για λόγους σκοπιμότητας. Η Α. Merkel, όπως και ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών W. Schauble, είναι σίγουρα από τις πιο μισητές προσωπικότητες για την πλειοψηφία των Ελλήνων. Ανάλγητοι, ξεροκέφαλοι, στενόμυαλοι, καταστροφικοί για τη χώρα μας αλλά και όλη την Ευρώπη. Με τις πολιτικές τους διαρρηγνύουν την πολιτική συνεκτικότητα της Ε.Ε. καταπατώντας τις αξίες της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας. Μάλιστα φέτος, για δεύτερη φορά μέσα πέντε χρόνια, μας επέβαλαν τη διάσωση της οικονομίας μας και μάλιστα με τον πιο ανήθικο πολιτικά τρόπο: Μας εξανάγκασαν να υπαχθούμε σε ένα ακόμη πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής (το τρίτο κατά σειρά) και το οποίο μάλιστα θα το χρηματοδοτήσουμε μόνοι μας αυτή τη φορά μέσω του νέου Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων!
Για το αμερικανικό όμως, και γεμάτο σκοπιμότητες κατά τους ανωτέρω πολλούς, εβδομαδιαίο περιοδικό TIME, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Αυτοί οι πολλοί, δικαιολογημένα υποστηρίζουν πως οι Αμερικανοί δεν αντιλαμβάνονται το τι ακριβώς συμβαίνει στον Ευρωπαϊκό χώρο και την Ελλάδα, εξυπηρετούν και προωθούν τις δικές τους πολιτικές και σιγοντάρουν κακούς πολιτικούς, όπως τη Γερμανίδα Καγκελάριο, βάζοντάς τη μάλιστα εξώφυλλο στο TIME! Είναι λοιπόν έτσι; Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Ο τρόπος λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα, ιδιαίτερα μετά τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έγινε ακόμη πιο τεχνοκρατικός, αλλά και δημοκρατικός συγχρόνως. Αυτό άλλωστε συμφώνησαν όλα τα κράτη-μέλη κατά την τελευταία μεγάλη τροποποιητική διαδικασία των Ευρωπαϊκών Συνθηκών. Στο πλαίσιο αυτό εδόθησαν περισσότερες αρμοδιότητες και εξουσίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (αλλά και στα υπόλοιπα όργανα της Ε.Ε. όπως το Κοινοβούλιο) ενώ το μοντέλο ολοκλήρωσης που προωθείται από τη Συνθήκη είναι αυτό της μεταβλητής γεωμετρίας: δηλαδή οι πιο ικανοί και πρόθυμοι προχωρούν ενώ οι υπόλοιποι μπορούν να προχωρήσουν μαζί με τους πρώτους στο μέλλον εφόσον είναι ικανοί για κάτι τέτοιο.
Η Ευρωζώνη το 2009 κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια οικονομική κρίση άνευ προηγουμένου και μάλιστα δίχως να διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία. Πρώτος σταθμός η χώρα μας. Εκείνη την εποχή επικρατούσαν δύο σχολές σκέψεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωζώνη όφειλε να αντιμετωπίσει την Ελληνική κρίση χρέους. Η πρώτη σχολή ήταν εκείνη που υποστήριζε πως οι Συνθήκες έπρεπε να εφαρμοστούν κατά γράμμα. Πως η Ελλάδα δηλαδή έπρεπε να αφεθεί να πτωχεύσει κατ’ εφαρμογή της ρήτρας μη διάσωσης του Άρθρου 125 της ΣΛΕΕ. Μάλιστα, η σχολή αυτή υποστήριζε πως η χώρα μας δεν έπρεπε να επωφεληθεί ούτε από τη ρήτρα των εξαιρετικών περιστάσεων του Άρθρου 122, παρ. 2 της ΣΛΕΕ δυνάμει των οποίων χρηματοδοτήθηκαν η Ουγγαρία και η Λετονία στο πρόσφατο παρελθόν.
Εφόσον λοιπόν εφαρμοζόταν κατά γράμμα η ρήτρα της μη διάσωσης αναπόφευκτα θα οδηγούμασταν, αφού είχε ήδη κινηθεί κατά της χώρας μας από την άνοιξη του 2009 η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, σε έξοδο από την Ευρωζώνη μιας και οι κυρώσεις του Άρθρου 126, παρ. 11 της ΣΛΕΕ θα μας εξανάγκαζαν σε κάτι τέτοιο. Κι αυτή την έξοδο, σε αντίθεση με σήμερα, δεν είχαμε το χρόνο να τη διαπραγματευτούμε. Ενώ μπορεί να μην προβλέπεται εκούσια διαδικασία εξόδου από την Ευρωζώνη, η εφαρμογή των διατάξεων του Άρθρου 126, παρ. 11 θα έφερνε το ίδιο αποτέλεσμα με οδυνηρότερο τρόπο. Δεν θα μας έδιωχνε λοιπόν κανείς. Μόνοι μας θα παρακαλούσαμε να φύγουμε
Τη σχολή αυτή σκέψης, την οποία ασπαζόταν και ο Επιστημονικός Συνεργάτης της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος της Βουλής E. Toussaint, όπως και πολλοί άλλοι σπουδαίοι νομπελίστες οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων και ο πρώην Υπουργός Οικονομικών Γ. Βαρουφάκης, είχε απορρίψει εξ’ αρχής και κατηγορηματικά η Γερμανίδα Καγκελάριος καθώς και ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών.
Αυτοί οι τόσο μισητοί άνθρωποι, υποστήριζαν πως η Ελλάδα έπρεπε να διασωθεί χάριν της Ευρωζώνης αλλά και επειδή η διάσωση της χώρας μας εντός της Ευρωζώνης εγκυμονούσε απείρως λιγότερους κινδύνους από ότι αν αφηνόμασταν στη λεία των κερδοσκόπων. Την ίδια άποψη ενστερνιζόταν, για τους ίδιους αλλά και για μερικούς επιπλέον λόγους, και η Αμερικανική Κυβέρνηση. Οι Αμερικανοί υποστήριζαν (ομιλία του τότε κεντρικού τραπεζίτη B. Bernanke στο Κογκρέσο) πως αν αφηνόταν η Ελλάδα στην τύχη της, θα δημιουργούσε πρόβλημα στην αγορά ομολόγων των ανεπτυγμένων κρατών (αφού θα αύξανε το κόστος δανεισμού σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη διότι θα κατέρρεε ο μύθος πως τα ανεπτυγμένα κράτη δεν πτωχεύουν ή εν πάση περιπτώσει δεν διασώζονται) με κίνδυνο να μεταστοιχειωθεί η χρηματοπιστωτική κρίση σε δημοσιονομική κρίση των ανεπτυγμένων κρατών. Με αλλά λόγια κάτι τέτοιο θα υπονόμευε, λόγω του κλυδωνισμού της ισοτιμίας μεταξύ Δολαρίου- Ευρώ, και την ισχνή ανάπτυξη που ξεκίνησε το 2010 στις ΗΠΑ αφού θα μειωνόταν οι εξαγωγές των ΗΠΑ. Κατά συνέπεια η Ελλάδα έπρεπε να διασωθεί εντός της Ευρωζώνης. Πιέσεις για το ζήτημα αυτό έκαναν αλλεπάλληλα οι ΗΠΑ με τον τότε Υπουργός Οικονομικών T. Geithner να αναφέρει στο πλαίσιο των συναντήσεων των G7 πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες όφειλαν να λάβουν άμεσα μέτρα για το πρόβλημα της Ελλάδος. Ποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούσαν να λάβουν μέτρα
Από τη στιγμή που δεν προβλεπόταν από την ΣΛΕΕ (μάλιστα απαγορευόταν) δυνατότητα διάσωσης μιας χώρας με τα δικά μας χαρακτηριστικά, το ζήτημα ήταν ακόμη πιο πολύπλοκο. Τη λύση στο πρόβλημα έδωσε ένα bypass εμπνεύσεως της τότε Ελληνικής κυβέρνησης και του πρώην Διευθυντή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το οποίο και υποστήριξε η Γερμανίδα Καγκελάριος. Αυτό το bypass ήταν ο μηχανισμός διάσωσης της Ελληνικής οικονομίας. Το ότι εκπονήθηκε και εναλλακτικό σχέδιο εκ μέρους της Ε.Ε. για την περίπτωση που η χώρα μας επέλεγε να μην υπαχθεί στο μηχανισμό διάσωσης, αυτό ήταν κάτι αναμενόμενο και κάτι που είχε υπόψη της η Γερμανίδα Καγκελάριος. Μάλιστα ήταν κάτι που δεν φαινόταν άσχημο στο μυαλό του W. Schauble. Ωστόσο η στρατηγική που επιλέχθηκε ήταν αυτή της διάσωσης με τους όρους που όλοι πλέον γνωρίζουμε.
Το περασμένο καλοκαίρι, και μετά τα όσα συνέβησαν από τις αρχές του χρόνου, το ζήτημα της εξόδου της Ελλάδος από την Ευρωζώνη τέθηκε ξανά. Τέθηκε στα πλαίσια ενός συγκρουσιακού παιγνίου, εμπνεύσεως του πρώην Υπουργού Οικονομικών και που ο ίδιος ο Πρωθυπουργός δέχθηκε να παίξει ως το «παραπέντε». Όταν αντιλήφθηκε έντρομος που θα οδηγούσε η κατάληξη του παιχνιδιού αυτού άλλαξε πλήρως τη στρατηγική του, απομακρύνοντας τη νύχτα του δημοψηφίσματος τον πρώην Υπουργό Οικονομικών καθώς τους ομοϊδεάτες νομπελίστες συμβούλους του.
Εκείνες τις μέρες ήταν δελεαστικά εύκολο για την Α. Merkel να μας σπρώξει ανεπιστρεπτί στο κενό. Βρεθήκαμε μάλιστα στον αέρα για λίγες μέρες με τα γνωστά κι ολέθρια για την οικονομία αποτελέσματα. Μάλιστα ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών, του οποίου η επιρροή στους οικονομικούς κύκλους της Ευρώπης ήταν μεγαλύτερη από εκείνη της Καγκελαρίου, έφτασε πολύ κοντά να ρίξει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επίσημα το άλλο σχέδιο, εκείνο που μένει προς το παρόν στα συρτάρια των Βρυξελλών.
Η διάσωσή μας κόστισε πολιτικά στην Α. Merkel. Οι αληθινοί ηγέτες όμως δοκιμάζονται πραγματικά μόνο στις περιπτώσεις που ο λαός τους δεν θέλει να ακολουθήσει τις πολιτικές τους. Η δοκιμασία αυτή δεν ήταν η μόνη στην οποία υποβλήθηκε η Γερμανίδα Καγκελάριος. Είχε προηγηθεί ήδη άλλη μια δοκιμασία, εκείνη για το ζήτημα της Ουκρανίας, ενώ ακολούθησαν άλλες δύο μέχρι σήμερα: Αυτή του προσφυγικού ζητήματος καθώς και του τρομοκρατικού πλήγματος στο Παρίσι. Οι δύο τελευταίες δοκιμασίες στρίμωξαν την A. Merkel σε ένα από τα πιο λεπτά ζητήματα: αυτό της δημόσιας ασφάλειας. Σύσσωμος ο γερμανικός τύπος όπως και πολλοί πολιτικοί της αντίπαλοι, την κατηγόρησαν πως με τις πολιτικές που ακολουθεί θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια ασφάλεια. Η Die Welt μάλιστα έγραψε πως με την αποδοχή προσφύγων από τη Συρία θα εισαχθεί μαζί και ο εξτρεμιστικός ισλαμισμός στη Γερμανία, πράγμα που θα επιφέρει ολέθριες συνέπειες, ενώ τα γεγονότα του Παρισιού επιβάλλουν μια πολιτική κλειστών και όχι συνόρων. Στον αντίποδα των φωνών αυτών, η Α. Merkel αντιτάσσει πως η Γερμανία οφείλει να αντιμετωπίσει τους πρόσφυγες ως θύματα του ριζοσπαστικού Ισλάμ και όχι ως φορείς του. Παρόλα αυτά έχουν γίνει ελάχιστα για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης ενώ στο ζήτημα της επέμβασης στη Συρία, η Γαλλία μαζί με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, έχουν τον πρώτο λόγο.
Χάνοντας λοιπόν πάνω από 20 μονάδες δημοτικότητας τους τελευταίους μήνες επιμένει να λέει κάθε φορά που την κατηγορούν για τις πολιτικές της: “Wir shaffen das”. Η Γερμανική Ευρώπη για την οποία όλοι ανησυχούν είναι πλέον γεγονός. Διότι η μόνη ηγετική μορφή σήμερα στην Ευρώπη των 28 είναι αυτή της Α. Merkel. Και το όραμά της δεν είναι η αποδόμηση της Ευρώπης. Ούτε όμως είναι ανάλογο των πατέρων της Ε.Ε. ή ηγετών όπως του H. Kohl ή του F. Mitterrand. Το όραμά της αφορά την επιβίωση της Ευρώπης σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνος. Η A. Merkel στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση σε λήθαργο. Σε μια Ευρώπη που οι «ηγέτες» της μόνο προβλήματα μπορούν να διατυπώσουν κι όχι να σκεφτούν λύσεις.
Αναφορικά με το δικό μας ζήτημα, το οποίο έθιξα στην αρχή, η νέα προσέγγιση για τη διάσωση της χώρας μας (για δεύτερη φορά) είναι παρόμοια με εκείνη της Ανατολικής Γερμανίας το 1991. Η μέθοδος που προτάθηκε από την πλευρά της A. Merkel και του W. Schauble είναι αυτή που εφαρμόστηκε με επιτυχία στην Ανατολική Γερμανία μετά την επανένωση. Εμπνευστής της μεθόδου αυτής τότε ήταν ο W. Schauble. Ως Υπουργός των Εσωτερικών, αλλά και ως ο άνθρωπος στον οποίο προσέτρεχε πάντα ο Γερμανός Καγκελάριος H. Kohl, όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του, ο W. Schauble ήταν εκείνος που εμπνεύστηκε, σχεδίασε και εφάρμοσε με επιτυχία το σχέδιο για την ενσωμάτωση της Ανατολικής Γερμανίας και συγκεκριμένα για την ιδιωτικοποίηση των κρατικών της υπηρεσιών. Η ίδια μέθοδος λοιπόν επιλέχθηκε και για τη χώρα μας με τη Γερμανίδα Καγκελάριο να αγνοεί το πολιτικό κόστος καθώς και τις αμφιβολίες του W. Schauble. Για όσους έχουν ακόμη αυταπάτες, τρίτη φορά δεν θα υπάρξει. Οι εποχές έχουν αλλάξει, η ζημιά μπορεί να απορροφηθεί, η Γερμανίδα Καγκελάριος δεν μπορεί να πείθει την κυβέρνησή της εσαεί, το ενδιαφέρον την Ευρώπης στράφηκε αλλού. Εάν δεν καταφέρουμε να εφαρμόσουμε αυτό το πρόγραμμα το επόμενο στάδιο είναι η αιφνιδιαστική χρεοκοπία των τραπεζών (με ό,τι συνεπάγεται αυτό, δεδομένης και της νέας συμμετοχής του ελληνικού δημοσίου σ’ αυτές) και η ταχύτατη διαπραγμάτευση εξόδου από την Ευρωζώνη (με ό,τι επίσης συνεπάγεται αυτό).
Η μεγαλύτερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή ήπειρος τα επόμενα χρόνια δεν είναι η χρεοκοπία της μοναδικής χώρας της Ευρωζώνης που παραμένει σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, ούτε η αναπτυξιακή προοπτική των Ευρωπαϊκών οικονομιών, ούτε καν η προοπτική της Βρετανικής απόσχισης ή της δημόσιας ασφάλειας των κοινωνιών ενόψει των μοναχόλυκων του ISIS. Τα τελευταία είναι πολύ σημαντικά κεφάλαια που καλούμαστε να λύσουμε αλλά η ουσιαστική πρόκληση για την Ευρώπη είναι εκείνη της κλιματικής αλλαγής. Και ως προς αυτό, ο μόνος αξιόπιστος παγκόσμιος εταίρος των ΗΠΑ σήμερα για την παγκόσμια αυτή στρατηγική είναι μόνο η Γερμανία.
Το διαχρονικό πρόβλημα από την εποχή που ο H. Kissinger αναρωτιόταν ποιον αριθμό έπρεπε να καλέσει προκειμένου να επικοινωνήσει με την Ευρώπη, δεν λύθηκε. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς πως ο αριθμός αυτός είναι εκείνος του J. C. Juncker, ωστόσο η πραγματικότητα δείχνει πως είναι αυτός της Γερμανικής Καγκελαρίας.
του Γιάννη Τζιουρά,
Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας,
Υπ. Δρ. Νομικής ΑΠΘ
