Πριν λίγο καιρό, είχα αναλάβει να βοηθήσω μια ομάδα εφήβων, μέλη γνωστής παγκόσμιας κίνησης νέων, σε μια έρευνα σχετικά με τον τόπο μετάδοσης των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.Το θέμα ήταν αρκετά ενδιαφέρον και πολύ χρήσιμο για τα παιδιά της εφηβείας, αφού όπως επιβεβαιώθηκε και από την έρευνα, η ενημέρωση που δέχονται είναι ελλιπής, ή τουλάχιστον ο τρόπος που τη δέχονται είναι λάθος ώστε περισσότερο τα τρομάζει παρά τα βοηθάει να προστατευτούν.
Έτσι, με πολύ ενθουσιασμό τα παιδιά ξεκίνησαν να ενημερώνονται από ειδικούς στο θέμα, από το διαδίκτυο και άλλες πηγές, για το τι είναι ΣΜΝ, πως μεταδίδονται, πως δεν μεταδίδονται και πως μπορεί κανείς να προφυλαχτεί. Τα παραπάνω διήρκησαν κάποιες εβδομάδες, και αποτέλεσαν το πρώτο στάδιο της έρευνας. Θεωρήθηκε σκόπιμο τα αποτελέσματά αυτού του σταδίου να μη καταλάβουν μεγάλο μέρος της παρουσίασης, παρά μόνο να δώσουν ένα ερέθισμα στο κοινό.
Έτσι, στο δεύτερο στάδιο, αποφασίστηκε να συνταχθεί ένα ερωτηματολόγιο βάσει του οποίου θα ερωτηθούν τυχαία κάποιοι άνθρωποι της τοπικής κοινωνίας, σχετικά με το τι είναι ΣΜΝ, πως μεταδίδονται και πως αυτά αντιμετωπίζονται. Σκοπός εδώ ήταν να πάρουμε μια ιδέα του πόσο ενημερωμένη με το θέμα είναι η τοπική κοινωνία, αλλά και ποια θέση έχει το στίγμα του οροθετικού σε αυτή.
Τα μηνύματα που λάβαμε ήταν ως ένα βαθμό αναμενόμενα. Κάποιοι δεν γνώριζαν τι είναι «οροθετικός». Οι μισές περίπου γυναίκες κάτω των 30 ετών, δεν γνώριζαν τι είναι τα κονδυλώματα και πως προφυλάσσεται κάποιος από τον ιό τους. Σχεδόν κανείς δεν ήξερε την έκταση που έχει λάβει ο συγκεκριμένος ιός στον πληθυσμό της Ελλάδος. Αν και οι περισσότεροι δήλωναν ότι γνώριζαν τους τρόπους μετάδοσης του ΗΙV, λίγοι ήταν αυτοί που απάντησαν καταφατικά ότι θα έμπαιναν στην ίδια πισίνα με οροθετικούς στον ιό! Υπήρξαν και σοκαριστικές απαντήσεις, όπως αυτή ενός ηλικιωμένου που είπε πως εάν μάθαινε πως η κόρη του ήταν οροθετική, θα την πλάκωνε στο ξύλο ή κάποιου άλλου που μιλούσε για στρατόπεδα καραντίνας των οροθετικών!
Φυσικά, οι αντιλήψεις αυτές δεν περιορίζονται μόνο στο «δείγμα της έρευνας». Ανοίγοντας κάποιες συζητήσεις με γνωστούς και φίλους για το ίδιο θέμα συνειδητοποίησα ότι η άγνοια για τα ΣΜΝ, και οι φοβίες για τους οροθετικούς είναι εδραιωμένες και στους λεγόμενους ως «ανθρώπους με ανώτατη εκπαίδευση». Θυμάμαι σε συζήτηση ένα φίλο να κατακεραυνώνει έναν άλλο γιατί δε γνώριζε ότι το έιτζ δε μεταδίδεται με τη χειραψία, αλλά αμέσως μετά, στην ερώτηση αν θα δεχόταν μια πρόσκληση ενός οροθετικού να χορέψουν ένα βαλσάκι δεν απάντησε «ναι» με σιγουριά. Υπάρχουν άνθρωποι που ενώ είναι πραγματικά ενημερωμένοι για τους τρόπους μετάδοσης της ηπατίτιδας Β, δε θα ήθελαν σε καμία περίπτωση το παιδάκι τους στο σχολείο να κάθεται στο ίδιο θρανίο με ένα οροθετικό! Κάποιοι εξ αυτών είναι και κήρυκες κατά του ρατσισμού ...στη θεωρία.
Κάποτε πίστευα ότι ο ρατσισμός όπως και όλες οι φοβίες πηγάζουν από την άγνοια. Ίσως τελικά να μην είναι έτσι. Αυτό που είναι σίγουρο, είναι πως πολύ πιο εύκολα εντοπίζει και να κατακρίνει κάποιος τους ρατσισμούς των άλλων παρά το δικό του. Κακά τα ψέματα, με τα χίλια πρόσωπα που παίρνει ο ρατσισμός, σχεδόν καθημερινά, εμπλεκόμαστε όλοι σε κάποιο ρατσιστικό επεισόδιο, είτε ως θύτες, είτε ως θύματα. Ο ρατσισμός όμως δεν εξουδετερώνεται με κηρύγματα ή κουνώντας κάποιος συνοφρυωμένος το δάχτυλο στους φοβικούς, προστάζοντας τους αυστηρά «πρέπει να νιώθετε ένοχοι που είστε ρατσιστές». Αυτό καμιά φορά χειροτερεύει τα πράγματα. Κάθε φορά που παρουσιάζουμε ρατσιστική συμπεριφορά, θα πρέπει να μας εξηγείται με επιχειρήματα γιατί οι φόβοι μας, από ένα σημείο και μετά είναι παράλογοι. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τις φοβίες απέναντι στους οροθετικούς, αλλά για όλα τα είδη ρατσισμού.
Πήρα πολλά μηνύματα από αυτήν την έρευνα. Το μόνο θετικό ήταν ότι η γενιά των τωρινών δεκατετράχρονων, αντιμετωπίζει το θέμα των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων αλλά και του ρατσισμού, με πολύ μεγαλύτερη σοβαρότητα, αλλά και απίστευτα λιγότερα ταμπού από ότι η δικιά μου γενιά που έχει περάσει τα τριάντα.
*Ο Νικόλαος Σταμκόπουλος είναι Διπλωματούχος Μηχανικός Περιβάλλοντος ΔΠΘ και Πτυχιούχος Βαλκανικών Σπουδών ΠΔΜ