Φοβάμαι πως η Αρχαιολογία, η ελληνική αρχαιολογία έσπειρε ανέμους και θερίζει θύελλες. Κάτι δεν έπραξε ως ώφειλε, δε μπορεί. Νικηφόρες αποφάσεις με αναίμακτες διαδικασίες δεν υπάρχουν. Τα μνημεία και η αρχαιολογία είναι η κάθε μέρα τους. Το κάθε ένα -μικρό και ασήμαντο φαινομενικά- «όχι», που οδηγεί στο τελικό, δομημένο, συνολικό, το σημαντικό και μεγάλο «όχι». Όπως με όλα στη ζωή.

Η Αρχαιολογία χαρίστηκε πολλές φορές. Έδωσε χώρο και χρόνο. Τί να την κάνω την ηρωική έξοδο στα στερνά; Όταν, περίπου, δύο χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν προχθές στο σταυροδρόμι και την επομένη μόλις δυο -θεσμικά υπεύθυνοι για την προστασία των μνημείων- επιστήμονες λένε «όχι» στο δωμάτιο ενός ορόφου, στη Μπουμπουλίνας; Αν δε γινόταν κι αυτό, τα μνημεία της Θεσσαλονίκης θα 'φτιαχναν βαλίτσες να φύγουν μόνα τους (με αεροπλάνο, ΚΤΕΛ ή τρένο γιατί καράβι…ξέχνα το). Δεν μου φτάνει αυτό το «όχι». Σε κανένα δεν θα έπρεπε να φτάνει.

Η Αρχαιολογία της πόλης -και της χώρας- είχε πολύ χώρο να μιλήσει όλον αυτόν τον καιρό. Και όταν λέω «να μιλήσει» εννοώ ηχηρά, δημόσια. Εννοώ το δημόσιο λόγο της Αρχαιολογίας, στον οποίο δυνάμει ενυπάρχει η παιδεία των πολιτών για τα μνημεία, τον πολιτισμό αλλά και για την ίδια την επιστήμη, που τα θεραπεύει. Καλός ο διαπρύσιος λόγος του εθελοντή, ιδιώτη ξεναγού που σκαρφαλωμένος στο τσιμεντένιο στηθαίο, κήρυττε προχθές τη σημασία των ευρημάτων. Μια χαρά τα είπε ο άνθρωπος.

Όμως ο λόγος αυτός, στην πραγματικότητα, είχε άλλο υποκείμενο. Τους υπεύθυνους επιστήμονες της πόλης, αυτούς που, σύμφωνα με τους νόμους και τις Χάρτες Προστασίας, είναι αποκλειστικά αρμόδιοι να ερμηνεύσουν και να επικοινωνήσουν το μνημείο. Τώρα. Εν τη γενέσει του. Τώρα που είναι ακόμα επιστημονικό εύρημα και δεν έχει γίνει -μακάρι να γίνει, με τους όρους που του αρμόζουν- τουριστικό προϊόν. Εκεί. Με τους χιλιάδες πολίτες. Την ωραία ώρα που το μνημείο μετρήθηκε με τη σημασία του, λοιπόν, το πλήθος, ο κόσμος της πόλης δεν άκουσε τους αρχαιολόγους του.

Λεπτομέρειες, θα πει κάποιος. Ναι. Αυτές που κάνουν τη διαφορά. Γιατί κάπως έτσι δημιουργούνται λανθασμένες, ανορθόδοξες εντυπώσεις. Και αναπαράγονται. Και μετά όλα μαζί στον ντορβά...

Και βέβαια, ο λόγος αυτός, ο δημόσιος λόγος μπροστά στους χιλιάδες πολίτες, θα έπρεπε να έχει ένα ακόμη υποκείμενο. Τον τοπικό μας διοικητή-δημογέροντα. Έτσι θα έπρεπε. Άλλη ιστορία κι αυτή.

Προφανώς δεν ξηλώνεται μόνο το αρχαίο σταυροδρόμι αυτόν τον καιρό. Μάλλον σε αυτό συμβολοποιείται μια συνολικότερη αποδόμηση, όπως συνέβαινε πάντα με την Αρχαιολογία. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια βρίσκεται τόσο πολύ, με τον ένα ή άλλο τρόπο, στο προσκήνιο, ενώ προτιμά συνήθως την εσωστρέφεια, την ησυχία της.
Νομίζω αυτές τις μέρες, μεταξύ άλλων, ξηλώνεται ο ενθουσιασμός, η ελπίδα, η εκτίμηση, εμπιστοσύνη.
Αλλά, την ίδια ώρα, υφαίνoνται νέα επεισόδια-παραμύθια. Λέοντες και τύμβοι. Εδώ είναι το μυστικό. Στα blockbusters.

Τί να τα κάνεις τα άλλα; Δεκάδες, εκατοντάδες -και βάλε- χώρους χορταριασμένους και κλειδαμπαρωμένους. Δεκάδες μουσεία που δεν έχει σημασία πόσοι μπήκαν, τί είδαν, τί κατάλαβαν, αρκεί να υπάρχουν εκεί, σαν εκτυπωμένα σκηνικά.

Όλα αυτά είναι ανάγκη να αλλάξουν. Δε γίνεται απλά να «τρέχουν» ως αυτονόητα δημόσια αγαθά. Χρειάζεται και κάτι ακόμα. Κάτι που δε θα έστελνε καν στο ΚΑΣ το ζήτημα της in situ διατήρησης.
Φοβάμαι πως αν δεν υπάρξει ένας διαφορετικός τρόπος να σκεφτόμαστε, να νιώθουμε, να γνωρίζουμε, να συζητάμε για την αρχαιότητα και τα μνημεία, μόνα τους μια μέρα θα μηδίσουν.

- η κ. Τζένη Γεωργάκη είναι Δρ Αρχαιολόγος-Διπλ.Ξεναγός, Επιστ. Συνεργάτης Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ.*

δημοσιεύθηκε στο https://www.facebook.com/polyxeni.georgaki/posts/10220258953761242