Με ποιους νόμους αποφασίστηκε η ίδρυση των εταιρειών στις οποίες μεταβιβάστηκαν οι μετοχές της ΔΕΗ Α.Ε.;

Με το Ν. 3986/2011 «Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015» ιδρύεται το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), κατ’ εφαρμογή του Ν. 3985/2011 (2^ο Μνημόνιο). Το ΤΑΙΠΕΔ σύμφωνα με το Άρθρο 1 έχει «αποκλειστικό σκοπό την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, καθώς και περιουσιακών στοιχείων των δημοσίων επιχειρήσεων των οποίων το μετοχικό κεφάλαιο ανήκει εξ’ ολοκλήρου, άμεσα ή έμμεσα, στο Δημόσιο ή σε Ν.Π.Δ.Δ…». Με το νόμο αυτό τα περιουσιακά στοιχεία που θα εγκριθούν μεταβιβάζονται στο ΤΑΙΠΕΔ, ενώ το τελευταίο, σύμφωνα με το Άρθρο 1 παρ. 3 «λειτουργεί για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, σύμφωνα με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας».

Σύμφωνα με το Άρθρο 2 παρ. 4 στο ΤΑΙΠΕΔ «μεταβιβάζονται και περιέχονται, χωρίς αντάλλαγμα: α) κατά πλήρη κυριότητα, κινητές αξίες εταιρειών από αυτές που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015…. β) περιουσιακής φύσεως δικαιώματα, δικαιώματα διαχείρισης εκμετάλλευσης, κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα, άυλα δικαιώματα και δικαιώματα λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης υποδομών, που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015… γ) κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή, ακίνητα που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015».

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό πως ό,τι υπήρχε στο Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015 του 2^ου Μνημονίου, μεταβιβάζεται στο ΤΑΙΠΕΔ. Σύμφωνα με το Άρθρο 2 παρ. 7, «το πράγμα ή το δικαίωμα που μεταβιβάστηκε ή παραχωρήθηκε στο ΤΑΙΠΕΔ, ΔΕΝ μπορεί να αναμεταβιβαστεί στον προηγούμενο κύριο ή δικαιούχο, καθ’ οιονδήποτε τρόπο». Αυτό λοιπόν σημαίνει πως ό,τι έχει μεταβιβαστεί στο ΤΑΙΠΕΔ ΔΕΝ αναμεταβιβάζεται πίσω

Παρότι λοιπόν το 2^ο Μνημόνιο έληξε πέρυσι τον Ιούνιο, οι εφαρμοστικοί του νόμοι, όπως είναι και ο εν λόγω νόμος του ΤΑΙΠΕΔ, εφόσον δεν τροποποιούνται ή δεν καταργούνται, εξακολουθούν να ισχύουν. Μάλιστα, ο συγκεκριμένος νόμος έχει γίνει αποδεκτός από τη σημερινή κυβέρνηση, η οποία επιπλέον έχει ψηφίσει και το Ν. 4389/2016, κατ’ εφαρμογή (Ν. 4336/2015 (3^ο Μνημόνιο), στον οποίο περιγράφονται τα σχετικά με την ίδρυση και λειτουργία της Εταιρείας Δημοσίων Συμμετοχών (ΕΔΗΣ),  η οποία έχει παρόμοιο σκοπό με εκείνο του ΤΑΙΠΕΔ (εξηγώ παρακάτω το σκοπό της).  

Πότε λήφθηκαν νομοθετικά οι αποφάσεις μεταβίβασης των εν λόγω μετοχών στις ανωτέρω (θυγατρικές του «Υπερ-Ταμείου») εταιρείες;

Με την υπ. αριθ. 255/05-12-2014 Απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων, μεταφέρεται στο ΤΑΙΠΕΔ οτιδήποτε προβλεπόταν στο «Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων 2011-2015», δηλαδή στον Πίνακα ΙΙ του Κεφλαίου Β του Ν. 3985/2011 (2^ο Μνημόνιο). Στον πίνακα αυτό αναφερόταν πως κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους 2012, όφειλε η τότε κυβέρνηση να «πωλήσει» το 17% (από το 51%) των μετοχών της ΔΕΗ Α.Ε.. Όμως η τότε κυβέρνηση δεν τήρησε τα χρονικά περιθώρια σχετικά με τα προβλεπόταν για την πώληση του 17% των μετοχών της ΔΕΗ Α.Ε. και μόλις το Δεκέμβριο του 2014, προσπαθώντας να κλείσει την τότε αξιολόγηση (η οποία καθυστερούσε λόγω των όσων γεγονότων εξελισσόταν το 2014) μεταβίβασε με την ανωτέρω αναφερόμενη Απόφαση (υπ. αριθ. 255) το 17% της ΔΕΗ. Α.Ε. στο ΤΑΙΠΕΔ.

Με τον πρόσφατο νόμο που ανάδειξε το ζήτημα εντονότερα, το Ν. 4425/2016 «Επείγουσες ρυθμίσεις των Υπουργείων Οικονομικών, Περιβάλλοντος Μεταφορών και Δικτύων και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για την εφαρμογή της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρκών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων», η κυβέρνηση μεταβιβάζει (βλ. Κεφάλαιο Β, Άρθρο 2 παρ. 3.) το υπόλοιπο του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ Α.Ε., δηλαδή το 34%, στην ΕΔΗΣ.

Τι προβλέπεται από τη νομοθεσία για το μέλλον των μετοχών που μεταβιβάστηκαν 

Το ΤΑΙΠΕΔ είναι αρμόδιο για το μέλλον των μετοχών που του μεταβιβάστηκαν. Σύμφωνα με το Άρθρο 5 παρ. 1 του Ν. 3986/2011, «η αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων του ΤΑΙΠΕΔ διενεργείται με κάθε πρόσφορο τρόπο και κατά προτίμηση με: α) Πώληση… ε) παραχώρηση της χρήσης ή της εκμετάλλευσής τους…».

Εφόσον λοιπόν μεταβιβάστηκαν οι μετοχές, βάσει του επικαιροποιημένου  Επιχειρησιακού Προγράμματος του ΤΑΙΠΕΔ στις 25-05-2016 (ΦΕΚ Β΄ 1472) με την υπ. αριθ. 33/25-05-2016 Απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Οικονομικής Πολιτικής, στο οποίο Πρόγραμμα περιλαμβάνεται το 17% ΔΕΗ Α.Ε., μένει να ξεκινήσουν οι διαδικασίες ΠΩΛΗΣΗΣ και όχι παραχώρησης. Ο τρόπος αξιοποίησης που προτείνεται από το εγκεκριμένο από την κυβέρνηση επικαιροποιημένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΤΑΙΠΕΔ, είναι αυτός της ΠΩΛΗΣΗΣ (βλ. σελ. 17 του Προγράμματος: «Πώληση του 17% των μετοχών της ΔΕΗ, ενδεχομένως το 2016»). Η ταχύτητα των διαδικασιών πώλησης εξαρτάται πλέον, από τις ενέργειες του ΤΑΙΠΕΔ καθώς κανείς πια δεν μπορεί να βάλει εμπόδια στην ολοκλήρωση τους.

Τώρα, βάσει του Άρθρου 197, παρ. 1 του Ν. 4389/2016, «σκοπός της ΕΔΗΣ είναι να κατέχει τις συμμετοχές του κράτους σε δημόσιες επιχειρήσεις, να διαχειρίζεται επαγγελματικά και να επαυξάνει την αξία των συμμετοχών αυτών και να τις αξιοποιεί σύμφωνα με βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ…», ενώ «οι δημόσιες επιχειρήσεις που ελέγχονται από την ΕΔΗΣ:… β) υλοποιούν και υποστηρίζουν τις εφαρμοστέες τομεακές πολιτικές της Κυβέρνησης…». Παρότι φαινομενικά μπορεί να νομίζει κανείς πως η ΕΔΗΣ δεν πουλά ή κάνει ο,τιδήποτε άλλο πέρα από αυτό, αρκεί να ρίξει μια ματιά στη νομοθεσία υπό την οποία λειτουργεί και την οποία παραθέτω παρακάτω.

Υπενθυμίζω αρχικά πως οι δύο ανωτέρω εταιρείες, ΤΑΙΠΕΔ και ΕΔΗΣ, είναι θυγατρικές εταιρείες που (μαζί με τις υπόλοιπες- ΕΤΑΔ, ΤΧΣ) αποτελούν την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε., δηλαδή το «Υπερ- Ταμείο» (Trust). Παρότι διαβάζοντας κανείς το Ν. 4389/2016 έχει την εντύπωση πως η ΕΔΗΣ δεν ιδιωτικοποιεί κατ’ ανάγκη (όπως κάνει το ΤΑΙΠΕΔ), αναφέρω το σκοπό της Ελληνικής Εταιρίας Συμμετοχών και Περιουσίας (Ταμείο), ο οποίος αναγράφεται στον Ν. 4336/2015 (3^ο Μνημόνιο) και στο οποίο Ταμείο εμπεριέχονται ως θυγατρικές όλες οι ανωτέρω αναφερόμενες εταιρείες (έχω γράψει στις 28/9 σχετικό άρθρο για τη μορφή της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας στα πρότυπα της Γερμανικής Treuhandanstalt). Στο νόμο του 3^ου Μνημονίου (Κεφάλαιο Γ, παρ. 4.4) αναφέρεται πως «Σύμφωνα με τη δήλωση της Συνόδου Κορυφής της Ζώνης του Ευρώ της 12^ης Ιουλίου 2015, θα συσταθεί ένα ανεξάρτητο ταμείο (το Ταμείο) το οποίο θα κατέχει σημαντικής αξίας περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδας. Πρωταρχικός στόχος του Ταμείου είναι να διαχειρίζεται ελληνικά περιουσιακά στοιχεία σημαντικής αξίας, να δημιουργεί και εν τέλει να μεγιστοποιεί την αξία τους την οποία ΘΑ ΡΕΥΣΤΟΠΟΙΕΙ ΜΕ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ», προκειμένου, όπως περιγράφεται, να συγκεντρωθούν 50 δις Ευρώ με σκοπό την αποπληρωμή του χρέους (με το 50% του ποσού), την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (μέχρι 25%) και τη χρηματοδότηση δημοσίων επενδύσεων (με το υπόλοιπο 25%). Αυτός είναι ο σκοπός του Ταμείου.

Πλέον, στο Άρθρο 201 του εφαρμοστικού Ν. 4389/2016, που αφορά τους τρόπους αξιοποίησης της περιουσίας του Ταμείου, αναφέρεται πως «1. Η Εταιρεία και οι άμεσες θυγατρικές της μπορούν να μετέρχονται όλες τις μεθόδους που κρίνονται κατάλληλες προκειμένου κατά τρόπο επαγγελματικό, να διαχειρίζονται, να αυξάνουν την αξία και να αξιοποιούν τα περιουσιακά τους στοιχεία και να επιτυγχάνουν το σκοπό τους… 2. Προκειμένου να προβούν σε ιδιωτικοποίηση περιουσιακών στοιχείων, η Εταιρεία και οι άμεσες θυγατρικές της, δύναται να προβούν ενδεικτικά στην πώλησή τους, τη μεταβίβαση οποιωνδήποτε εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων επί αυτών ή την εισφορά των τελευταίων σε Α.Ε. ή ΙΚΕ και στη συνεπακόλουθη πώληση των μετοχών σε τρίτους».

Τι μπορεί να γίνει τώρα που μεταβιβάστηκαν οι μετοχές της ΔΕΗ Α.Ε.;

Κατά την προσωπική μου γνώμη, πέρα από την πώλησή τους, τίποτε άλλο. Οι μετοχές του ΤΑΙΠΕΔ είναι ζήτημα χρόνου να πουληθούν ενώ εκείνες της ΕΔΗΣ, θα πρέπει να ακολουθήσουν τα όσα προβλέπει η 2^η παρ. του Άρθρου 201 του Ν. 4389/2016 που ανέφερα παραπάνω. Άλλωστε σκοπός του Ταμείου, όπως ανέφερα, βάσει του 3^ου Μνημονίου είναι να «…διαχειρίζεται ελληνικά περιουσιακά στοιχεία σημαντικής αξίας, να δημιουργεί και εν τέλει να μεγιστοποιεί την αξία τους την οποία ΘΑ ΡΕΥΣΤΟΠΟΙΕΙ ΜΕ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ», (ως «άλλα μέσα» θεωρείται η παραχώρηση).

Το αν έπρεπε ή όχι να εξελιχθούν τα πράγματα μ’ αυτόν τον τρόπο είναι μια εξαιρετικά σύνθετη συζήτηση η οποία φαίνεται να ξεκινά και η οποία έχει να κάνει με την αντίληψη που έχουμε για τα ζητήματα οικονομικής διαχείρισης των κρατικών επιχειρήσεων, για την έννοια των «δημόσιων αγαθών», την οικονομική κατάσταση της χώρας, την πρακτική των υπολοίπων κρατών της ευρωπαϊκής οικογένειας στην οποία είμαστε κι εμείς μέλος,  την ευρωπαϊκή νομοθεσία την οποία ψηφίζουμε ως χώρα, καθώς και το συμφέρον του τόπου, ανάλογα από ποια πλευρά το προσεγγίζει κανείς.

ο Γιάννη Τζιουρά είναι Διεθνολόγος – Πολιτικός Επιστήμονας,

υπ. δρ. Νομικής ΑΠΘ