Ο «ερευνητής» είναι η ελληνική κυβέρνηση, τα «πειραματόζωα» οι κάτοικοι της περιοχής, ενώ το «πείραμα» αφορά την εκθεμελίωση της οικονομικής βάσης της Δυτικής Μακεδονίας: κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων έως το 2023, πλην μιας μονάδας, της Πτολεμαΐδας V, που θα λειτουργήσει έως το 2028 

Χιλιάδες κάτοικοι θα αναγκαστούν, άμεσα ή έμμεσα, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, σταδιακά ή εσπευσμένα, να μείνουν άνεργοι ή να αλλάξουν δουλειά, κατοικία, τρόπο θέρμανσης, εν γένει να υποστούν δραματική υποβάθμιση στις ζωές τους.

Η απολιγνιτοποίηση

Η Ελλάδα, όπως όλες οι χώρες που έχουν συνυπογράψει τις διεθνείς περιβαλλοντικές συνθήκες, υποχρεούται έως το 2050 να οδηγηθεί στην κλιματική ουδετερότητα.

Πρόκειται για μια πράξη ευθύνης απέναντι στο μέλλον, για την υπεράσπιση της αειφορίας, της βιοποικιλότητας, του περιβάλλοντος εν γένει, και τη βελτίωση των όρων ζωής των πολιτών.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε υιοθετήσει τους στόχους και με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα του 2018 παρουσίασε ένα πρόγραμμα απολύτως ρεαλιστικό (συμμετοχή του λιγνίτη κατά 17% το 2030 και, σταδιακή, πλήρης απόσυρση τα επόμενα χρόνια), που κάλυπτε αμφότερες τις ανάγκες για περιβαλλοντική ισορροπία και εξασφάλιση των κατοίκων των λιγνιτικών περιοχών, ενώ είχε γίνει δεκτό με ικανοποίηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εξάλλου, η μετάβαση σε ένα νέο καθεστώς, υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, είναι ένα γενικό ζητούμενο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, από θέση αρχής και ιδεολογίας, έχει δώσει μεγάλους αγώνες για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος και της πράσινης οικονομίας, χωρίς εκπτώσεις, «περιβαλλοντικά» προφίλ και ανέξοδη οικολογία, η οποία δημιουργείται από την κυβέρνηση για επικοινωνιακή διαχείριση.

Η ανακοίνωση του πρωθυπουργού από τον ΟΗΕ - Αντιδράσεις

Τον Σεπτέμβριο του 2019, ο πρωθυπουργός, χωρίς να υπάρχει στο προεκλογικό πρόγραμμα της Ν.Δ. και χωρίς καμία διαβούλευση, ανακοίνωσε την απόφασή του για βίαιη απολιγνιτοποίηση της χώρας, απόφαση που εξειδικεύτηκε με νέο ΕΣΕΚ.

Η τοπική κοινωνία αντέδρασε οργισμένα σε αυτή την εξαγγελία: ομόφωνα ψηφίσματα όλων των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, ανακοινώσεις από επιμελητήρια, εργατικά κέντρα, ακαδημαϊκούς και εκπαιδευτικούς φορείς, συλλαλητήρια και διαμαρτυρίες. 

Πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, άλλωστε; Οι υπολογισμοί για το αποτύπωμα που αφήνουν οι δραστηριότητες της ΔΕΗ στην περιοχή κάνουν λόγο για έως 40.000 θέσεις εργασίας που συντηρούνται ή δημιουργούνται έμμεσα από την επιχείρηση, ενώ, επίσης, αναφέρεται ότι για κάθε θέση εργασίας στη ΔΕΗ, προκύπτουν 2,6-4 θέσεις εργασίας στην περιοχή.

Παράλληλα, πλείστες ανησυχίες προκύπτουν για τη λειτουργία της τηλεθέρμανσης, την αποκατάσταση των εδαφών, την αδρανοποίηση των ορυχείων, τον υδροφόρο ορίζοντα.

Ευρύτεροι προβληματισμοί δημιουργούνται, τέλος, για ζητήματα ενεργειακής αυτάρκειας και εξάρτησης της χώρας, αύξησης τιμολογίων, ιδιωτικοποίησης των κερδοφόρων δικτύων.

Εξελίξεις από τον Σεπτέμβριο

Η κυβέρνηση δεν έχει ανακοινώσει ακόμη το σχέδιο μετάβασης, δίνοντας έπειτα από παρατάσεις ως ορόσημο το τέλος του καλοκαιριού. Μέχρι σήμερα, λίγους μήνες δηλαδή πριν από το κλείσιμο των μονάδων, οι μόνες απτές εξελίξεις είναι οι κάτωθι:

- Φωτοβολταϊκό πάρκο στη θέση μονάδων: Κυοφορείται η δημιουργία φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων από γερμανική εταιρία, η οποία όμως, αν προχωρήσει, έχει τρία βασικά μειονεκτήματα: τα εδάφη που θα χρησιμοποιηθούν, απαιτούν –λόγω καθιζήσεων- επιπεδοποιήσεις που μπορεί να ξεπεράσουν τα 10 χρόνια. Επίσης, θα ελαχιστοποιηθούν οι δυνητικές, καλλιεργήσιμες εκτάσεις ενώ, τέλος, η συγκεκριμένη επένδυση δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις μόνιμες, σταθερές θέσεις εργασίας καθώς είναι μια δραστηριότητα παροδικής απασχόλησης.

- Κίνητρα για μπαταρίες-ηλεκτρικά αυτοκίνητα: Εξαγγέλθηκε ότι οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις που θα δημιουργούνται στις περιοχές που πλήττονται θα έχουν μειωμένες εργοδοτικές εισφορές και χαμηλότερη φορολόγηση κατά 5%, για πέντε χρόνια. Πρόκειται για μέτρο ήσσονος προοπτικής, καθώς, αν υλοποιηθεί, θα γίνει στο απώτατο μέλλον και θα αφορά ελάχιστους, ωφελούμενους και καταναλωτές.

- Πράσινο Ταμείο: Έγιναν οι προσκλήσεις ενδιαφέροντος στους λιγνιτικούς δήμους όλης της χώρας για έργα ύψους 31,4 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για την καθυστερημένη υλοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων που είχε δεσμεύσει ο ΣΥΡΙΖΑ, έπειτα εξάλλου και τη θέσπιση του Ταμείου, το οποίο ήταν το πρώτο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Η εξαγγελία, τέλος, για 1,726 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης: Πρόκειται για μια πρωτόλεια εισήγηση, καθώς εκκρεμούν οι εγκρίσεις από την Ε.Ε. (γεγονός διόλου βέβαιο) και οι όροι για τη διάθεση των χρημάτων: ήδη, όπως λέχθηκε, το ποσό θα μοιραστεί, εκτός από την απόσυρση των στερεών καυσίμων, και σε περιοχές που χρησιμοποιούν πετρέλαιο για την ηλεκτροδότηση, άρα το τελικό ποσό θα είναι δραστικά μειωμένο.

Έως τότε, τα μόνα χρήματα που προβλέπεται να εκταμιευτούν για παρόμοιες δράσεις έως το 2028, είναι 294 εκατομμύρια ευρώ συνολικά, τα οποία είναι ελάχιστα και προαπαιτούν μόχλευση με πόρους του ΕΣΠΑ.

Παράλληλα, δημιουργούνται πολλές αμφιβολίες για το ποιοι θα καρπωθούν τα οφέλη. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, σε συνέντευξή του στην «BILD», αφού ανέφερε ότι οι κάτοικοι της Δυτικής Μακεδονίας, ελέω της βίαιης απολιγνιτοποίησης, «θα πρέπει να βρουν κάτι άλλο να κάνουν», έδωσε τα διαπιστευτήριά του στο επενδυτικό κοινό, αναφέροντας τέσσερις φορές ότι τα γερμανικά συμφέροντα θα ικανοποιηθούν με την απολιγνιτοποίηση…

Μάλιστα, για αυτή την απρέπεια του πρωθυπουργού, κατατέθηκε από μέρους μου κοινοβουλευτική ερώτηση, στην οποία ζητούνται διευκρινίσεις για την αξιοπρέπεια των πολιτών της περιοχής. 

Επικοινωνιακά τεχνάσματα

Όλοι αντιλαμβάνονται ότι το σχέδιο της κυβέρνησης δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Ήδη, στελέχη της, για να κατευνάσουν τις αντιδράσεις των πολιτών, αφήνουν να διαρρεύσουν φήμες για τροποποίηση του ΕΣΕΚ, αύξηση των ποσών (τα δισεκατομμύρια πέφτουν από τον ουρανό) ή μεταχρονολόγηση των ημερομηνιών, γεγονός που, σύμφωνα με τις αρχές πολιτικής επικοινωνίας που ξέρουμε από την εποχή του θυμόσοφου Χότζα, θα προβληθεί ως «παραχώρηση» και «ευεργέτημα» της κυβέρνησης…

Παράλληλα, κυκλοφορούν φήμες ότι, στον επικείμενο ανασχηματισμό, θα δημιουργηθεί αυτόνομο χαρτοφυλάκιο για την Ενέργεια, το οποίο θα ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μετάβαση, ώστε να δοθεί σήμα στην κοινωνία πως η κυβέρνηση αντιμετωπίζει την υπόθεση με μεγάλη προσοχή.

Η επικοινωνία έρχεται, και εδώ, για να δώσει φιλί ζωής στο ανύπαρκτο σχέδιο.

Η επόμενη μέρα

Αποδεικνύεται καθημερινά ότι η κυβέρνηση προχωρά χωρίς προοπτική, μόνο και μόνο για να προωθήσει τα συμφέροντα του φυσικού αερίου. Οι αντιδράσεις είναι οξείες, παρά την τακτική του «διαίρει και βασίλευε». Η κοινωνία της Δυτικής Μακεδονίας, αυθόρμητα ή οργανωμένα, ομαδικά ή ατομικά, δεν ανέχεται να γίνει μέρος του πειράματος.

Τα «πειραματόζωα» έχουν φωνή, λόγο και αξιοπρέπεια.

Και θα το αποδείξουν.