Συμβουλίου του Ταμείου για το θέμα της Ελλάδος. Από τα όσα αναφέρονται στο σημερινό δελτίο τύπου (βλ. εδώ: https://www.imf.org/en/News/Articles/2017/02/07/PR1738-Greece-IMF-Executive%20Board-Concludes-2016-Article-IV-Consultation) και έχουν ιδιαίτερη σημασία για την εξέλιξη του τρέχοντος Προγράμματος κρατώ τα εξής (τα οποία και θα επεξηγήσω αμέσως): Το χρέος της χώρας μας δεν είναι βιώσιμο, κατά την εκτίμηση του Ταμείου "Public debt has reached 179 percent at end-2015, and is unsustainable", ενώ αναφέρει πως παρά τις μεγάλες θυσίες της Ελλάδος και τη γενναιοδωρία των Ευρωπαίων εταίρων θα χρειαστεί περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους ώστε αυτό να καταστεί βιώσιμο "[...] despite Greece's enormous sacrifices and European partners' generous support, further relief may well be required to restore debt sustainability". Τι σημαίνει λοιπόν αυτό;
Οι λόγοι που κατέστησαν το χρέος μας μη βιώσιμο (και τους οποίους δεν θα αναφέρω εδώ) είναι καθαρά εσωτερικοί και όχι εξωτερικοί. Με λίγα λόγια είναι αποκλειστική ευθύνη των κυβερνήσεων που προέκυψαν από το 2014 και μετά καθώς η τελευταία Έκθεση Βιωσιμότητας του Χρέους του Ταμείου που καθιστούσε το δημόσιο χρέος μας βιώσιμο ήταν αυτή του Ιουλίου του 2014 (δείτε εδώ τι αναφέρει η Έκθεση του 2015: https://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2015/cr15165.pdf).
Κατά δεύτερον, προκειμένου να καταστεί βιώσιμο το χρέος μας, υπό τα όσα συμφωνήθηκαν το περασμένο καλοκαίρι, απαιτούνται τριών ειδών παρεμβάσεις: Ή θα μας δοθεί «δημοσιονομικός χώρος» από την πλευρά των δανειστών, στους οποίους και έχει περάσει το χρέος, ή θα ληφθούν μέτρα φορολογικά ή/και δημοσιονομικά από την πλευρά της χώρας μας, προκειμένου να επιτευχθούν μεγαλύτερα πλεονάσματα που θα μειώνουν το λόγο Χρέους/ΑΕΠ (και κατά συνέπεια θα μπορούμε να το εξυπηρετούμε), ή θα γίνει συνδυασμός των δύο παραπάνω. Τι προβλέπεται όμως και τι είναι εφικτό να γίνει; Προτού απαντήσω στην ερώτηση αυτή θα πρέπει να επισημάνω τη σημασία της ανάλυσης του ΔΝΤ καθώς και τι αντίκτυπο έχει αυτή για το μέλλον του Προγράμματος και κατ' επέκταση για την Ελληνική οικονομία.
Η συμμετοχή του ΔΝΤ στο τρίτο Μνημόνιο επικυρώθηκε το 2015 στο πλαίσιο της Απόφασης του Eurogroup της 14ης Αυγούστου. Μάλιστα η συμμετοχή του ΔΝΤ καθίσταται υποχρεωτική βάσει της ανωτέρω Απόφασης (η οποία εναρμονίζεται με το Άρθρο 13 παρ. 7 του Καταστατικού του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας) και του Τρίτου Μνημονίου, και η τυχόν απομάκρυνση του Ταμείου από το Ελληνικό Πρόγραμμα, καθιστά τη νομική βάση του Τρίτου Μνημονίου προβληματική (έωλη). Η συμμετοχή του ΔΝΤ στο Πρόγραμμα, παρότι προβλέπεται, εξαρτάται από την πορεία της υλοποίησης των συμφωνηθέντων καθώς και από τους δικούς του όρους συμμετοχής (οι οποίοι προϋποθέτουν την υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του Προγράμματος από τη χώρα μας). Ενόσω δηλαδή η πορεία υλοποίησης του Προγράμματος αποκλίνει από τους στόχους ή ανεπίτρεπτες καθυστερήσεις καταστήσουν το Πρόγραμμα μη υλοποιήσιμο, τότε ενώ μπορεί να προβλέπεται η συμμετοχή του Ταμείου τίποτε δεν αποκλείει την απομάκρυνσή του, με την έννοια πως με δική μας ευθύνη καθιστούμε το Πρόγραμμα προβληματικό και εξ' αυτού του γεγονότος τη συμμετοχή του ΔΝΤ αμφιλεγόμενη.
Όπως λοιπόν γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, η καθυστέρηση της συμμετοχής του Ταμείου (χρηματοδοτικά μιλώντας, όπως προβλέπεται δηλαδή από την Απόφαση του Eurogroup του Αυγούστου του 2015) στο Τρίτο Μνημόνιο, συνιστά λόγο ανησυχίας. Είχα επισημάνει σε προηγούμενο άρθρο μου (Γιατί δεν βγαίνει το πρόγραμμα; Κάνοντας ταμείο, ένα χρόνο μετά...) πριν ένα χρόνο, τους κινδύνους που ενέχουν οι αργοπορίες στο κλείσιμο των δύο πρώτων αξιολογήσεων. Ο κίνδυνος αυτό, όσο περνά ο καιρός γίνεται όλο και πιο ύπουλος. Δεν θα είναι αιφνιδιαστικός, ούτε θα μας εκπλήξει (τους περισσότερους). Θα μας πλήξει όμως (σχεδόν όλους) ολοκληρωτικά. Διότι, αν περάσει η χώρα μας το κατώφλι της αλλαγής του νομίσματος, που πολλοί εποφθαλμιούν, δεν υπάρχει επιστροφή. Εκεί ξεκινά μια άλλη περίοδος, με την Ελλάδα να βρίσκεται μεταξύ ανεπτυγμένων και (μόνιμα) αναπτυσσομένων, καθώς ήδη έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για το μέλλον (τη μορφή δηλαδή) της Ευρωζώνης. Και οι συζητήσεις αυτές έχουν ξεκινήσει εκατέρωθεν του Ατλαντικού και τροφοδοτήθηκαν από την ιδιαίτερης φύσεως έξοδο της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε. που θα πραγματοποιηθεί το επόμενο διάστημα.
Επανερχόμενος στο τι προβλέπεται και τι είναι εφικτό να γίνει αναφορικά με την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους μας, φοβάμαι πως λίγο πια έχει σημασία όσο περνούν οι μέρες. Κι αυτό διότι ακόμη κι αν αποφασίσουμε να λάβουμε σκληρά μέτρα και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεν αποκλείεται από την άλλη πλευρά (της οποίας την προσήλωση για τη διάσωση της οικονομίας μας τη θεωρούμε δεδομένη) να έχουμε αλλαγή πλεύσης, δηλαδή να αποφασιστεί η μη περαιτέρω στήριξη της Ελλάδος (π.χ. εμμονή σε ένα Πρόγραμμα, οι αριθμοί του οποίου δεν βγαίνουν), πράγμα που συνεπάγεται πρωτίστως την έξοδο της χώρας μας από την Ευρωζώνη.
Το ενδεχόμενο αυτό πρέπει πάση θυσία η χώρα μας να το αποκλείσει, ακόμη κι αν χρειαστεί να αλλάξει η κυβέρνησή της. Διότι εάν αλλάξουν σύντομα οι ισορροπίες στο διεθνές επίπεδο, και δη στο Ευρωπαϊκό, όποια κυβέρνηση και να επιλέξουμε, το μέλλον θα είναι προδιαγεγραμμένο: Μόνιμη επιτροπεία (ακόμη κι εκτός Μνημονίων), μετάβαση σε ένα πληθωριστικό νόμισμα σε μια χώρα που δεν έχει ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της, ξεπούλημα έναντι πινακίου φακής ολόκληρης της δημόσιας περιουσίας και επιχειρήσεων και συνθήκες παρατεταμένης υποτίμησης και φτωχοποίησης. Παραδείγματα γύρω μας υπάρχουν πολλά.
Το ΔΝΤ κλείνει προς το παρόν στην άποψη πως ενώ το χρέος μας δεν είναι βιώσιμο, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα που να διευρύνουν τη φορολογική βάση, να πατάξουν τη φοροδιαφυγή και το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, να εξορθολογήσουν το ασφαλιστικό σύστημα (ιδιαίτερα επικεντρώνεται στη μείωση των συντάξεων), να επιφέρουν αλλαγές στα εργασιακά (ιδίως στην άρση των περιορισμών στις ομαδικές απολύσεις) και στο άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, να θέσουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων του ιδιωτικού τομέα και εξυγίανσης του τραπεζικού συστήματος, να στοχεύουν στην επανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και την άρση των εμποδίων για την προσέλκυση επενδύσεων κ.α.. Επίσης αναφέρει πως θα πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα άρσης των κεφαλαιακών ελέγχων επιρρίπτοντας εμμέσως ευθύνες για τη βλάβη που προξένησαν στην οικονομία.
Αυτά πόσο εφικτό είναι να υλοποιηθούν; Ιδίως σε ένα πλαίσιο που καθόρισε την πορεία ελάφρυνσης του χρέους μας; Είτε είναι δύσκολο είτε είναι εύκολο να υλοποιηθούν, ο κίνδυνος να αλλάξουν στάση οι δανειστές είναι ένα σοβαρό ενδεχόμενο που θα φανεί το αργότερο μέχρι το τέλος του χρόνου, και κυρίως με το πέρας των Γερμανικών και Γαλλικών εκλογών.