καθώς και ο ρόλος που δύναται να διαδραματίσει το νέο Υπερταμείο (πέρα από τον χρηματοδοτικό του τρίτου Μνημονίου, για τον οποίο ρόλο έκανα λόγο σε προηγούμενα άρθρα μου).
Να διευκρινίσω πως τούτο δεν έχει να κάνει με τις τελευταίες ενέργειες της κυβέρνησης και δεν σχετίζεται με το αν έκανε ή όχι καλούς χειρισμούς κατά τους τελευταίους μήνες. Αυτό δεν μ’ απασχολεί στο άρθρο αυτό. Η ερμηνεία μου έχει να κάνει κυρίως με την απόφαση που λήφθηκε για τη χώρα μας σε ένα άλλο επίπεδο, εκείνο των 7 ισχυρότερων οικονομιών του κόσμου. Μια απόφαση για την Ελλάδα δίχως την Ελλάδα, δίχως δηλαδή να μπορεί πλέον η χώρας μας να επηρεάσει τις εξελίξεις.
Η πρόταση του ΔΝΤ για την αποπληρωμή του χρέους, η οποία αποτυπώθηκε σε σημείωμα για τη βιωσιμότητα του χρέους που διέρρευσε τις προηγούμενες ημέρες, (βλ. το σημείωμα εδώ: http://www.naftemporiki.gr/cmsutils/downloadpdf.aspx?id=1105925 και όχι την έκθεση βάσει της οποίας διεξήχθη το χθεσινό Eurogroup: http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2016/cr16130.pdf), είναι η καλύτερη ιστορικά. Ύποπτα καλύτερη ιστορικά για ένα ανεπτυγμένο κράτος, χειρότερη ιστορικά για όλα τα αναπτυσσόμενα ή φτωχότερα ανεπτυγμένα κράτη. Τι εννοώ
Στο τρισέλιδο σημείωμα του ΔΝΤ που διέρρευσε, προτείνεται ένα δικαιοστάσιο πληρωμών της χώρας μας προς τους Ευρωπαίους πιστωτές και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Στην πρόταση αυτή προτείνεται η αναστολή πληρωμών μέχρι το 2040 ενώ η αποπληρωμή των χρεών μας προς τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης (πρώτο Μνημόνιο), το τότε προσωρινό ταμείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας-EFSF (δεύτερο Μνημόνιο) και τον ευρωπαϊκό μηχανισμό σταθερότητας- ESM (τρίτο Μνημόνιο), προτείνεται να παραταθεί μέχρι το 2080.
Η πρόταση αυτή, παρότι ακούγεται εξαιρετική, ενέχει δύο πολύ θολά, αν όχι ύπουλα, σημεία. Το πρώτο σημείο έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν είναι συμβατή με το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την Ευρωζώνη, η για να το πω διαφορετικά δεν συνάδει με την ιδιότητα ενός κράτους-μέλους της Ευρωζώνης. Το δεύτερο έχει να κάνει με το γεγονός πως δεν μπορεί να δικαιολογηθεί πολιτικά και να γίνει αποδεκτή από τα υπόλοιπα κράτη (τρίτα κράτη) τα οποία αφενός χρωστούν σε Ευρωπαίους πιστωτές, αφετέρου μας έχουν δανείσει. Ιδίως από όσα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης είναι φτωχότερα από τη χώρα μας και αναμένεται να επωμιστούν το κόστος της ελάφρυνσης αυτής που προτείνεται από την εν λόγω πρόταση του ΔΝΤ.
Αυτό που εννοώ είναι πως εφόσον γίνει αποδεκτή μια τέτοια ιστορική πρόταση ελάφρυνσης, το ίδιο το ΔΝΤ είναι σαν να παραβιάζει τις αρχές δικαίου που διέπουν τη λειτουργία του. Ενώ μπορεί να εκπονεί μια τέτοιου είδους πρόταση, εφόσον του ζητηθεί, αυτή δεν μπορεί να αναφέρεται σε ανεπτυγμένο κράτος, τη στιγμή μάλιστα που τέτοιας έκτασης διευκολύνσεις έχει προτείνει μόνο για τις πιο υπερχρεωμένες φτωχές χώρες του πλανήτη. Άρα υπάρχει ένα πρόβλημα αρχής.
Από την άλλη, μόνη η εφαρμογή του προγράμματος δεν αρκεί ώστε να δικαιολογείται μια τέτοιας έκτασης ελάφρυνση. Η ελάφρυνση η οποία από το Νοέμβριο του 2012 εξαγγέλλεται, και η οποία μάλιστα επαναλαμβάνεται στο ίδιο θεσμικό πλαίσιο και στη σημερινή απόφαση του Eurogroup, είναι μια ελάφρυνση που θα επέλθει, έτσι όπως συμφωνήθηκε σήμερα, σε τρία στάδια και η οποία δεν έχει καμία σχέση με αυτή που προτείνει το ΔΝΤ στο έγγραφο που διέρρευσε (δηλαδή ένα πραγματικό δικαιοστάσιο πληρωμών, ουσιαστικά μια αναστολή πληρωμών). Εδώ λοιπόν προκύπτει το ερώτημα αν θα μπορούσαν τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, αρκετά από αυτά φτωχότερα από την Ελλάδα όπως προείπα, τα οποία μάλιστα δανείστηκαν για να μας δανείσουν, να δεχθούν μια αναστολή πληρωμών όπως αυτή που προτείνει το ΔΝΤ στο σημείωμα που διέρρευσε.
Κατόπιν των ανωτέρω, ερμηνεύω τα ανωτέρω ως εξής: Εάν το πρόγραμμα προχωρήσει και αποδώσει, στην αξιολόγηση του φθινοπώρου και κατόπιν της τότε εκθέσεως βιωσιμότητας του χρέους, θα συμμετάσχει το ΔΝΤ στο πρόγραμμα ενώ θα ληφθούν οριστικές αποφάσεις για την ελάφρυνση του χρέους, κάτι που τώρα μόνο ως υπόσχεση έχει καταγραφεί στο κείμενο της Απόφασης του Eurogroup. Η ορθή και έγκαιρη τήρηση του προγράμματος μέχρι τον Οκτώβριο- Νοέμβριο, συνεπάγεται την τροχιά της χώρας εντός της Ευρωζώνης και την παραμονή της σ’ αυτή.
Αν τυχόν το πρόγραμμα παρεκκλίνει ξανά, όχι όμως σε βαθμό τέτοιο ώστε να διορθώνεται η παρέκκλιση από τον αυτόματο μηχανισμό δημοσιονομικής προσαρμογής που ψηφίστηκε προχθές, τότε κινδυνεύουμε περισσότερο από ποτέ να βρεθούμε εκτός Ευρωζώνης, αλλά αυτή τη φορά με «συντεταγμένο» τρόπο. Δηλαδή, εάν το πρόγραμμα παρεκκλίνει πολύ, είτε ποσοτικά είτε χρονικά, στο επόμενο ραντεβού για την αξιολόγηση το φθινόπωρο, το ΔΝΤ δύναται να εκπονήσει μια έκθεση για τη βιωσιμότητα η οποία θα είναι σαν αυτή που διέρρευσε και όχι σαν αυτή που εξέδωσε τη Δευτέρα πριν το Eurogroup. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως θα πρόκειται για έξοδο από την Ευρωζώνη η οποία θα γίνει βάσει συμφωνίας εξόδου, η οποία θα περιλαμβάνει την αναστολή πληρωμών όπως αυτή που προτείνει το ΔΝΤ στο σημείωμα που διέρρευσε. Το δικαιοστάσιο αυτό θα δικαιολογείται νομικά, διότι η χώρα μας θα αντιμετωπίζει έκτακτες καταστάσεις, κάτι που δικαιολογεί και την αναστολή πληρωμών προς τα φτωχότερα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης ενώ θα γίνει πολιτικά δεκτό και από τα τρίτα κράτη (αναπτυσσόμενα) τα οποία οφείλουν σε Ευρωπαίους πιστωτές. Κι αυτό διότι θα εξομοιωνόμαστε με εκείνα, και όχι με τα ανεπτυγμένα.
Με την εφιαλτική πρόταση αυτή για την ελάφρυνση του χρέους (η οποία τώρα φαντάζει υπέροχη αφού δεν συνοδεύεται από διευκρινίσεις), λύνεται ο νομικός γρίφος της αναστολής πληρωμών που προτείνεται, ενώ δεν δημιουργείται προηγούμενο παγκοσμίως στον τρόπο εξυπηρέτησης των οφειλών των κρατών. Ωστόσο μια συμφωνία για έξοδο από την Ευρωζώνη (κάτι που νομικά μπορεί να προβλεφθεί τελευταία στιγμή με την τροποποίησης της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πρότυπο της τροποποίησης για την θεσμοθέτηση του ESM) δεν σημαίνει μη λήψη επιπλέον μέτρων. Όπως και δε σημαίνει μια εντονότερη και ταχύτερη φτωχοποίηση της Ελλάδας. Σημαίνει απλά ότι η έξοδος θα πραγματοποιηθεί βάσει ενός πλαισίου, που θα συμμορφώνεται με τους κανόνες δικαίου της ΕΕ, την τήρηση των αρχών που διέπουν τη λειτουργία του ΔΝΤ και την ακολουθητέα πρακτική που διέπει την εξυπηρέτηση των οφειλών διεθνώς.
Το νέο Υπερταμείο, στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εγγυητής αποπληρωμής αφού η ύπαρξή του δεν ήταν απαραίτητη στα δύο προηγούμενα Μνημόνια ενώ θα αρκούσε, εάν κανείς δεν σκεφτεί πονηρά, η ενίσχυση του ΤΑΙΠΕΔ. Εφόσον λοιπόν μας ζητήθηκαν τέτοιας έκτασης, και ιδίως χρονικής, εχέγγυα, προσωπικά δεν μπορώ να αποκλείσω τίποτα στην περίπτωση που στην αξιολόγηση του Οκτωβρίου διαπιστωθεί πως το πρόγραμμα δεν βγαίνει. Δεδομένης μάλιστα και της δημοσιοποίησης του σημειώματος του ΔΝΤ που προτείνει το δικαιοστάσιο αποπληρωμής, επιμένω στα λεγόμενά μου σε άρθρο μου στις 14 Ιανουαρίου του 2016 με τίτλο «Γιατί δεν βγαίνει το Πρόγραμμα; Κάνοντας ταμείο ένα χρόνο μετά» στο οποίο ανέφερα πως «Στην περίπτωση λοιπόν που θα καθυστερήσει το Eurogroup την αναδιαμόρφωση του χρέους μας (κάτι που έχει κάνει, διότι μόνο υποσχέσεις καταγράφονται στην σημερινή απόφαση του Eurogroup και όχι οριστική απόφαση), να είστε σίγουροι πως και το ΔΝΤ δεν θα συμμετάσχει στο νέο πρόγραμμα (η συμμετοχή αναβάλλεται για το φθινόπωρο στην επόμενη αξιολόγηση και αφού θα έχει εκπονηθεί τότε νέα έκθεση βιωσιμότητας του χρέους), διότι σε περίπτωση αποτυχίας θα διακινδυνεύσει τη φήμη του, αλλά και οι Ευρωπαίοι θα έχουν προεξοφλήσει την έξοδό μας από την Ευρωζώνη, γι αυτό και δεν θα προβούν σε μια αναδιαμόρφωση τώρα (αφού μπορεί να τους κουρέψουμε εμείς στο μέλλον στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης για την έξοδό μας από την Ευρωζώνη)» (αντί κουρέματος, το οποίο θα κάναμε σε μια περίπτωση εξόδου από την Ευρωζώνη, προτείνεται από το σημείωμα του ΔΝΤ μια αναστολή πληρωμών για 25 χρόνια και αποπληρωμή ως το 2080).
Συνοψίζοντας, βάσει λοιπόν α) του σημειώματος του ΔΝΤ που διέρρευσε και το οποίο δεν λήφθηκε υπόψη ούτε έγινε αποδεκτό στην σημερινή απόφαση του Eurogroup αλλά ωστόσο υπάρχει πλέον στο τραπέζι των συζητήσεων, β) της αναβολής της συμμετοχής του ΔΝΤ στο πρόγραμμα μέχρι την επόμενη αξιολόγηση το φθινόπωρο όπου και θα εκπονήσει νέα έκθεση βιωσιμότητας του χρέους και βάσει αυτής θα αποφασίσει τα όσα αποφασίσει, γ) της υπόσχεσης για ελάφρυνση του χρέους και μάλιστα μετά το 2018, διότι το όφελος όσων ίσως αποφασιστούν για την πρώτη φάση της ελάφρυνσης ως το 2018 δεν θα ξεπερνά τα μερικά εκατομμύρια ευρώ, εκφράζω τους φόβους μου πως μια μη διαχειρίσιμη παρέκκλιση από το χρονοδιάγραμμα και τους στόχους του προγράμματος, θα μας οδηγήσει στο Plan B που έχουν ήδη έτοιμο Ευρωπαίοι και ΔΝΤ, έπειτα πιθανώς από απόφαση που ελήφθη στο πλαίσιο της συνόδου των G7 τον περασμένο μήνα. Άλλωστε όλες οι μεγάλες αποφάσεις από το 2010 και μετά για την τύχη της χώρας μας κοινοποιήθηκαν έπειτα από τις εκάστοτε συνόδους των G7. Συνεπώς, η Ελλάδα οφείλει να τηρήσει με όλες της τις δυνάμεις τα συμφωνηθέντα εφόσον επιθυμεί την οριστική παραμονή της στην Ευρωζώνη.
του Γιάννη Τζιουρά,
Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμονας,
Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ
