Αυτή η πρακτική των νέων έχει δημιουργήσει κάποιες ανησυχίες σε ορισμένους, του τύπου ότι «η γλώσσα αλλοιώνεται», ή ότι «το ελληνικό αλφάβητο εκτοπίζεται». Τι είναι όμως το ελληνικό αλφάβητο; Μια ιστορική αναδρομή θα βοηθούσε να καταλάβουμε.

Όταν οι πρώτοι Έλληνες πρωτοεμφανίστηκαν στη γη μας πριν τέσσερις χιλιάδες έτη περίπου, δε διέφεραν καθόλου από αυτό που ο απόγονοί τους αργότερα θα ονόμαζαν «βάρβαροι». Ήταν νομάδες, αναλφάβητοι, ερχόμενοι αργά και σταδιακά μέσα από τα ποτάμια της Ανατολικής Ευρώπης και τα όρη του Παμίρ. Με ελάχιστες γνώσεις καλλιέργειας της γης, ή ναυσιπλοΐας, στη γλώσσα τους λέξεις όπως «θάλασσα», «δούλος», «πύργος», ήταν άγνωστες. Τις «έκλεψαν» από τους ντόπιους. Όπως και τα ορνιθοσκαλίσματα που έβλεπαν να κάνουν οι ντόπιοι Πελασγοί στις πέτρες. Αφού τους κούρσεψαν γη και γυναίκες τους πήραν και την τέχνη του γράφειν.

Στην αρχή έκαναν ιδεογράμματα όπως ο Αιγύπτιοι. Μετά σύμβολα συλλαβών όπως η γραμμική Β'. Οι εγγράμματοι, εκμεταλλευόταν την ιδιότητά τους, και επιδίωκαν μέσω αυτής την εξουσία. Οι αγράμματοι δυσανασχετούσαν πολύ με αυτές τις «δυσνόητες» τεχνολογίες που κατέστρεφαν την παράδοσή τους. Σε κάποια φάση, κάποιοι ανήσυχοι ταξιδιάρηδες που πηγαινοέρχονταν στη Φοινίκη, είδαν ότι παιδεύονται αρκετά με το συλλαβικό αλφάβητο, ενώ το ηχητικό αλφάβητο - ή αλλιώς «σημεία» των Φοινίκων (Σήμιτες) -τους φαινόταν πιο εύκολο. Το υιοθέτησαν κατευθείαν, κι ας ούρλιαζαν ο συλλαβογράφοι συντηρητικοί. Πρόσθεσαν βέβαια τα φωνήεντα, κάτι που οι λαοί της Μεσογείου, ούτε τότε, ούτε τώρα καταδέχονται να χρησιμοποιήσουν. Υπήρξε δηλαδή κάποια πολιτιστική δημιουργία, δεν ήταν τελείως κόπυ-πέιστ. Το έκαναν γιατί θεωρούσαν τα φωνήεντα πολύ χρήσιμα, κι ας ούρλιαζαν οι Σήμιτες όταν τα είδαν...

Τα αλφάβητα σημείων είναι γνωστά. Ευθείες γραμμές πάνω στη πέτρα. Σπάνια βλέπεις κάποια καμπύλη, γιατί δε βόλευε στο σκάλισμα του λίθου. Το φοινικικό αλφάβητο με τα φωνήεντα, ονομάστηκε «ελληνικό» γιατί σε αυτό βρέθηκε γραμμένη η πλειοψηφία των γραπτών μνημείων της Ελληνικής γλώσσας. Όχι γιατί οι Έλληνες το «ανακάλυψαν». Δεν ήταν ένα, αλλά ήταν πολλά τα ελληνικά αλφάβητα. Σε κάθε μέρος του ελληνόφωνου κόσμου, το αλφάβητο διέφερε λίγο σε σχέση με το γειτονικό. Στο αλφάβητο, της Κύμης της Κάτω Ιταλίας, βρέθηκαν γραμμένα εκτός από ελληνικά, και τα περισσότερα μνημεία της Λατινικής γλώσσας. Έτσι το ονόμασαν «λατινικό αλφάβητο». Μέχρι τον 6ο αιώνα σε «Ελληνικό» αλφάβητο γραφόταν Η Θρακική, και ως τον 8ο αιώνα η Παλαιοσλαβική γλώσσα. Τους βόλευε...

Μετά τον όγδοο με δέκατο αιώνα, ήρθαν στο Βυζάντιο νέες τεχνολογίες από την Κίνα. Χαρτί και μελάνι. Κάποιοι προοδευτικοί Ελληνομαθείς, παράτησαν, πέτρες, καλέμια, ξύλα, ξύστρες και δέρματα, και πιάσανε πένα με μελάνι κι άρχισαν να γράφουν στο χαρτί. Κι ας ούρλιαζαν οι παλιοί λιθοξόοι, κι ας επιχειρηματολογούσαν ότι η γλώσσα κινδύνευε...

Όμως με την πένα οι ευθείες δε φτουράνε, βολεύουν περισσότερο οι ουρές, τα τσαλιμάκια, και οι κύκλοι. Εκτός αυτού, η νέα τεχνολογία που «έκλεψαν» οι Βυζαντινοί έφερε και το βιβλίο. Ένας υπαγόρευε, εικοσιπέντε έγραφαν. Κι έπρεπε να γράφουν γρήγορα... αλλά εκεί είναι που δε βολεύουν οι ευθείες. Πολλές φορές δεν προλάβαινε ο αντιγραφέας ούτε να σηκώσει πένα. Έτσι έγινε η μικρογράμματη γραφή, όχι μόνο στην Ελληνική αλλά και στη Λατινική αφού το βιβλίο είχε γίνει πλέον παγκόσμιος πολιτισμός. Την ίδια εποχή δημιούργησαν και τη μονοκοντυλιά, παρόμοια με τα αραβουργήματα των Μωαμεθανών της ίδιας εποχής. Ήταν όμορφα.

Δέκατος πέμπτος ήταν ο αιώνας που ο Γουτεμβέργιος ανακάλυψε την τυπογραφία αλλά και τα τυπογραφικά στοιχεία. Κάποιοι Ελληνομαθείς προοδευτικοί τα επόμενα χρόνια είχαν το θράσος να τυπώσουν στα Ελληνικά, γιατί ένιωθαν την ανάγκη. Δημιούργησαν έτσι ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία, γιατί έτσι τους βόλευε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είχαν ενδοιασμούς να τυπώσουν ελληνικά κείμενα με λατινικά στοιχεία, σε τυπογραφεία που τα ελληνικά στοιχεία δεν ήταν διαθέσιμα. Ως εκ τούτου οι μονοκοντυλιές και καλλιγραφίες εκτοπίστηκαν, κι ας ούρλιαζαν οι μονοκοντυλογράφοι και καλλιγράφοι ότι η παράδοση καταστρέφονταν.

Από αυτά τα τυπογραφικά στοιχεία προέρχεται όχι μόνο το αλφάβητο που διαβάζετε αυτή τη στιγμή, αλλά και το αλφάβητο που μάθαμε με το μολύβι στο πρώτο μας σχολείο, όλοι οι άνθρωποι της γενιάς μας. Στην ουσία, αυτά που γράφουμε με στιλούς στο χαρτί, και που χωρίζονται μεταξύ τους όπως στα σύγχρονα τυπωμένα βιβλία, - και όχι όπως στα χειρόγραφα του Μακρυγιάννη- είναι απομιμήσεις εκείνων των πρώτων ελληνικών τυπογραφικών στοιχείων. Γιατί; Γιατί έτσι βολεύει. Υπάρχουν βέβαια σύγχρονοι καλλιγράφοι που γράφουν τους χαρακτήρες κολλητά και πραγματικά είναι όμορφο. Γράφουν έτσι γιατί τους αρέσει.

Με το που οι Έλληνες «έκλεψαν» τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα από τον αγγλοσαξονικό πολιτισμό, άρχισαν να γράφουν στο λατινικό αλφάβητο την Ελληνική, γιατί ελληνικά στοιχεία δεν υπήρχαν. Κάποιοι τότε πίστευαν ότι η γλώσσα κινδυνεύει από τους υπολογιστές, και αρνούνταν κάθε τεχνολογία που σχετίζονταν μαζί τους. Όμως η τεχνολογία υπάρχει για να εξυπηρετεί ανάγκες. Έτσι, και ελληνικά στοιχεία εισήχθησαν στα υπολογιστικά προγράμματα, και ινδικά και κινέζικα.

Παρόλα αυτά κάποιοι συνέχισαν να γράφουν με έναν τρόπο που έχει ως βάση το λεγόμενο ως «λατινικό» αλφάβητο ή γκρήκλις, από ανασφάλεια για τα ορθογραφικά τους λάθη. Προβάλλουν διάφορες αστείες ή σοβαροφανείς δικαιολογίες του τύπου: «Δεν προλαβαίνω να αλλάξω γλώσσα», «έτσι γράφω πιο γρήγορα», «με βολεύει περισσότερο» κλπ όπου όλες, μα όλες κρύβουν κυρίως την ανασφάλεια για την ορθογραφία,αφού στο γκρήκλις τα ορθογραφικά «λάθη» συγχωρούνται. Σε μικρότερο βαθμό οι δικαιολογίες κρύβουν τη γοητεία που ασκεί στις μέρες μας η αγγλική γλώσσα, αλλά και την τάση ορισμένων ομάδων να διαφέρουν σε σχέση με άλλες. Ανέκαθεν οι νέοι ήθελαν να μιλούν και να γράφουν διαφορετικά από τους ηλικιωμένους.

Όμως, όπως προαναφέρθηκε, η τεχνολογία υπάρχει για να εξυπηρετεί ανάγκες. Διάφοροι αυτόματοι ορθογραφικοί διορθωτές κειμένων έχουν αναπτυχθεί για πολλές γλώσσες όπως τα Ελληνικά, όχι μόνο για τα διάφορα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, αλλά πλέον και για τα κινητά τηλέφωνα. Αυτό, δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα εξαφανίσουν το γκρήκλις. Πάντα θα αποτελεί την εύκολη και γρήγορη λύση για αυτόν που δεν ξέρει ορθογραφία, και όσο θα χρησιμοποιούνται από κάποιον, τόσο δε θα εκτίθεται αυτός σε ορθογραφικά λάθη –άρα στην κριτική των άλλων-, και επομένως δε θα μαθαίνει ορθογραφία. Όταν αυτό γίνεται σε συνδυασμό με την εσωτερική ανάγκη κάποιον ατόμων να δείξουν (ή ματαιόδοξα να προσποιηθούν) ότι είναι νέοι, ή κάποιων εταιρειών να καλλιεργήσουν νεανικό προφίλ, τότε ο φαύλος κύκλος διαιωνίζεται και εδραιώνεται.

Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι δεν θεωρώ το γκρήκλις ένα μιμητισμό από τους δυτικούς. Υπάρχει δημιουργικότητα στην έκφραση, και εύστοχη χρήση των διάφορων συμβόλων που προσφέρει το πληκτρολόγιο. Το γκρήκλις δηλαδή δεν είναι ξενόφερτη αντιγραφή αλλά πολιτιστικό προϊόν της νέας γενιάς, κομμάτι του νεοελληνικού πολιτισμού. Γιατί δηλαδή δεν θεωρείται το αρχαϊκό αλφάβητο αντιγραφή από τους φοίνικές, η μονοκοντυλιά αντιγραφή από τους άραβες, και θεωρείται το γκρήκλις από τους δυτικούς;

Η παραπάνω αναδρομή έγινε στα βασικά σημεία. Θα μπορούσε επίσης να σημειωθεί η εισαγωγή κενών ανάμεσα στις λέξεις στην κλασσική εποχή, τα πνεύματα, αλλά και άλλες μεταβολές που έγιναν κατά την εξέλιξη του αλφαβήτου. Σημειώνεται επιπλέον ότι μπορεί το σημιτικό αλφάβητο να εκτόπισε τα αρχαιοελληνικά συλλαβοαλφάβητα, αλλά ακόμα κι όταν η μικρογράμματη γραφή επιβλήθηκε, δεν εκτόπισε την κεφαλαιογράμματη τελείως. Όταν τα τυπογραφικά στοιχεία επιβλήθηκαν δεν εξόντωσαν τελείως την καλλιγραφία. Έτσι και το γκρήκλις όταν επιβληθεί, δε νομίζω να εκτοπίσει τελείως τα ελληνικά τυπογραφικά της γενιάς μου (και των δυο με πέντε προηγούμενων γενιών). Ενδεχομένως, στο μέλλον η ελληνική, ακόμα και η επίσημη, να γράφεται σε δύο αλφάβητα, όπως η σύγχρονη Σερβική γλώσσα.

Σε καμία περίπτωση πάντως, ένα διπλό ή ένα νέο αλφάβητο δε σημαίνει «καταστροφή» της γλώσσας. Αν θεωρήσουμε τη γραπτή γλώσσα ως μια παρτίδα σκάκι, όπου το νόημα βγαίνει από το πώς είναι στημένα τα πιόνια στην τάβλα, το αλφάβητο είναι απλώς το υλικό που πιόνια είναι κατασκευασμένα. Με άλλα λόγια, μια γλώσσα μπορεί να γράφεται σε άπειρα αλφάβητα, και το γκρήκλις δεν είναι παρά η ανάγκη να γράφεται η Ελληνική σε νέα υλικά.

*Ο Νικόλαος Σταμκόπουλος είναι Διπλωματούχος Μηχανικός Περιβάλλοντος ΔΠΘ και Πτυχιούχος Βαλκανικών Σπουδών ΠΔΜ