δίχως βέβαια να καθορίζεται το ύψος της βοήθειας. Αν και η εν λόγω επιστολή δεν φέρει τις υπογραφές των Υπουργών Οικονομικών ή του Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος (πράγμα που ίσως δρομολογήσει πολιτικές εξελίξεις τις επόμενες μέρες για τους δύο τελευταίους) η επιστολή στάλθηκε στα πλαίσια του Άρθρου 13 της ιδρυτικής Συνθήκης του Μηχανισμού.

Η Ελλάδα, ως μέλος του ESM, δικαιούται, εφόσον βρεθεί σε κατάσταση αδυναμίας εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών της, να ζητήσει τη χρηματοπιστωτική συνδρομή του Μηχανισμού υπογράφοντας ένα Μνημόνιο στο οποίο θα περιγράφονται οι όροι που θα συνοδεύουν τη συνδρομή αυτή (Άρθρο 13, παρ. 3 της Συνθήκης ESM). Στο άρθρο αυτό θα παραθέσω την «ποιοτική» διαφορά της ενέργειας αυτής της κυβέρνησης σε σχέση με την δυνατότητα που είχε η τελευταία για την υπογραφή ενός Μνημονίου στα πλαίσια της Απόφασης του Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου 2015. Οφείλω να το κάνω αυτό για να αξιολογήσετε μόνοι σας αν «άξιζε τον κόπο» ή όχι η περιπέτεια των τελευταίων μηνών όπως και η ζημιά που έγινε στην οικονομία τις τελευταίες μέρες μετά τη μονομερή διακοπή των διαπραγματεύσεων από την κυβέρνηση και την ανακοίνωση δημοψηφίσματος από τον Πρωθυπουργό (ασχέτως τη μοίρα που θα έχει το αίτημα- εννοώ αν θα μετατεθεί την επόμενη εβδομάδα).

Από την πορεία υλοποίησης του τελευταίου προγράμματος, ήταν φανερό πως υφίσταται ένα χρηματοδοτικό κενό, μιας και οι επιδόσεις της οικονομίας, εξαιτίας και της κατάστασης στην οποία περιήλθε η χώρα από το Νοέμβριο του 2014, δεν ήταν αυτές που προβλεπόταν. Αυτό το κενό αναγκαστικά απαιτούσε την περαιτέρω χρηματοδοτική συνδρομή. Παρόλα αυτά η ολοκλήρωση του προγράμματος έδινε τη δυνατότητα στη χώρα μας να υπαχθεί στο καθεστώς της προληπτικής χρηματοπιστωτικής συνδρομής του ESM (ECCL) εξαιτίας της προηγούμενης υπαγωγής μας στον προκάτοχό του το EFSF (ως διάδοχο σχήμα). Η υπαγωγή μας στην προληπτική γραμμή βέβαια γίνεται υπό όρους στα πλαίσια ενός Μνημονίου που θα συμφωνηθεί.

Το τελευταίο πρόγραμμα, στα πλαίσια του EFSF πλέον (με το μεσοπρόθεσμο στα πλαίσια της MFAFA), για το οποίο ζητήθηκε τρεις φορές παράταση (η τελευταία δεν έγινε αποδεκτή λόγω της αποχώρησης της κυβέρνησης από τις διαπραγματεύσεις), έληξε σήμερα. Η κυβέρνηση στα πλαίσια της Απόφασης της 20ης Φεβρουαρίου είχε δεσμευτεί πως θα έκλεινε την 5η και τελευταία αξιολόγηση του προγράμματος ενώ εφόσον απαιτούνταν θα διαπραγματευόταν μια νέα δανειακή σύμβαση που θα κάλυπτε την περίοδο μετά τη λήξη αυτού και ως την αυτόνομη πια έξοδό μας στις αγορές ομολόγων. Παράλληλα δεσμεύτηκε να αποπληρώνει εγκαίρως και στο ακέραιο τις οφειλές της προς τους δανειστές.

Παρόλα αυτά η κυβέρνηση δεν παρουσίασε το δικό της πακέτο μέτρων ως το τέλος Απριλίου όπως όφειλε ενώ τα πρώτα μέτρα παρουσιάστηκαν ένα μήνα αργότερα σε ένα κείμενο με το οποίο ζητούνταν μια επιπλέον χρηματοδοτική συνδρομή καθώς και αναδιάρθρωση του χρέους, όπως και τέλος, με μια περίεργη διατύπωση, κατάργηση των υπολοίπων Μνημονιακών συμβάσεων. Για το αίτημα του χρέους, το Eurogroup είχε ήδη αποφανθεί σε παλαιότερη απόφασή του, σε εκείνη της 27ης Νοεμβρίου του 2012. Η αγωνία της κυβέρνησης να το περιλάβει στο σημερινό αίτημα προκύπτει από το γεγονός πως με την εκπνοή του τελευταίου προγράμματος και επειδή αυτό δεν ολοκληρώθηκε επιτυχώς (εννοώ όπως προβλεπόταν βάσει της Απόφασης της 20ης Φεβρουαρίου) η δέσμευση του Eurogroup ως προς την ελάφρυνση του χρέους να μην ίσχυε πλέον. Κατά τη γνώμη μου δεν ήταν αδικαιολόγητη η αγωνία της κυβέρνησης. Όμως με δική της ευθύνη δεν ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα και τώρα ζητά κάτι για το οποίο οι δανειστές μας δεν απέκλεισαν ποτέ αλλά επεσήμαναν σε όλους τους τόνους πως θα δουν μόνο με την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος.

Το κείμενο εκείνο, με το οποίο η κυβέρνηση ζητούσε χρηματοδοτική συνδρομή μέχρι τον Μάρτιο του 2016, απορρίφθηκε διότι είχε σημεία τα οποία απαιτούσαν μια διαφορετική νομική βάση, αν θέλετε πιο απλά ένα άλλο πλαίσιο διαπραγματεύσεων. Όμως, τα μέτρα που περιείχε υιοθετήθηκαν στη συνέχεια σε ένα άλλο κείμενο το οποίο και υπέβαλε η κυβέρνηση τις πρώτες μέρες του Ιούνη στα αρμόδια όργανα, κάτι που αρνούνταν να κάνει κατά το προηγούμενο διάστημα επιθυμώντας να «πολιτικοποιήσει» (κατ' αυτή) το ζήτημα.

Σε κάθε περίπτωση και εξαιτίας της πίεσης χρόνου και παράλληλης ανυπαρξίας μιας συμφωνίας, οι ηγέτες των ευρωπαϊκών κρατών και κυρίως της Γερμανίας και της Γαλλίας, με την παράλληλη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του προέδρου του Eurogroup πήραν την πρωτοβουλία να «τελειώσουν» το ζήτημα αυτό ξεκινώντας εντατικές διαπραγματεύσεις την προηγούμενη εβδομάδα. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων «οι θεσμοί» υπέβαλαν την πρότασή τους η οποία βασιζόταν κατά το μεγαλύτερο μέρος της στο κείμενο το οποίο στο μεταξύ κακήν κακώς είχε υποβάλλει η κυβέρνηση μέσω των αρμόδιων πια οργάνων (Brussels group, euroworking group).

Το κείμενο αυτό, τροποποιούμενο, μείωνε μέχρι την περασμένη Παρασκευή την απόσταση μεταξύ των προαπαιτούμενων που έθεταν οι δανειστές για τη στήριξη και τις ελληνικές αντιπροτάσεις. Η απόσταση, όπως διαβεβαίωσε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη χθεσινή του δήλωση, μειώθηκε σε σημείο που να ήταν εφικτή μια συμφωνία. Κι εδώ ακούστε τώρα το παράδοξο (το αναφέρω για την ιστορία)! Η ελληνική κυβέρνηση ζητούσε (ενώ έμοιαζε κοντά η επίτευξη μιας συμφωνίας) σύμφωνα με το non paper που παρουσίασε το Μαξίμου προκειμένου να δικαιολογήσει γιατί δεν δέχθηκε τους όρους της συμφωνίας, χρήματα για να τα δώσει πίσω στους φορείς (Περιφέρειες, ΝΠΔΔ) από τους οποίους πήρε τα αποθεματικά με την ΠΝΠ της 20ης Απριλίου του 2015 για να πληρώσει στο μεταξύ τις δόσεις του ΔΝΤ! Τα αποθεματικά αυτά γίνανε ρέπος και τώρα όφειλε να τα επιστρέψει εντόκως. Οι δανειστές αρνήθηκαν να χορηγήσουν ποσά για το σκοπό αυτό μιας και αποτελούν εσωτερικό δανεισμό (βγαίνουν από τη μια τσέπη του δημοσίου και μπαίνουν στην άλλη).

Σε κάθε περίπτωση, τα κίνητρα του Πρωθυπουργού για τη διακοπή των διαπραγματεύσεων καθώς και την προκήρυξη δημοψηφίσματος, ίσως δεν τα μάθουμε ποτέ. Ακόμη κι αν ήταν ένα chicken game φάνηκε με το σημερινό αίτημα πως δεν κατάφερε τίποτα περισσότερο από εκείνο που θα κατάφερνε με το επιτυχές κλείσιμο της Συμφωνίας την Παρασκευή ή τέλος πάντων ως σήμερα το βράδυ. Το μόνο που κατάφερε ήταν αφενός να επιβάλλει έλεγχο κεφαλαίων, κάτι που κλόνισε ανεπανόρθωτα την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα (η Standard & Poor's υποβάθμισε στην προτελευταία βαθμίδα τις συστημικές τράπεζες, ενώ υποβάθμισε και την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας) αφετέρου επιδείνωσε την ήδη άσχημη κατάσταση στον ιδιωτικό τομέα. Η ζημιά που επήλθε στην οικονομία θα φανεί το επόμενο διάστημα όταν θα μετρηθεί. Επίσης ο κεφαλαιακός έλεγχος δεν θα αρθεί σύντομα αλλά σταδιακά. Αυτό σημαίνει περαιτέρω επιδείνωση του κλίματος στον ιδιωτικό τομέα, τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες αλλά και τους δημόσιους φορείς.

Άξιζε λοιπόν η εξελικτική ανάληψη περισσότερου ρίσκου στις πλάτες μιας κοινωνίας που ταλανίζεται εδώ και 5 χρόνια; Ξέρω πως πολλοί διατηρείτε τις επιφυλάξεις σας και ίσως δικαιολογημένα αλλά προσωπικά εάν ήταν ευθύνη του Πρωθυπουργού η ανάληψη αυτού του είδους του ρίσκου και όχι κάποιου άλλου ή άλλων, τότε όντως έπαιξε τα ρέστα του στα ζάρια. Δεν είναι υπεύθυνη αριστερή πολιτική αυτή. Είναι ερασιτεχνικός τυχοδιωκτισμός με στοιχεία έλλειψης εμπειρίας και άγνοιας στις πλάτες των ελλήνων φορολογουμένων καθώς και κάθε αδύναμου πολίτη αυτής της χώρας που πίστεψε στην αλλαγή.

Σε κάθε περίπτωση και επειδή σιχάθηκα πια στη χώρα αυτή τις πολιτικές σκοπιμότητες των κομματαρχών, το «ποσοτικό» κριτήριο της νέας συμφωνίας που ίσως προκύψει, πριν ή μετά το δημοψήφισμα θα το δούμε όταν έρθει η ώρα. Τότε θα δούμε και το λογαριασμό. Ποιοτικά δεν αλλάζει τίποτα ως προς το είδος της βοήθειας που θα λάβουμε. Αντί να είμαστε στα πλαίσια της MFAFA του EFSF θα υπογράψουμε νέα MFAFA στον διάδοχο οργανισμό. Ακριβώς το ίδιο. Ένα και το αυτό! Τώρα απαντήθηκε (όχι απ' αυτούς) και το τρίτο από τα τέσσερα ερωτήματα που έθεσα στους κυβερνητικούς βουλευτές της Π.Ε Κοζάνης στην αρχή της προηγούμενης εβδομάδας με άρθρο μου στον τοπικό τύπο.

* ο Γιάννηw Τζιουράς είναι  Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας,
Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ