από τους κανόνες της. Αυτό φάνηκε με την κίνηση πανικού για τη διενέργεια δημοψηφίσματος που αν μη τι άλλο υποδηλώνει πλήρη αποτυχία των διαπραγματεύσεων και ομολογία ανικανότητας της κυβέρνησης. Από την αρχή ήθελε να απεμπλακεί από το Μνημόνιο ωστόσο υπέγραψε την παράτασή του. Παρότι είχε το χρόνο να παρουσιάσει το δικό της πρόγραμμα εγκαίρως, έχασε τις προθεσμίες με αποτέλεσμα να βρεθεί ενώπιον τετελεσμένων γεγονότων. Υπέβαλλε σε λάθος όργανα (στα πολιτικά) κάτι που όφειλε να υποβάλλει στα τεχνικά (οι προτάσεις δεν κατατίθενται στο Συμβούλιο αλλά στο Brussels group και στο euroworking group). Ζητούσε πολιτική διευθέτηση του ζητήματος αγνοώντας πως υπάρχει συγκεκριμένο πλαίσιο το οποίο η ίδια συμφώνησε. Απόλυτος ερασιτεχνισμός, ακόμη κι αν ήταν σκόπιμος. Σίγουρα πολλοί που διαβάζουν την παράγραφο αυτή να διαφωνούν πλήρως, όμως οι εξελίξεις δείχνουν ξεκάθαρα πως παρά τη νωπή λαϊκή εντολή που είχε η κυβέρνηση δεν κατόρθωσε να διατηρήσει την εξουσία. Είτε ΝΑΙ είτε ΟΧΙ η κυβέρνηση αυτή φαίνεται πως οδεύει προς το τέλος της. Και εξηγώ:

Το ΝΑΙ

Το ΝΑΙ δεν μπορεί να εφαρμοστεί από αυτή την κυβέρνηση. Ακόμη και να θέλει δεν μπορεί να το κάνει διότι πλέον δεν έχει την παράταση του προγράμματος που ζήτησε. Ακόμη και με βάση την πρόταση αυτή, τώρα το πλαίσιο διαπραγμάτευσης αλλάζει και πάει στην υπογραφή ενός Μνημονίου, στην καλύτερη περίπτωση με τα ανωτέρω μέτρα, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Ένα Μνημόνιο το οποίο δεν συνδιαμόρφωσε στο βαθμό που το έκαναν οι κυβερνήσεις τις οποίες κατηγορούσε για μετάφραση των μέτρων κτλ. Κατά συνέπεια στην περίπτωση του ΝΑΙ θα χάσει τη δεδηλωμένη της ενώ μια άλλη κυβέρνηση που θα προκύψει, όχι απαραίτητα μέσω εκλογών, θα κληθεί να συνάψει ένα άλλο Μνημόνιο και να το εφαρμόσει ίσως με μεγαλύτερη άνεση χρόνου.

Γιατί όμως να ψηφίσει κανείς ΝΑΙ. Και πάλι αν ανατρέξουμε στις Συνθήκες της Ε.Ε. θα δούμε πως το Άρθρο 126 παρ. 11 ΣΛΕΕ προδικάζει τα όσα θα συμβούν. Ακόμη κι αν φύγουμε από την Ευρωζώνη, λέγοντας ένα παρανοϊκό ΟΧΙ, τότε είναι αναπόφευκτο με την υφιστάμενη δημοσιονομική κατάσταση ή το εμπορικό ισοζύγιο να διατηρήσουμε χαμηλά το έλλειμμα. Στην περίπτωση αυτή αρκεί κανείς να διαβάσει τι λέει η 11^η παράγραφος του Άρθρου 126 ΣΛΕΕ και θα καταλάβει πως η έξοδός μας από την Ε.Ε. θα είναι σωτηρία. Ήδη το χθεσινό Eurogroup έλαβε την απόφαση να κινήσει όποιες διαδικασίες θεωρεί πρόσφορες για την θωράκιση της Ευρωζώνης. Τα κυρωτικά μέτρα τα οποία θα υποχρεωθεί να λάβει το Συμβούλιο αφορούν μεταξύ άλλων την διακοπή δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την καταβολή προστίμων ώσπου να διορθωθεί το έλλειμμα κτλ.

Ψηφίζω ΝΑΙ δεν σημαίνει απαραίτητα μια εγγυημένη έξοδο στις αγορές ομολόγων. Σημαίνει λήψη σκληρών μέτρων μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο (προστατευμένο από την καυτή ανάσα των αγορών και των επιθετικών κερδοσκόπων) το οποίο σε συνδυασμό με μια στρατηγική επενδύσεων θα οδηγήσει σύντομα στη βελτίωση των μεγεθών της οικονομίας. Η υπαγωγή μας σε ένα πρόγραμμα θα δώσει τη δυνατότητα στη χώρα να επωφεληθεί από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αυτό με τη σειρά του θα ευνοήσει την ανάπτυξη των επενδύσεων και κατ’ επέκταση της οικονομίας και θα οδηγήσει στον τερματισμό του Μνημονίου όπως συνέβη και στις άλλες χώρες που μπήκαν σ’ αυτό μαζί με μας. Έτσι ανακτώντας την αξιοπιστίας μας θα μπορούμε να έχουμε πλέον πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό από τις αγορές ομολόγων δίχως τις πολιτικές αιρεσιμότητας που επιβάλλουν οι δημόσιοι δανειστές 

Το ΝΑΙ διασφαλίζει στη νέα γενιά μια ευρωπαϊκή προοπτική όμοια με εκείνη των υπολοίπων παιδιών των ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών κρατών. Μια προοπτική που δεν μπορούν να έχουν με ένα υποτιμημένο πληθωριστικό νόμισμα, όπως αυτό θα προκύψει αναπόφευκτα με ένα ΟΧΙ. Αν υπάρχει κάποιος τρόπος να καταπολεμηθεί η κυριότερη απειλή της κοινωνίας, η ανεργία, αυτός δεν είναι άλλος από την παραμονή μας σε μια ράγα σταθερότητας.

Το ΟΧΙ

Το ΟΧΙ το μόνο που διασφασλίζει είναι να κινηθεί το Συμβούλιο στις κυρώσεις που προβλέπει η 11^η παράγραφος του Άρθρου 126 της ΣΛΕΕ. Διασφαλίζει επίσης την καταβολή μισθών και συντάξεων σε ένα νέο νόμισμα, πληθωριστικό και υποτιμημένο, και έρμαιο των ξένων κερδοσκόπων. Διασφαλίζει επιβολή περιορισμών στις κινήσεις κεφαλαίων σε μια περίοδο που οι δύο κυριότερες οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη προετοιμάζουν εμπορικές συμφωνίες για ανάπτυξη των οικονομιών τους εκατέρωθεν του Ατλαντικού. Διασφαλίζει την εκτροπή των όποιων επενδύσεων σε χώρες με νόμισμα το ευρώ μιας και το κόστος συναλλαγών είναι μηδαμινό. Έτσι για παράδειγμα η Πορτογαλία και η Ιρλανδία επωφελούνται ενώ εμείς μένουμε μόνιμα πια εκτός προορισμού άμεσων ξένων επενδύσεων.

Το ΟΧΙ διασφαλίζει την μεγέθυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών μιας και οι πρώτοι, πολλοί από τους οποίους αδιαφορούν για την τύχη της χώρας θα δουν τα εκτός Ελλάδος κατατεθειμένα ευρώ τους να αποκτούν μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη. Δεν διαφωνώ πως υπάρχει μια πολύ μεγάλη μερίδα του πληθυσμού που όχι απλά αδιαφορεί για το αν έχουμε ευρώ ή δραχμή αλλά πληγωμένη από την κατάντια στην οποία περιήλθε η χώρα δίχως να φέρει ευθύνη επιθυμεί έτσι για ικανοποίηση της περηφάνιας και αξιοπρέπειας που στερήθηκε όλα αυτά τα χρόνια την απόλυτη ρήξη.

Για την παραπάνω μερίδα του πληθυσμού, όσοι ακόμη ενδιαφέρονται και αγωνιούν για το δικό τους αύριο και το μέλλον των παιδιών τους οφείλουν να αποκηρύξουν τη ρήξη. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ανάγκη από ένα ισχυρό κράτος να τους στηρίξει. Και το κράτος αυτό δεν μπορεί να σταθεί με ένα νέο νόμισμα. Όποιος υποστηρίζει κάτι τέτοιο ας δει τη μοίρα που είχαν άλλα κράτη που διάλεξαν το δρόμο που θα ακολουθήσουμε με ένα πιθανό ΟΧΙ.

Για όσους αγωνιούν λοιπόν αν όντως πρέπει να παραμείνουμε ή όχι στο λιμάνι ή απάντηση είναι να δουν γύρω τους. Θέλουμε την πρόοδο που σημείωσαν η Ιρλανδία και η Πορτογαλία ή την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δυστυχώς βιώνουν χώρες όπως η Αργεντινή και η Βενεζουέλα; Οι περισσότεροι, ακόμη, έχουμε διαδίκτυο. Μια περιοδεία στην ιστορία των παραπάνω χωρών θα σας πείσει.

Ο καθένας πια, μπροστά στις ευθύνες του.

* ο Γιάννης Τζιουράς, είναι Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας,

Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ