κυρίως στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, που συρρικνώθηκαν αθροιστικά μόλις στο ~22% του ΑΕΠ από το 2010 και διατηρούνται έκτοτε σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Με δεδομένη την απόφαση για την πρόωρη απολιγνιτοποίηση της χώρας, το αργότερο το 2028, που απαξιώνει δραστικά την οικονομία, κι όχι μόνο, της Δ. Μακεδονίας ήδη από το 2023, κρίνεται κατά την άποψή μας επιβεβλημένη η κατάθεση προτάσεων για επείγουσα εκτέλεση έργων του πρωτογενούς τομέα με βιώσιμα χαρακτηριστικά καθώς και για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της. Θέτουμε, λοιπόν, υπόψη των αρμοδίων της τοπικής αυτοδιοίκησης δύο παλαιότερες σχετικές προτάσεις μας.
(Α) Αρδευτικό Καμβουνίων – Ένταξη και αξιοποίηση των νερών του επιφανειακού μεταλλείου των ΜΑΒΕ

Ευρύτερη περιοχή φράγματος Ιλαρίωνα - μεταλλείου ΜΑΒΕ – λατομείων μαρμάρου Τρανοβάλτου και κοινοτήτων Μικροβάλτου, Φρουρίου και Τρανοβάλτου
1. Είναι γνωστό ότι επί δημαρχίας κ. Κωνσταντόπουλου Β. στο Δήμο Σερβίων – Βελβενδού, η ΔΕΗ ΑΕ δεσμεύθηκε κατ’ αρχήν για την εκπόνηση μελέτης αρχικού προϋπολογισμού ~ €200.000 για την ανάπτυξη αρδευτικού έργου στην περιοχή Καμβουνίων με νερό προερχόμενο μέσω άντλησης από την τεχνητή λίμνη του υδροηλεκτρικού σταθμού (ΥΗΣ) Ιλαρίωνα. Η μελέτη αυτή για διάφορους λόγους δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με σχετικές πληροφορίες η περιοχή των προς άρδευση εκτάσεων θα περιελάμβανε τμήματα από τα αγροκτήματα των Φρουρίου, Τρανοβάλτου, Λαζαράδων και Ελάτης, δηλ. εξαιρούνταν, ίσως λόγω σχετικά μεγαλύτερου υψομέτρου, η κτηματική περιοχή της κοινότητας Μικροβάλτου. Τμήμα της κτηματικής περιοχής Μικροβάλτου είναι και η έκταση του επιφανειακού μεταλλείου των ΜΑΒΕ που γειτονεύει με την κτηματική περιοχή Φρουρίου και Τρανοβάλτου, όπως φαίνεται στην πιο πάνω εικόνα. Στα πλαίσια, λοιπόν, της εκπόνησης της υπόψη μελέτης προτείνεται να εξεταστεί η σκοπιμότητα της αξιοποίησης του νερού που λιμνάζει στο μεταλλείο των ΜΑΒΕ στο αρδευτικό Καμβουνίων, με σκοπό να διασφαλιστεί η άρδευση του μεγαλύτερου τμήματος των γεωργικών εκτάσεων και της κοινότητας Μικροβάλτου σε απόλυτα υψόμετρα έως τουλάχιστο +750μ. 2. Ειδικότερα, στο εγκαταλειμμένο επιφανειακό μεταλλείο των ΜΑΒΕ μετά από 25ετή περίοδο αδράνειας έχει διαμορφωθεί από τα πρώτα κιόλας χρόνια, όπως εύκολα μπορεί να διαπιστωθεί από το διαδίκτυο, λίμνη νερού με σχεδόν σταθερή στάθμη στο απόλυτο υψόμετρο 503 μ.( πρόσφατη εικόνα του διαδικτύου με ημερομηνία 30/03/2018).

Το υψόμετρο του πυθμένα του μεταλλείου στο βαθύτερο σημείο του βρίσκεται στα ~482 μ., ενώ το ελάχιστο υψόμετρο της φυσικής επιφανείας στο όριο εκσκαφής του μεταλλείου ανέρχεται σε 585 μ. Είναι φανερό πως το υδρολογικό ισοζύγιο του μεταλλείου είναι θετικό, ωστόσο, δεν είναι δυνατό να υπολογιστεί με ακρίβεια το ετήσιο ισοζύγιο διότι πρέπει να γίνουν συστηματικές δοκιμές άντλησης και κατάλληλες μετρήσεις. Σε κάθε, όμως, περίπτωση πρόκειται για σημαντικές ποσότητες νερού για αξιοποίηση μέσω άντλησης και επακόλουθης ανάμιξης σε πρόσφορη δεξαμενή-ταμιευτήρα, με νερό που θα αντλείται από την τεχνητή λίμνη του Ιλαρίωνα. Το απόλυτο υψόμετρο της στάθμης νερού στη λίμνη Ιλαρίωνα βρίσκεται στα ~370 μ., δηλ. ~ 133 μ. χαμηλότερα από τη στάθμη νερού του μεταλλείου των ΜΑΒΕ. Επομένως, η αξιοποίηση του νερού του μεταλλείου των ΜΑΒΕ στο αρδευτικό Καμβουνίων θα εξοικονομήσει σημαντικές δαπάνες λόγω της υψηλότερης στάθμης άντλησης κατά ~133 μ. από τη στάθμη νερού της λίμνης Ιλαρίωνα, συμβάλλοντας στη βελτίωση της οικονομικότητας κατά τη λειτουργία του αρδευτικού έργου. Τούτο πρέπει να ληφθεί υπόψη για τη θέση και τη χωρητικότητα της πλησιέστερης δεξαμενής-ταμιευτήρα του αρδευτικού στην περιοχή αυτή. Ακόμη, προς αποφυγή δημιουργίας ανησυχιών για την καταλληλότητα του νερού για άρδευση είναι τεχνικά δυνατό και εύκολο κατά την άντληση το φιλτράρισμα για την κατακράτηση τυχόν αιωρούμενων στερεών σωματιδίων από την περιοχή του μεταλλείου. Σε κάθε περίπτωση τα υπόγεια και μετεωρικά νερά της περιοχής του μεταλλείου των ΜΑΒΕ αποτελούν σημαντικό πόρο για αξιοποίηση στο αρδευτικό Καμβουνίων. Παράλληλα, πρέπει να εξεταστούν οι δυνατότητες αξιοποίησης και πρόσθετων ποσοτήτων νερού από διάφορες τοπικές πηγές στο αρδευτικό έργο. Σημειώνεται πως με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση ¨εξοικονομούνται¨ τεράστιες ποσότητες νερού, που αντλούνται σήμερα από τη λίμνη Πολυφύτου, άμεσου σε σειρά αποδέκτη των νερών του ΥΗΣ Ιλαρίωνα, για τη λειτουργία των λιγνιτικών ατμοηλεκτρικών σταθμών (ΑΗΣ).

Ελαχιστότατο μόνο τμήμα των εξοικονομούμενων νερών υπερεπαρκεί για τις ανάγκες του αρδευτικού Καμβουνίων!! 3. Η ένταξη του μεταλλείου των ΜΑΒΕ στο αρδευτικό Καμβουνίων θα αποτρέψει οριστικά την μετατροπή του σε χώρο αποθήκευσης τοξικών αποβλήτων, όπως ορέγονται κάποιοι ενδιαφερόμενοι, εάν κρίνουμε από τις σχετικές περιοδικές αναφορές στο διαδίκτυο. Πρόκειται σαφώς για σημαντική περιβαλλοντική παράμετρο προς αξιολόγηση και αξιοποίηση. Τυχόν μετατροπή του μεταλλείου των ΜΑΒΕ σε χωματερή τοξικών αποβλήτων ακυρώνει πρακτικά τη δυνατότητα άρδευσης με οικονομικούς όρους των γεωργικών εκτάσεων της κοινότητας Μικροβάλτου. Τέλος, η εγκατάσταση και λειτουργία του αρδευτικού Καμβουνίων, παράλληλα με την αδήριτη αναγκαιότητα για την ορθολογική αξιοποίηση των μαρμάρων Τρανοβάλτου, αποτελούν την έσχατη λύση και ευκαιρία για δραστική βελτίωση της παραγωγικότητας στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, δηλ. το βασικότερο όρο για την επιβίωση των εναπομεινάντων κατοίκων της περιοχής. Ακόμη, θα συνέβαλλε στην απασχόληση νέων στον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα, δεδομένου ότι μέσω του αρδευτικού Καμβουνίων θα ήταν δυνατή και η παραγωγή ζωοτροφών για τη στήριξη της κτηνοτροφίας στην ευρύτερη περιοχή (Λιβαδερό κ.α). Υπενθυμίζεται και τονίζεται η ραγδαία μείωση του πληθυσμού της περιοχής των Καμβουνίων με χαρακτηριστική περίπτωση του οικισμού του Μικροβάλτου μεταξύ των απογραφών 2001 (602 άτομα) - 2011 (334 άτομα), που ανήλθε στο μέγιστο ποσοστό μείωσης (-44,5%) μεταξύ όλων των οικισμών της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης.
(Β) Πρόταση δημιουργίας Λιμνοδεξαμενής στον Ιλαρίωνα για χρήσεις αναψυχής

Ενδεικτικό περίγραμμα της προτεινόμενης λιμνοδεξαμενής για χρήσεις αναψυχής (κολύμπι κλπ)

1. ΒΑΣΙΚΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΛΙΜΝΟΔΕΞΑΜΕΝΗΣ -Θέση: Αμέσως μετά το φράγμα Ιλαρίωνα στην απαλλοτριωθείσα από τη ΔΕΗ ΑΕ κτηματική περιοχή Φρουρίου και δυτικά της περιοχής των Αναβρυκών Μικροβάλτου του δήμου Σερβίων, σε τοποθεσία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και επαρκώς προστατευόμενη από τους ψυχρούς βόρειους ανέμους. -Διαστάσεις: Μήκος ~ 1.000 μ., πλάτος κυμαινόμενο (40-300 μ.), βάθος κυμαινόμενο (από 0 έως π.χ. 6 μ.). -Παροχή νερού με αγωγό (κλειστό ή ανοικτό) από την έξοδο του φράγματος με φυσική ροή οποτεδήποτε τούτο απαιτείται. -Εκκένωση της λιμνοδεξαμενής με φυσική ροή από το ανατολικό άκρο της, όταν κρίνεται αναγκαίο και επιθυμητό για λόγους ανανέωσης του νερού, συντήρησης, καθαρισμού κλπ. -Διατήρηση σταθερής στάθμης νερού στη λιμνοδεξαμενή ανεξάρτητα από την παροχή και τη συχνότητα εξόδου του νερού από το φράγμα, το οποίο θα «παρακάμπτει» τη λιμνοδεξαμενή μέσω της υπάρχουσας ήδη κοίτης του ποταμού χωρίς οποιαδήποτε διαταραχή στη λειτουργία της λιμνοδεξαμενής. -Στεγανοποίηση του Β.Δ. και ανατολικού ορίου της λιμνοδεξαμενής με άργιλο ή/και μπετόν. Από τη σχετική οικονομοτεχνική μελέτη πιθανότατα θα προκύψουν οικονομικές και ¨έξυπνες¨ λύσεις. -Διαμόρφωση του πυθμένα της λιμνοδεξαμενής στην επιθυμητή μορφή και διαστάσεις με μηχανικά μέσα, (προωθητές, τσάπες, ανατρεπόμενα οχήματα) με τα ίδια υλικά της κοίτης (αμμοχάλικα, κροκάλες κλπ). -Διαμόρφωση της ¨παραλίας¨ στη νότια πλευρά της λιμνοδεξαμενής, ομοίως, με ίδια υλικά των εκσκαφών για τη διαμόρφωση του πυθμένα. - Ύπαρξη επαρκούς χώρου για ποικίλες εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης των αναγκών των λουομένων και λοιπών ενδεχόμενα δραστηριοτήτων των επισκεπτών. -Δυνατότητα οδικής πρόσβασης ευχερής καθ’ όλο το μήκος της νότιας πλευράς της λιμνοδεξαμενής. Από τα πιο πάνω στοιχεία προκύπτει ότι έτσι εξασφαλίζεται η μοναδική ασφαλής, σταθερή, προσιτή οικονομικά και κατάλληλη για όλες τις κατηγορίες λουομένων ¨ακτή¨ στην περιφερειακή ενότητα Κοζάνης, προσφέροντας διέξοδο αναψυχής στους πολίτες της περιοχής κατά τη θερινή περίοδο, κι όχι μόνο, ιδιαίτερα στους οικονομικά ασθενέστερους.

2. ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ - ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ -Αναγκαιότητα άμεσης αποπεράτωσης τμημάτων στο νέο δρόμο Κοζάνης - Ρυμνίου – Τριγωνικού στην περιοχή μεταξύ Κήπου - Καισαρειάς και της προσέγγισης στη γέφυρα Ρυμνίου από τη ΒΔ πλευρά που καρκινοβατούν τουλάχιστο επί 25ετία, καθώς και αντιμετώπιση - αποκατάσταση των νέων προβλημάτων που εμφανίστηκαν διαχρονικά. Μετά τα πιο πάνω ο χρόνος πρόσβασης από την Κοζάνη στη λιμνοδεξαμενή Ιλαρίωνα θα ανέρχεται σε 15 έως 20 min μέσω του νέου δρόμου Κοζάνης – Ρυμνίου. –Πρόκληση και ευκαιρία για παραγωγική συνεργασία της Περιφέρειας Δ. Μακεδονίας, της πολιτείας γενικότερα, της ΔΕΗ ΑΕ και των Δήμων Σερβίων και Κοζάνης για την κατασκευή, λειτουργία και αξιοποίηση της προτεινόμενης λιμνοδεξαμενής του Ιλαρίωνα. Σημειώνεται ιδιαίτερα η πολλαπλή δυνατότητα οδικής πρόσβασης μέσω των δρόμων Κοζάνης - Ρυμνίου, Αιανής - Μονής Ιλαρίωνα, Σερβίων - Ρυμνίου, Τριγωνικού – Ρυμνίου αλλά και της νότιας πρόσβασης από Φρούριο, Ζιδάνι, Μικρόβαλτο, Τρανόβαλτο, Λιβαδερό, Λαζαράδες, Ελάτη κλπ., καθώς ακόμη και από την περιφερειακή ενότητα Γρεβενών μέσω Χρωμίου – Μ. Ιλαρίωνα. Η κομβική θέση του υδροηλεκτρικού φράγματος Ιλαρίωνα προεξοφλεί τη σημαντική επισκεψιμότητα και αξιοποίηση του έργου. –Συμβολή στην προσπάθεια για την ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού (εκπαιδευτικού, θρησκευτικού, αναψυχής, οικοτουρισμού κλπ) – ένταξη στον άξονα Μετέωρα, Μονή Ζάβορδας, ¨Μπουχάρια¨ Μικροβάλτου, Φράγμα και Μονή Ιλαρίωνα, Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα (Χρώμιο), Αρχαιολογικό Μουσείο - αρχαιότητες Αιανής, κάστρα Σερβίων, αξιοθέατα Βελβενδού, Νεράïδα, Αρχαιολογικό Μουσείο και Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης κ.α.

*Ο ΧΡ. Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ είναι τ. μέλος Δ.Σ. ΔΕΗ ΑΕ τ. Δ/ντης ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ ,