για την καταπολέμηση των απειλών που προέρχονται από το Ισλαμικό Κράτος (Da'esh). Το Φλεβάρη του 2015, σε Κοινή Δήλωση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο αποφάσισε την εκπόνηση περιφερειακής στρατηγικής για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους πάνω από 130 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε κεντρικές περιοχές του Παρισιού (καφέ, εστιατόρια καθώς και στο θέατρο του Bataclan) από μοναχόλυκους του ISIS, σε μια πράξη αντιποίνων για προηγούμενους βομβαρδισμούς στόχων του ISIS στη Συρία από τις γαλλικές ένοπλες δυνάμεις. Όσων μοναχόλυκων η ταυτότητα γνωστοποιήθηκε, διαπιστώθηκε πως ήταν ευρωπαίοι πολίτες.
Τα ζητήματα που προκύπτουν πλέον σήμερα, μετά και το χτύπημα στο αεροδρόμιο και το μετρό των Βρυξελλών, είναι πολλά και δυσεπίλυτα. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως στο εγγύς μέλλον, θα αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική σε μια σειρά από τομείς όπως είναι η εθνική ασφάλεια, τα ατομικά δικαιώματα (ελευθερία κυκλοφορίας στον ευρωπαϊκό χώρο, προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών, προστασίας των προσωπικών δεδομένων) ενώ θα αλλάξουν και οι πολιτικές αναφορικά με την παροχή ασύλου και τη μετανάστευση. Η μεγάλη αλλαγή όμως θα επέλθει στο ζήτημα της εμπλοκής της ΕΕ σε ολοκληρωμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις στην γειτονιά της, και συγκεκριμένα στην περιοχή της Συρίας.
Η περιστολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θα θυσιαστεί, όπως προβλέπεται άλλωστε σε θεσμικό επίπεδο, στο όνομα της δημόσιας ασφάλειας. Οι θεμελιώδεις ελευθερίες που προασπίζει η Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τα υπόλοιπα ίσης ισχύος κείμενα, όπως είναι ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, θα περισταλούν για όλους τους Ευρωπαίους Πολίτες, αφού όπως αποδεικνύεται άλλωστε, ευρωπαίοι πολίτες ήταν και οι μοναχόλυκοι του Παρισιού.
Τι είναι οι μοναχόλυκοι; Δρουν μόνοι. Πάντα στο πλαίσιο και με την υποστήριξη μιας τρομοκρατικής οργάνωσης, αλλά μόνοι. Τελείως μόνοι. Δίχως να δέχονται εκ των άνω εντολές. Δίχως προηγουμένως ένα εκπονημένο σχέδιο από κάποια οργάνωση. Το σχέδιο εκπονείται από τους ίδιους, ατομικά. Γι' αυτό και δεν μπορούν εύκολα να εντοπιστούν. Δεν συναλλάσσονται, συνήθως, με άλλα μέλη της οργάνωσης. Κι όταν επικοινωνούν, δεν επικοινωνούν με συμβατικά μέσα. Αρκεί να θυμηθούμε πως οι μακελάρηδες του Παρισιού επικοινωνούσαν με συνθηματικά, όπως ανακάλυψαν οι αρχές της Γαλλίας, μέσω διαδικτυακής επικοινωνίας κάνοντας χρήση της παιχνιδομηχανής Playstation 4.
Το ερώτημα που προκύπτει πλέον είναι τι είδους δράσεις, (επιχειρησιακά μιλώντας), έχει τη δυνατότητα να αναλάβει η ΕΕ για την καταπολέμηση του φαινομένου. Δίχως τη βοήθεια του ΝΑΤΟ πως μπορεί να διεξάγει ολοκληρωμένες επιχειρήσεις ανοικοδόμησης της ειρήνης σε μια γεωγραφική πηγή που χαρακτηρίζεται από περιφερειακή αστάθεια; Με δεδομένο πως ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν επιθυμεί, στο μέτρο που οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη δεν έχουν περάσει τον Ατλαντικό, να βάψει τα χέρια του με αίμα στο τέλος της θητείας του, πως μπορεί να επιλυθεί το ζήτημα σε ένα καταρρέον κράτος (failed state) όπως η Συρία;
Το ΝΑΤΟ δίχως τον αμερικανικό πυλώνα υποστήριξης (καθώς και με περιορισμένη νομιμοποίηση λόγω καταστατικού) δεν δύναται να αναλάβει δράση. Ακόμη κι αν το ζήτημα περάσει από το μοναδικό όργανο στον πλανήτη που μπορεί να εξουσιοδοτήσει χρήση βίας, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, αυτό που λείπει είναι μια κοινά αποδεκτή στρατηγική για μια ολοκληρωμένη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία. Μια επέμβαση που πρέπει να έχει πλέον στόχο την ανοικοδόμηση της ειρήνης (peace-building) σε μια χώρα στην οποία δεν αρκεί μόνο η καταπολέμηση των ανταρτών του Ισλαμικού Κράτους αλλά και η αντικατάσταση της κυβέρνησης από μια νέα που να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών της.
Ευθύνη για Προστασία λοιπόν; Για ποιον πληθυσμό; Μπορείς να διαχωρίσεις μαχητές του ISIS από αμάχους που χρήζουν προστασίας από το κάποτε (αλλά και νυν) κακό Bashar Al-Assad; Σε ποια χώρα; Συρία; Ιράκ; Ποιος θα ωφεληθεί από τις επιχειρήσεις; Ο Assad ή οι άμαχοι πληθυσμοί; Θα λυθεί το πρόβλημα; Μα, οι μοναχόλυκοι πια είναι ευρωπαίοι πολίτες!
Η κατάσταση στη Συρία είναι μια πολύ δύσκολη περίπτωση. Έχει πολλές προεκτάσεις και πολλές επιπλοκές. Το ζήτημα, κατά την άποψή μου είναι πτυχή του κενού ασφαλείας που αφήνουν πίσω τους οι ΗΠΑ από την απεμπλοκή τους από την περιοχή. Και εξηγώ:
Σε λίγους μήνες λήγει η θητεία ενός Αμερικανού Προέδρου που αφήνει πίσω του μεγάλες επιτυχίες για τη χώρα του. Πριν το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης υπήρχαν σκέψεις για απεμπλοκή των ΗΠΑ από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η εμπλοκή υπήρχε τις προηγούμενες πολλές δεκαετίες εξαιτίας κυρίως της ενεργειακής εξάρτησης των ΗΠΑ από τους ενεργειακούς πόρους της περιοχής. Όμως αυτή η εμπλοκή κόστιζε απίστευτα σε χρήματα και ανθρώπινες ζωές. Τεράστια ελλείμματα λόγω στρατιωτικών επιχειρήσεων, πολιτικό κόστος κυβερνήσεων από την αποστολή στρατιωτών στα πεδία της μάχης κ.α.. Προκειμένου η κυβέρνηση του B. Obama να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, εκπόνησε μια ευφυέστατη στρατηγική δύο σημείων: Από τη μία μείωσε την ενεργειακή της εξάρτηση από το πετρέλαιο της περιοχής της Μ. Ανατολής, αντικαθιστώντας το με το σχιστέλαιο που παράγεται από σχιστόλιθο, τεράστιες ποσότητες τους οποίου διαθέτουν οι ΗΠΑ. Από την άλλη επιδιώχθηκε και επετεύχθη μέσω διπλωματικών χειρισμών συμφωνία με το Ιράν για τα πυρηνικά, κάτι που το προηγούμενο διάστημα ενέπλεκε ή απαιτούσε και τη χρήση στρατιωτικών μέσων.
Η μειωμένη ζήτηση πετρελαίου λόγω εκμετάλλευσης του σχιστόλιθου, μεταξύ άλλων παραγόντων (πτώση ρυθμών ανάπτυξης στην Ευρώπη, άνοδος θερμοκρασίας), έριξε την τιμή πώλησής του και μαζί μ' αυτή και τα έσοδα των καθεστώτων της περιοχής της Μ. Ανατολής. Στο πλαίσιο αυτό περιορίστηκε και η χρηματοδότηση των τρομοκρατικών οργανώσεων από παράγοντες ή κυβερνήσεις της περιοχής που ευνοούσαν αυτό το φαινόμενο. Στο χρονικό διάστημα αυτό, οι ΗΠΑ επένδυσαν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με αποτέλεσμα η ενεργειακή τους επάρκεια πια να δείχνει βιώσιμη και μακροπρόθεσμη. Στο πλαίσιο αυτό επίσης, αναπτύχθηκαν και νέοι τομείς της οικονομίας με αποτέλεσμα να πάρει μπροστά η αμερικανική μηχανή και να μειωθεί με απίστευτους ρυθμούς η ανεργία καταγράφοντας ανάπτυξη. Τέλος, στο χρονικό διάστημα αυτό, ο μεγάλος εφιάλτης των ΗΠΑ, ο Osama Bin Laden, είναι νεκρός. Άρα η όποια παραμονή στην περιοχή πλέον δεν μπορεί να δικαιολογηθεί.
Η απεμπλοκή των ΗΠΑ λοιπόν από τη Μ. Ανατολή, ενώ ευνοεί τη χώρα του, αφήνει πίσω της ευθύνες για τους ευρωπαίους. Η ΕΕ όλο το χρονικό διάστημα αυτό αναλώθηκε σε ατέρμονες συζητήσεις για την θωράκιση της Ευρωζώνης, για τον τρόπο διαχείρισης των δημοσιονομικών κρίσεων των οικονομιών που επλήγησαν, για το ποιου είδους ανάπτυξη θα ήταν κατάλληλη για την επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας κτλ. Γύρω της όμως, ο κόσμος άλλαζε, και μάλιστα με αμερικανικές πρωτοβουλίες.
Σήμερα είμαστε μάρτυρες μιας ΕΕ ανήμπορης να εκπονήσει στρατηγικές και να εφαρμόσει πολιτικές για τις οποίες έχει αρμοδιότητα κι ευθύνη λόγω δεσμεύσεων που ανέλαβε τα προηγούμενα χρόνια σε θεσμικό επίπεδο! Ως πότε θα περιμένουν οι ΗΠΑ να ενηλικιωθούμε; Δεν αποκτήσαμε εξωτερική διάσταση με τη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Δεν μπορούμε να κάνουμε χρήση των μέσων του ΝΑΤΟ; Ιδού η ρόδος...
Το πρόβλημα της μεταψυχροπολεμικής Ευρώπης δεν είναι μόνο εκείνο της δυνατότητας στο τομέα λήψης αποφάσεων γενικά, και ειδικότερα σε τομείς στρατιωτικής δράσης. Το πρόβλημα είναι στο κόστος και την ευθύνη. Ποιος λοιπόν θα αναλάβει το πολιτικό και οικονομικό κόστος για μια επιχείρηση στη Συρία; Ποιος χρεωθεί την ευθύνη για μια επέμβαση που θα έχει στόχο αφενός την καταπολέμηση μέρους του ISIS αλλά και την αντικατάσταση της κυβέρνησης από μία που θα σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών της; Ποιος θα χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση της Συρίας και την μακροχρόνια εμπλοκή που απαιτεί ένα εγχείρημα οικοδόμησης της ειρήνης προκειμένου να είναι επιτυχές;
Αν δεν μπορεί κανείς, τότε το Συριακό καταρρέον κράτος θα γίνει έρμαιο των επίδοξων γειτόνων του αφενός, αφετέρου κοιτίδα εκπαίδευσης μοναχόλυκων οι οποίοι, ως ευρωπαίοι πολίτες πια, θα δρουν σε ανύποπτο χρόνο και χώρο σε μια Ευρώπη οχυρωμένη στα εθνικά σύνορα και με νομιμοποιημένες πολιτικές περιστολής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.