Μέγαρο Μαξίμου αναλώνεται σε προβληματικές ανακοινώσεις τύπου (non-paper) προκειμένου να δικαιολογήσει ή να «ωραιοποιήσει» την προσφυγή της χώρας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) για τη σύναψη της Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (ΣΧΔ) στη βάση του τρίτου Μνημονίου.
Η νέα αυτή Σύμβαση που θα καλύπτει τις χρηματοδοτικές μας ανάγκες μέχρι το 2019, θα συναφθεί μεταξύ της Ελληνικής κυβέρνησης και του ΕSM στο πλαίσιο της Δήλωσης των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων της Ευρωζώνης της 12ης Ιουλίου 2015 και του τροποποιημένου Άρθρου 136, παρ. 3 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ε.Ε.. Η «κυβέρνηση ανοχής» προσπαθεί να περάσει το νέο Μνημόνιο με τις ψήφους βουλευτών της αντιπολίτευσης προκειμένου να μην πέσει η χώρα στο γκρεμό στο χείλος του οποίου η ίδια την έφερε με την προηγούμενή της πρακτική κατά τους τελευταίους 7 μήνες. Η απώλεια της εμπιστοσύνης όμως ως προς το πρόσωπο της κυβέρνησης δεν είναι μόνο εσωτερική, προερχόμενη ιδίως από τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και εξωτερική, πράγμα που φάνηκε από το περιεχόμενο της Δήλωσης της 12ης Ιουλίου, αλλά και από όσα ακολούθησαν με τις προκαταβολικές υιοθετήσεις μέτρων.
Το νέο Μνημόνιο, βάσει του οικονομικού προγράμματος του οποίου συνάπτεται και η ΣΧΔ από τον ESM, διέπεται, όπως και τα προηγούμενα, από το διεθνές δίκαιο (βάσει των Γενικών Όρων για τις συμβάσεις Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης του ESM, Ενότητα 16, στους οποίους κάνει αναφορά η 7η παράγραφος του Προοιμίου της ΣΧΔ) αποτελώντας (το Μνημόνιο) κοινό δικαιοπρακτικό θεμέλιο όλων των εμπλεκομένων μερών (ESM, Ελληνική κυβέρνηση, Κεντρική Τράπεζα, Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ βάσει των παραγράφων 4, 6 και 8 του Προοιμίου της ΣΧΔ). Το κάθε εμπλεκόμενο μέρος ωστόσο ανάλογα με το δίκαιο της δικής του έννομης τάξης (π.χ. το ΔΝΤ βάσει του εσωτερικού του δικαίου, η Επιτροπή βάσει του δικού της δικαίου, ο ESM βάσει του δικού του δικαίου, η Ελλάδα βάσει της δικής της) οφείλει να ενσωματώσει, με τον ενδεδειγμένο κάθε φορά τρόπο, τα μέτρα που προβλέπει το Μνημόνιο αυτό. Έτσι και θα κάνει τα ξημερώματα της ερχόμενης Παρασκευής η ελληνική κυβέρνηση με την ψήφιση του Μνημονίου.
Το πλαίσιο των μέτρων του νέου Μνημονίου ήδη είναι γνωστό από τη Δήλωση της 12ης Ιουλίου (αλλά και από τις πρόσφατες διαρροές κατά τη διαπραγμάτευση) ωστόσο τα μέτρα ανακοινώθηκαν σήμερα στο πλαίσιο της κατάθεσης του εν λόγω νομοσχεδίου στους βουλευτές (βλ. εδώ, ιδίως μετά τη σελίδα 271 του εγγράφου, Άρθρο 2 παρ. Β. http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/9313769.pdf). Πολλά από αυτά τα μέτρα αφορούν εκκρεμείς μεταρρυθμίσεις που λόγω πολιτικής αδράνειας, μικροκομματικών συμφερόντων και πελατειακού κράτους απέφυγαν να λάβουν οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Άλλα μέτρα έχουν να κάνουν με την αποκατάσταση της ζημιάς που υπέστη η οικονομία τους τελευταίους μήνες και ειδικά μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων (capital control). Δεν αποσκοπούν λοιπόν όλα τα μέτρα στην ανάκτηση της χαμένης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας ενώ πολλά μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως διασφαλίζουν περισσότερο την αποπληρωμή των δανεικών στο πλαίσιο της υφιστάμενης κατάστασης της απολεσθείσας εμπιστοσύνης που με ευθύνη της η κυβέρνηση έχασε. Η αλήθεια όμως είναι πως η εφαρμογή των μέτρων θα εξομοιώσει σε μεγάλο βαθμό τη δημόσια διοίκηση και θα προσαρμόσει την οικονομία με εκείνη των υπολοίπων ανεπτυγμένων Ευρωπαϊκών κρατών. Παρόλα αυτά η προσαρμογή θα είναι πολύ σύντομη, πολύ δύσκολη και θα απαιτήσει θυσίες οι οποίες και πάλι θα πλήξουν όλους όσους δεν έφταιξαν για την κατάντια στην οποία βρισκόμαστε σήμερα. Το Μνημόνιο αφήνει τεράστιο περιθώριο για τη χάραξη μιας αναπτυξιακής στρατηγικής βασισμένη στις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις ή στους τομείς στους οποίους η Ελλάδα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα. Επίσης το Μνημόνιο αφήνει μεγάλο περιθώριο για τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό και αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και την εξυγίανση της δικαιοσύνης. Τέλος το Μνημόνιο αφήνει περιθώριο για το σχεδιασμό έξυπνων στρατηγικών για την προώθηση της ανάπτυξης μέσω της καινοτομίας και της έρευνας (βλ. παρ. 4.1 αναφορικά με την Εκπαίδευση). Όλα αυτά είναι στο χέρι των κυβερνήσεων που θα ακολουθήσουν να τα εφαρμόσουν, προκειμένου δώσουν στην οικονομία την απαραίτητη ώθηση που χρειάζεται έτσι ώστε βγαίνοντας στις αγορές να μπορούμε πια αυτόνομοι να ανταγωνιστούμε επάξια στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον. Και αυτό είναι και το μεγαλύτερο στοίχημα πέρα από την υλοποίηση των μέτρων του Μνημονίου.
Σε κάθε περίπτωση και επειδή κανείς τοπικός βουλευτής δεν πρόκειται να εξηγήσει δημοσίως το περιεχόμενο αυτού που θα ή δεν θα ψηφίσει, προβαίνω σε μια επιγραμματική αναφορά κάποιων σημαντικών στοιχείων του Μνημονίου, σχολιάζοντας και το επαίσχυντο non-paper του Μεγάρου Μαξίμου. Ωστόσο το επόμενο διάστημα θα επανέλθω ξανά αναλύοντας επιμέρους στοιχεία των μέτρων που πρόκειται να ληφθούν.
Στο non-paper αναφέρεται πως επετεύχθη μείωση του στόχου για τα πρωτογενή πλεονάσματα κατά 11% σε σχέση με εκείνα που προβλεπόταν από το κλείσιμο της τελευταίας αξιολόγησης του προηγούμενου Μνημονίου. Οι στόχοι σύμφωνα με το νέο Μνημόνιο φαίνεται πως θα είναι -0,25, 0,5, 1,75 και 3,5% αντίστοιχα για τα έτη 2015, 2016, 2017 και 2018. Αυτή η συμφωνηθείσα μείωση προέκυψε λόγω της ύφεσης που μετράται στα πλαίσια της εκτίμησης των θεσμών (βάσει του Άρθρου 13 της Συνθήκης ESM) και που επήλθε εξαιτίας της επιδείνωσης της κατάστασης της οικονομίας τους τελευταίους μήνες. Κατά συνέπεια ο όποιος σχεδιασμός του προγράμματος έπρεπε να λάβει υπόψη του πρωτίστως αυτά τα στοιχεία. Εάν συνυπολογίσουμε τώρα τη μείωση της κατανάλωσης στο άμεσο αλλά και μεσοπρόθεσμο διάστημα λόγω της επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων, της αύξησης του ΦΠΑ αλλά και γενικότερα της επιβολής νέων φόρων, η πρόβλεψη για μείωση του ΑΕΠ επιβάλει δυστυχώς και την επίτευξη χαμηλότερων πλεονασμάτων, αφού πλέον αντί για ισχνή ανάπτυξη έχουμε και πάλι ύφεση. Επομένως για ποια επιτυχία μπορεί να μιλά κανείς τη στιγμή που οι προβλέψεις στην αρχή του έτους μιλούσαν για ισχνή ανάπτυξη και τώρα κλείνουμε με ύφεση ανάλογη με εκείνη του 2013; Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας πήγε δύο χρόνια πίσω μέσα σε διάστημα μόλις 7 μηνών!
Επίσης στο non-paper αναφέρεται πως διασφαλίζεται η χρηματοδότηση της χώρας ως το 2019 καθώς και η εξυπηρέτηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου με συνέπεια να έρθει «φρέσκο» χρήμα στην αγορά. Αντιπαραβάλλεται ακόμη η λήψη των 86 δις με τα 4 δις που προέβλεπε η τελευταία αξιολόγηση! Μα για ποιο επίτευγμα μιλάμε όταν φορτωνόμαστε δίχως μια προκαταβολική ελάφρυνση χρέους (ούτε καν μια ουσιαστική λογιστική αναδιαμόρφωση) επιπλέον 86 δις τα περισσότερα εκ των οποίων είναι για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών και αποκατάσταση της ζημιάς που προκλήθηκε στην οικονομία; Η τακτική του πρώην ΥπΟικ σχετικά με το strategic default αλλά και την άρνηση να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα αύξησε το κόστος δανεισμού (ειδικά μέσω του ELA), το επιτόκιο από την αναχρηματοδότηση των βραχυπρόθεσμων εντόκων γραμματίων, δημιούργησε μεγαλύτερο χρηματοδοτικό κενό και οδήγησε στο να είμαστε αναγκασμένοι να δανειστούμε περισσότερο. Άραγε στις πολύκροτες επιτροπές της Βουλής για την υπαγωγή της χώρας στα Μνημόνια θα κληθούν ο πρώην ΥπΟικ και ο Πρωθυπουργός να εξηγήσουν γιατί η κυβέρνηση η οποία εφάρμοσε τη «στρατηγική» του και από την οποία παραιτήθηκε ο πρώτος, ενώ είχε κερδίσει το δημοψήφισμα, οδήγησε τη χώρα σε ένα νέο Μνημόνιο;
Το προηγούμενο πρόγραμμα καθώς και το πλαίσιό του διασφάλιζε τη μετάβαση στην προληπτική γραμμή (ECCL) του ESM ενώ η ελάφρυνση του χρέους θα ερχόταν με την ολοκλήρωση του προγράμματος κατόπιν των όσων ίσχυαν με την Απόφαση του Eurogroup του Νοεμβρίου του 2012. Επίσης η συμμετοχή στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος όπως και η συμμετοχή στους πόρους του νέου Ευρωπαϊκού Ταμείου για τις Στρατηγικές Επενδύσεις (EFSI) (το λεγόμενο επενδυτικό σχέδιο Juncker) σήμερα θα ήταν γεγονός ενώ πλέον αυτά θα συμβούν κατόπιν υιοθέτησης νέων μέτρων. Κατά συνέπεια μόνη η αναφορά στην όποια μελλοντική ελάφρυνση του χρέους (όχι του ονομαστικού, αλλά στο πλαίσιο μιας λογιστικής αναδιαμόρφωσης- reprofiling) καθώς και η συμμετοχή της χώρας στα προαναφερόμενα δεν αποτελεί επίτευγμα αλλά εκ νέου διεκδίκηση των ήδη διασφαλισμένων κατά το προηγούμενο πρόγραμμα ωφελημάτων!
Το non-paper αναφέρει ακόμη πως επανέρχεται σε ισχύ ο θεσμός των συλλογικών συμβάσεων όπως και η αργία της Κυριακής στα καταστήματα. Μήπως έχουν διαβάσει οι συντάκτες του non-paper τι γράφει το Μνημόνιο στην παράγραφο 4.1 αναφορικά με την Αγορά Εργασίας; Γράφει λοιπόν πως «Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να καταργήσει, ως προαπαιτούμενο, τη νομοθεσία της μεταβατικής περιόδου των συμφωνιών η οποία θεσπίστηκε με το Άρθρο 72 του Νόμου 4331/2015», άρθρο το οποίο αφορά τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
Η προς το παρόν παραμονή του ΑΔΜΗΕ στο δημόσιο, κάτι που αναφέρεται επίσης ως «επίτευγμα», θα πρέπει να αντισταθμιστεί με ισοδύναμα νέα μέτρα όπως ρητά διατυπώνει το Μνημόνιο (βλ. παρ. 4.3 σχετικά με τις Ρυθμιζόμενες Επιχειρήσεις Δικτύων) και τα οποία μάλιστα θα διασφαλίζουν τον ανταγωνισμό και την προοπτική επενδύσεων σύμφωνα με τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές και σε συμφωνία με τους θεσμούς για την επίτευξη πλήρους ιδιοκτησιακού διαχωρισμού από τη ΔΕΗ.
Αναφορικά με τις ιδιωτικοποιήσεις, το νέο Μνημόνιο αναφέρει πως το Σχέδιο Αξιοποίησης των Περιουσιακών Στοιχείων (ADP) του ΤΑΙΠΕΔ, έτσι όπως αυτό καταρτίστηκε μέχρι τον περασμένο Δεκέμβριο, θα πρέπει να υιοθετηθεί και να εφαρμοστεί πλήρως μιας και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Συμφωνίας (βλ. παρ. 4.4 σχετικά με τις Ιδιωτικοποιήσεις). Επομένως για ποιο επίτευγμα μιλάμε αφού το σχέδιο αυτό είχε ολοκληρωθεί ένα μήνα πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου.
Στο σημείο αυτό θέλω να επισημάνω δύο ακόμη πράγματα: Πρώτον, αναφέρεται στο non-paper πως διασφαλίζεται η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ενώ δεν υπάρχει πλέον κανένας απολύτως κίνδυνος για κούρεμα καταθέσεων, όπως προβλέπει η Οδηγία για ανακεφαλαιποιήσεις τραπεζών μετά την 01.01.2016. Αυτό είναι ένα ζήτημα το οποίο θα το κρίνει πρόθυμα η ιστορία ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των τραπεζών και της χώρας και όχι μια κυβέρνηση. Μάλιστα, όπως αναφέρει το Μνημόνιο (βλ. παρ. 3) «Μέχρι τα τέλη Αυγούστου του 2015, οι αρχές θα ολοκληρώσουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική για το χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο έχει επιδεινωθεί σημαντικά από τα τέλη του 2014». Αξίζει ένα μεγάλο μπράβο λοιπόν στα επιτεύγματα της κυβέρνησης για την κατάσταση στην οποία έφερε το τραπεζικό σύστημα και ας θυμηθούν όσοι διατυπώνουν ευχερώς τις απόψεις τους για το κούρεμα των καταθέσεων, από πόσους παράγοντες εξαρτάται το τελευταίο. Πάντως όχι από τις γραπτές εγγυήσεις ενός non-paper.
Δεύτερον, το non-paper αναφέρει πως η συμφωνία διέπεται από το Διεθνές Ευρωπαϊκό Δίκαιο και όχι από το Αγγλικό όπως είχε συμφωνήσει η κυβέρνηση ΝΔ και ΠΑΣΟΚ και δεν προβλέπει κατάργηση της κρατικής ασυλίας όπως προέβλεπαν οι προηγούμενες συμφωνίες. Και μόνο διαβάζοντας αυτή την πρόταση καταλαβαίνει κανείς πως ο άνθρωπος που την υπαγόρευσε έχει πλήρη μεσάνυχτα για το νομικό καθεστώς του Μνημονίου (και όχι μόνο!). Μέχρι και ένας πρωτοετής φοιτητής Νομικής που έχει διδαχθεί Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο γνωρίζει ότι εκτός του ότι δεν υπάρχει Διεθνές Ευρωπαϊκό Δίκαιο, αλλά μόνο Διεθνές Δίκαιο ή/και Ευρωπαϊκό Δίκαιο, η αναφορά στο Αγγλικό δίκαιο στις προηγούμενες συμβάσεις είχε να κάνει με το εφαρμοστέο δίκαιο για διαφορές που θα προέκυπταν από την ερμηνεία και εφαρμογή των συμβάσεων αυτών. Το αγγλικό δίκαιο λοιπόν στην πρώτη δανειακή σύμβαση θα εφαρμοζόταν επικουρικά από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (το μόνο αρμόδιο δικαστήριο σύμφωνα με το Άρ. 14 της αυτής) ενώ στη δεύτερη σύμβαση από τα δικαστήρια του Δουκάτου του Λουξεμβούργου. Τώρα σύμφωνα με την Ενότητα 16 των Γενικών Όρων για τις συμβάσεις Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης του ESM εφαρμοστέο δίκαιο είναι το Δημόσιο Διεθνές ενώ οι πηγές του όπως αναφέρεται στο εν λόγω κείμενο είναι η Συνθήκη του ESM (το Άρθρο 37 της οποίας προβλέπει τη δικαιοδοσία του ΔΕΚ για τις διαφορές που ενδεχομένως να προκύψουν από αυτή), διεθνείς διατάξεις στα πλαίσια διεθνών συνθηκών άσχετα αν δεσμεύουν οι τελευταίες τα μέρη αλλά που όμως είναι γενικώς αναγνωρισμένες και έχουν κωδικοποιήσει κανόνες δεσμευτικούς για τα κράτη και τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα καθώς και γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου.
Αναφορικά με την «κατάργηση της κρατικής ασυλίας» πρέπει να γνωρίζουν όσοι στελεχώνουν το Μέγαρο Μαξίμου και προβαίνουν σε γραπτές ανακοινώσεις πως η παραίτηση (και όχι η κατάργηση) αφορά το καθεστώς μεταχείρισης των δανειστών (αρχή της ίσης μεταχείρισης) ενώ η κυβέρνηση, όπως και καμιά κυβέρνηση του πλανήτη, δεν παραιτήθηκε ποτέ από ασυλίες που απορρέουν από κανόνες αναγκαστικού δικαίου (όπως αυτές που αφορούν τα ακατάσχετα δημόσια πράγματα! Οι ανοησίες περί υποθήκευσης της πολιτιστικής μας κληρονομίας ή των δημοσίων ιδρυμάτων (νοσοκομεία κτλ.) εξέθεσαν ανεπανόρθωτα όσους άσχετους με το αντικείμενο ακαδημαϊκούς έσπευσαν να τις υποστηρίξουν. Η αναγκαστική εκτέλεση λοιπόν διέπεται υποχρεωτικά από το ελληνικό δίκαιο, έστω και αν την επισπεύσουν οι δανειστές βάσει απόφασης του ΔΕΚ. Και εξηγώ. Ενώ στις προηγούμενες δανειακές συμβάσεις αναφερόταν κάτι τέτοιο στην νέα ΣΧΔ δεν αναφέρεται αφού είναι περιττό μιας και πρώτον το Άρθρο 37 της Συνθήκης ESM αναφέρει στην τρίτη παράγραφο πως «Εάν ένα μέλος του ESM αμφισβητήσει την κατά παράγραφο 2 απόφαση- διότι οποιοδήποτε ζήτημα ερμηνείας πάει πρώτα στο συμβούλιο διευθυντών και το οποίο αποφασίζει σχετικά- παραπέμπεται στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απόφαση του ΔΕΚ είναι δεσμευτική για τους αντιδίκους ( επισπεύδοντες την εκτέλεση αποφάσεων του ΔΕΚ μπορούν να είναι και τα κράτη μέλη), οι οποίοι λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε να συμμορφωθούν με την απόφαση εντός της προθεσμίας που ορίζεται στην απόφαση του εν λόγω Δικαστηρίου» και δεύτερον ισχύουν οι διατάξεις της 10ης Ενότητας των Γενικών Όρων (οι οποίοι δι' αναφοράς ενσωματώνονται στο κείμενο της ΣΧΔ, βλ. παρ. 4 της ΣΧΔ) και ειδικά τα όσα προβλέπονται για την άσκηση των δικαιωμάτων του Μηχανισμού. Κατά συνέπεια και υπό το φως της διάταξης 280 και 299 εδ. β της ΣΛΕΕ, η αναγκαστική εκτέλεση διέπεται από τις διατάξεις της πολιτικής δικονομίας που ισχύει στο κράτος στην επικράτεια του οποίου γίνεται! Έτσι τι να κάνει κανείς τις περιττές διατάξεις του Αγγλικού δικαίου όταν προβλέπονται τα όσα προβλέπονται από τα παραπάνω και καλύπτουν πλήρως το ζήτημα της αναγκαστικής εκτέλεσης;
Κλείνοντας αυτή την εξαιρετικά επιγραμματική παρουσίαση κάποιων μόνο σημείων του Μνημονίου θέλω να καταλήξω στο εξής: Στο νέο Μνημόνιο υπάρχουν μέτρα που κάπως προσπαθούν να μειώσουν το πελατειακό κράτος αλλά όχι με επιτυχία. Για παράδειγμα επιβάλλεται η επαναφορά της 6ης παραγράφου του Άρθρου 5 του Ν. 4052/2012 που αφορά την διάρκεια της θητείας των Διοικητών νοσοκομείων που καταργήθηκε με τη 2η παράγραφο του Άρθρου 15 του Ν. 4332/2015, τροποποίηση που αποσκοπούσε στο να βολευτούν όλοι οι αποτυχημένοι πολιτευτές ή υποστηρικτές της κυβέρνησης ως διοικητές νοσοκομείων. Παρόλα αυτά εξακολουθεί να μη διασφαλίζεται η πρόσληψη των καταλληλότερων υποψηφίων αφού η τελευταία τελεί υπό το Ν. 3329/2005 σύμφωνα με τον οποίο οι εκάστοτε Διοικητές διορίζονται με απόφαση Υπουργού ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη της Βουλής (η οποία ανάθεμα αν γνωρίζει την καταλληλότητα του υποψηφίου πέρα από την κομματική του ταυτότητα).
Ακόμη αναφορικά με τον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης επιβάλλεται η είσπραξη των επιστροφών (clawback) για το 2015 για τις διαγνωστικές εξετάσεις και τις ιδιωτικές κλινικές, μέτρο που πρόσφατα κρίθηκε ήδη συνταγματικό με έξι αποφάσεις του ΣτΕ (2439-2445/2015). Για τις δημόσιες συμβάσεις και τις συμβάσεις παραχώρησης προβλέπεται επιτέλους η μεταφορά των τριών νέων Οδηγιών προκειμένου να διασφαλιστεί μείωση του κόστους και να ενισχυθεί η διαφάνεια ενώ δίνεται τέλος, όχι δυστυχώς άμεσα, στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις.
Το ζήτημα δεν είναι λοιπόν μόνο η επιτυχής και άμεση εφαρμογή των μέτρων του Μνημονίου αλλά η παράλληλη πολιτική που θα ακολουθήσει η όποια κυβέρνηση σε μια σειρά άλλων τομέων, και ιδίως στον τομέα των επενδύσεων και της ανάπτυξης, που αφήνονται εκτός Μνημονίου και που μπορούν να δώσουν την απαραίτητη ώθηση για να βγει η οικονομία από την ύφεση. Αυτό είναι το ουσιαστικό διακύβευμα και όχι η απλή εφαρμογή του Μνημονίου.
ο Γιάννης Τζιουράς είναι Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας, υπ. Δρ. Νομικής ΑΠΘ
