Ήταν τότε, στην πλατεία Haymarket του Σικάγο που μια ειρηνική εργατική διαδήλωση για την κατοχύρωση του 8ωρου βάφτηκε με αίμα. Τέσσερις από τους εφτά αναρχικούς που συνελήφθησαν από την αστυνομία καταδικάστηκαν σε θάνατο από το Δικαστήριο του Ιλλινόις, ενώ ο «άγνωστος» της βομβιστικής επίθεσης στους αστυνομικούς, που πυροδότησε το μακελειό, δεν συνελήφθη ποτέ. Ογδόντα χρόνια αργότερα σ' έναν τοίχο, εκεί στο Latin Quarter κοντά στη Σορβόννη, γράφτηκε το "Soyez réalistes, demadez l'impossible!", «Να είστε ρεαλιστές, να ζητάτε το αδύνατο!». Τότε ήταν επίσης που γράφτηκε και το "Travailler: Tu as 25 ans mais ton syndicat est de l'autre siècle" που σημαίνει «Εργαζόμενε: Είσαι 25 χρονών αλλά το συνδικάτο σου είναι του προηγούμενου αιώνα».

«Η αθλιότητα φέρνει την επανάσταση» έγραφε ο Βίκτωρ Ουγκώ στους Άθλιους, σκιαγραφώντας την ιδεολογία της γαλλικής εργατικής τάξης. Μιας εργατικής τάξης που ξεχάστηκε από την Αριστερά της εποχής, και ξαφνιάζοντάς τη έγινε ο καταλύτης για μια σειρά αλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο αναφορικά με τα εργασιακά δικαιώματα. Από τη σπίθα των μαθητών και την ορμή των φοιτητών, το κύμα των απεργιακών κινητοποιήσεων οδήγησε στη «δεύτερη» Γαλλική επανάσταση. Πάνω από τα 2/3 του γαλλικού εργατικού δυναμικού κατέβηκαν το Μάη του '68 στους δρόμους οδηγώντας την κυβέρνηση του Ντε Γκωλ να πνιγεί στην ανασφάλεια και να προκηρύξει εκλογές. Η τότε συμβατική Γαλλική Αριστερά, συντηρητική κι αμέτοχη, κρυμμένη στα συνδικάτα της, αποκήρυξε τις κινητοποιήσεις με αποτέλεσμα η νέα κυβέρνηση του Ντε Γκωλ να προκύψει ενδυναμωμένη.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Τι θα έλεγε άραγε ο Χέγκελ αν ζούσε σήμερα; Μια Ευρωπαϊκή Αριστερά που δεν καταλαβαίνει ακόμη τις επιταγές της παγκοσμιοποίησης; Μια Αριστερά αγκυλωμένη στην πολιτική της «αντίδρασης για την αντίδραση»; Είναι αναμφισβήτητο ότι σήμερα μια από τις αιτίες που η Αριστερά έχει χάσει το δρόμο της σχετίζεται με το γεγονός ότι στο σύγχρονο κόσμο έχουν ανακύψει προβλήματα που ουδέποτε είχαν απασχολήσει τα παραδοσιακά κινήματα της Αριστεράς και αντιστοίχως έχουν εκλείψει ορισμένες προϋποθέσεις πάνω στις οποίες αυτά είχαν οικοδομήσει όχι μόνο το σχέδιό τους για αλλαγή της κοινωνίας, αλλά και την ίδια τους την ισχύ. Σήμερα πέραν της ιδεολογικής κρίσης που υφίστανται τα Αριστερά κόμματα, καθώς επίσης και τα σοσιαλδημοκρατικά, αντιλαμβάνονται πως τα έχουν υπερκεράσει τα κοινωνικά κινήματα αφενός, αφετέρου πως έχουν παγιδευτεί σε μια κατάσταση απαξίωσης της πολιτικής και αποστράγγισης των κυβερνήσεων από την παλιά εξουσία.

Σε πείσμα του τέλους της πολιτικής και τον κατακλυσμό του κράτους από τον νεοφιλελευθερισμό και τον νεοσυντηρητισμό, η ανανεωτική και προοδευτική αριστερά ανανοηματοδοτεί την ύπαρξη του κράτους και τις αξίες που οι κυβερνήσεις μπορούν να επιτύχουν στο σύγχρονο κόσμο. Μια από αυτές τις επιταγές τους είναι να εξασφαλίζουν τα συνταγματικά δικαιώματα μέσω θετικών υποχρεώσεων. Η συνταγματική επιταγή για μέριμνα δημιουργίας συνθηκών απασχόλησης για όλους αλλά και ισότιμα δεν είναι απλά δικαίωμα. Είναι ζήτημα επιβίωσης. Συνέχεται με το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή διαπερνώντας ακόμη και το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, διότι όπως έλεγε και ο Σαίξπηρ, «όταν μου αφαιρείς τις δυνατότητες να εργαστώ, είναι σα να μου αφαιρείς την ίδια μου τη ζωή».

Η μεγαλύτερη απειλή που έχουν να αντιμετωπίσουν οι επόμενες κυβερνήσεις είναι ανεργία. Μεγαλύτερη απειλή και από την παραμονή ή όχι της χώρας στο γκρουπ των ανεπτυγμένων κρατών ή την έξοδό μας στις αγορές ομολόγων. Επιβάλλεται να χαραχτεί εθνική στρατηγική για την ανεργία. Στο πρόγραμμα του τρίτου δρόμου οι κυβερνήσεις πρέπει να διαδραματίσουν έναν άμεσο οικονομικό ρόλο, αναλαμβάνοντας το ρόλο του σημαντικότερου εργοδότη, ασκώντας μακρο και μικροοικονομικές παρεμβάσεις και παρέχοντας επιπλέον την αναγκαία υποδομή. Επιβάλλεται να παράσχουν ένα πλήθος δημοσίων αγαθών, μεταξύ των οποίων μορφές συλλογικής ασφάλισης και πρόνοιας με καινοτόμους τρόπους. Να ρυθμίσουν τις αγορές προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος και να εξασφαλίζουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό εκεί που υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης μονοπωλίων. Να προωθήσουν την ενεργό ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων μέσω του καθοριστικού τους ρόλου στην προώθηση εκπαιδευτικών συστημάτων.

Μόνο έτσι θα αλλάξει η μορφή της διακινδύνευσης στην κοινωνία και θα τεθούν οι βάσεις για την ανάληψη ρίσκων, αλλά σε ένα πλαίσιο δικαίου. Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως υπάρχει ευθεία αναλογία μεταξύ απασχόλησης και απορρύθμισης των αγορών εργασίας. Όμως στις ΗΠΑ, που το σύστημα αυτό ευδοκιμεί, δεν υφίστανται οι ακαμψίες της αγοράς εργασίας που υπάρχουν στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Εδώ υπάρχει το φαινόμενο του αποκλεισμού. Η υψηλή ανεργία συνδέεται μεταξύ άλλων με την ύπαρξη γενναιόδωρων παροχών που ρέουν επ' αόριστον καθώς και με τα ανύπαρκτα εκπαιδευτικά πρότυπα στη βάση της κλίμακας της αγοράς εργασίας.

Η τάση που κυριαρχεί στη χώρα μας είναι η πλήρης αδιαφορία του κράτους για την επιμόρφωση και κατάρτιση των ανέργων. Αυτή τη στιγμή με το να ξαπλώνουν στο κρεβάτι του Προκρούστη τα όποια επιδόματα ανεργίας, με την αγορά εργασίας σακατεμένη (με ευθύνη του κράτους) και με την ανυπαρξία μηχανισμών κατάρτισης ανέργων, η εργατική τάξη οδηγείται σε αποκλεισμό με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Εάν συνυπολογίσουμε την κατάργηση των ελαχίστων ευνοϊκών όρων εργασίας, που προβλέπονται συνταγματικά και εξειδικεύονται π.χ. με την εθνική γενική συλλογική σύμβαση εργασίας, με νομοθετικές πονηριές (όπως η πράξη νομοθετικού περιεχομένου που μειώνει τους κατώτατους μισθούς και την οποία η Δημοκρατική Αριστερά θα επιδιώξει να άρει αμέσως μετά τις 6 Μαΐου) η κατάσταση οδηγείται σε αδιέξοδο. Σε αποκλεισμό.

Σε απάντηση του μύθου της συνάρτησης πενιχρών μισθών και ανταγωνιστικότητας που συνειδητά και σταθερά προώθησε η προηγούμενη κυβέρνηση, η πολιτική του τρίτου δρόμου επιτάσσει εργασιακή επανάσταση με άξονες την επαναρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων σε συνδυασμό με ένα διαφορετικό πρόγραμμα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας. Οι βασικοί άξονες της στρατηγικής αυτής εκκινούν από την θεμελιώδη αξία της αναδιανομής δυνατοτήτων (π.χ. δια βίου μάθηση με αναλογική ισότητα) έως την απλοποίηση της γραφειοκρατίας σε όλους τους τομείς του «επιχειρείν» και παράλληλη καθολική συμμετοχή στην κοινωνία της πληροφορίας.

Δίχως μια στρατηγική δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας με το βλέμμα στραμμένο προς τις νέες οικονομικές απαιτήσεις, το εργατικό σώμα οδεύει προς αποκλεισμό. Η επένδυση στους ανθρώπινους πόρους αποδεικνύεται πως είναι η κύρια πηγή της επιρροής που οι επιχειρήσεις αποκτούν στους κρίσιμους οικονομικούς τομείς του τεχνολογικού πολέμου. Η προώθηση αυτής της πολιτικής δίνει στα άτομα ευκαιρίες αυτοαπασχόλησης σε μεταβατικές περιόδους. Μια καινοτόμος κυβερνητική πολιτική πρέπει να είναι σε θέση να παρέχει ευθεία στήριξη στην επιχειρηματικότητα, τόσο με τη συμβολή της στη δημιουργία επενδυτικού κεφαλαίου όσο και με την αναδιάρθρωση των συστημάτων πρόνοιας, προκειμένου να καλύψει ασφαλιστικά τις περιπτώσεις αποτυχίας των επιχειρηματικών εγχειρημάτων.

Η ιστορία διδάσκει πως, ακόμη και σε περιόδους απόλυτης κατάρρευσης ενός κράτους, δεν είναι οι ευκατάστατοι που την πληρώνουν, αλλά οι πιο αδύναμοι. Αυτοί έχουν ανάγκη από ένα ισχυρό κράτος να τους στηρίξει. Ένα κράτος όμως το οποίο δεν θα δημιουργεί στρατιές ανέργων και ανειδίκευτων εργατών αλλά θα πολεμά λυσσαλέα την ανεργία και τον αποκλεισμό. Μια απειλή, που όπως χαρακτήρισε και ο Αμερικανός βουλευτής Dennis Kucinich εξομοιώνεται με τα όπλα μαζικής καταστροφής.


ειναι Υπ. Βουλευτής Δημοκρατικής Αριστεράς, ΠΕ Κοζάνης,*
Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμων,
Υπ. Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου, Νομική ΑΠΘ