σε κάποια σημεία του κόσμου, όπως στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, αφού η νίκη του φιλελευθερισμού ήταν απαράμιλλη. Τρία χρόνια αργότερα και έπειτα από δριμύτατη κριτική, ανασκευάζοντας κάπως τις θέσεις του στο βιβλίο του «Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος», ο Φουκουγιάμα αποφεύγοντας να παραφράσει τον Κοζέφ έσπευσε να προδικάσει ξανά τη νίκη του φιλελευθερισμού ως το τελικό προϊόν εξουσίας και τον άνθρωπο που τη βιώνει ως το ον στην κορυφή της πυραμίδας της ιστορικής του εξέλιξης.

Κάτι ξέχασε όμως ο Φουκουγιάμα, το οποίο κανείς από εκείνους που επικαλούνταν δεν είχε παραβλέψει. Το ζήτημα του ποιος κάθεται στην κορυφή της πυραμίδας. Το ζήτημα του Τελευταίου Ανθρώπου.

Παράλληλα με το Φουκουγιάμα, και δίχως να γνωρίζει ο ένας για το έργο του άλλου, στη Γερμανία της εποχής εκείνης διεξαγόταν ένα πείραμα. Ένα πείραμα για το πώς μπορεί να παραχθεί περαιτέρω δημοκρατία από τα κάτω. Στο επίπεδο της κοινωνίας. Εμπνευστής αυτού του πειράματος ήταν ο Γερμανός ιστορικός φιλόσοφος Λ. Νιτάμερ. Ο Νιτάμερ δημοσιεύει πριν το Φουκουγιάμα, την άνοιξη του 1989 το έργο του με τίτλο «Μεταιστορία: Φτάνει η Ιστορία σε ένα Τέλος;». Περιδιαβαίνοντας κι εκείνος από τους φιλοσόφους της ιστορίας, τον Χέγκελ, τον Κοζέφ, τον Γιούνγκερ, τον Κουρνό και άλλους καταλήγει πως η ιστορία μπορεί να φτάσει σε ένα Τέλος, με την Αριστοτελική του όρου έννοια. Όπως και ο άνθρωπος. Με μια διαφορά που όμως ο Φουκουγιάμα δεν έλαβε καθόλου υπόψη. Πως άνθρωπος είναι και η γυναίκα.

Το κενό αυτό κάλυψε ένα χρόνο μετά την έκδοση του βιβλίου του Φουκουγιάμα ο Π. Άντερσον στο δικό του με τίτλο «Θεωρίες για το Τέλος της Ιστορίας». Εκεί θέτοντας το ζήτημα πλέον στην πραγματική του διάσταση ο Άντερσον μιλά για την διάρθρωση του τρόπου παραγωγής και τις επιπτώσεις του στη δομή της κοινωνίας. Κυρίως όμως, καταλήγει στο ζήτημα της χειραφέτησης των γυναικών. Εκείνο που ο Φουκουγιάμα δεν αντιλαμβάνεται. Πως τα δικαιώματα που κατοχυρώνει το φιλελεύθερο Σύνταγμα του σύγχρονου Δημοκρατικού Κράτους δεν είναι υλικό προς διαπραγμάτευση και επιλεκτικής εφαρμογής μεταξύ των δύο φύλων. Πως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι εξίσου πρωταρχική προτεραιότητα της Πολιτείας για άντρες και γυναίκες. Στις πατριαρχικές κοινωνίες που ζούμε, εδώ στο Δυτικό κόσμο, οι γυναίκες δεν βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας που στέκεται ο Τελευταίος Άνθρωπος. Η χειραφέτηση των γυναικών δεν έχει επιτευχθεί.

Αφήνοντας το θεωρητικό κομμάτι και μπαίνοντας στο πρακτικό μέρος της υπόθεσης (προσωπικά διαφωνώ με την άποψη που λέει πως η θεωρία δεν έχει καμιά σχέση με την πρακτική- αυτή είναι η άποψη όσων αγνοούν τη θεωρία) οι έμφυλη διάσταση της κρίσης που διανύουμε έχει πρωταρχική σημασία, ως το μοναδικό διακύβευμα κατά την άποψή μου. Πρώτες οι γυναίκες είδαν να εξαφανίζονται τα όποια στηρίγματα τους παρείχε η κοινωνία έπειτα από αγώνες κατάκτησης των πενιχρών τους (και αυτονόητων) δικαιωμάτων. Η οικονομική πολιτική των δύο τελευταίων (αλλά και των προηγουμένων) κυβερνήσεων οδήγησε στην απώλεια κάθε δικαιώματος των γυναικών. Πρώτες οι γυναίκες έχασαν τις δουλειές τους. Πρώτες οι γυναίκες έχασαν τα επιδόματα που εξισορροπούσαν τα οικογενειακά βάρη. Πρώτες οι γυναίκες έχασαν κάθε κοινωνική υποστήριξη, από το κλείσιμο παιδικών σταθμών έως την αναπροσαρμογή του μισθού τους δυσανάλογα με το άλλο φύλο. Πως εξηγείται τα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των δύο φύλων να διαφέρουν κατά 100%; Πως εξηγείται να περιθωριοποιούνται και να αποσύρονται πρώτες οι γυναίκες από τον δημόσιο και ιδιωτικό χώρο εργασίας;

Και εδώ είναι που η πολιτική που ασκείται πολλά χρόνια τώρα, ιδιαίτερα όμως τα τελευταία δύο, οδηγεί σε γυναίκες δύο ταχυτήτων. Εκείνες που έχουν και θα μπορούν να παραμείνουν στην αρένα διεκδίκησης περαιτέρω (αυτονόητων) δικαιωμάτων και εκείνες που δεν έχουν και θα παραμείνουν εφ' όρου ζωής αποκλεισμένες. Αποκλεισμένες όχι μόνο από τον εθνικό κορμό δυνατοτήτων αλλά και από κάθε διεκδίκηση (αυτονόητων) δικαιωμάτων. Το δικαίωμα για εργασία. Για ίση αμοιβή με το άλλο φύλο για ίδια εργασία. Το δικαίωμα στην οικογένεια, στη μητρότητα. Πάνω απ' όλα όμως το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια και το δικαίωμα στη ζωή.

Εάν θέλουμε να μιλήσουμε για Τέλος της Ιστορίας, τουλάχιστον στο Δυτικό κόσμο, και για τον Τελευταίο Άνθρωπο, τότε πρέπει να οικοδομήσουμε μια κοινωνία όπου καμία γυναίκα δεν θα είναι θύμα οικογενειακής βίας. Καμία κοπέλα σε αναπαραγωγική ηλικία αποκλεισμένη από το δικαίωμά της να επιλέγει την οικογενειακή και επαγγελματική της προοπτική. Καμία γυναίκα ανασφάλιστη. Καμία γυναίκα αποκλεισμένη από τον εθνικό κορμό δυνατοτήτων, όπως την εκπαίδευση και κατάρτιση.

Καμία γυναίκα θύμα σωματεμπορίας ή trafficking. Οι ποινικοί νόμοι που προτείνονται από τους χυδαίους πλέον ερμηνευτές του Συντάγματος, που κατάντησαν ντροπή για τον ακαδημαϊκό χώρο αφού αναδείχθηκαν σε επιστημονικές και πολιτικές μετριότητες, μετατρέπουν τις γυναίκες από θύματα σε εγκληματίες αφού εκτός του σεξιστικού περιεχομένου που έχουν νομιμοποιούν ευθέως την εκμετάλλευσή τους προστατεύοντας όλους όσους βρίσκονται πίσω από αυτή.

Εμπρός να αλλάξουμε τα πράγματα!

Υπ. Δημοκρατικής Αριστεράς, ΠΕ Κοζάνης*
Διεθνολόγος- Πολιτικός Επιστήμων,
Υπ. Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου, Νομική ΑΠΘ