Ποιο είναι το μίγμα πολιτικών που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα μας προκειμένου να οδηγηθούμε μέσω της ενεργειακής μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη χώρα;
Οι στόχοι είναι κοινοί, δηλαδή μόνο οι «ακραίοι» δε δέχονται την πράσινη μετάβαση και το φαινόμενο της κλιματικής κρίσης. Σημασία όμως έχει με ποιο τρόπο, με ποιες πολιτικές θα φτάσουμε να πετύχουμε αυτούς τους στόχους. Εδώ είναι το σημείο αντιπαράθεσης σε ολόκληρο τον κόσμο μεταξύ της συντηρητικής/δεξιάς παράταξης με την αριστερά/προοδευτική παράταξη.
Για μας είναι πολύ κρίσιμη η ενεργειακή δημοκρατία, η συμμετοχή της κοινωνίας, η μείωση των ανισοτήτων. Είναι μια ευκαιρία να αλλάξει και το παραγωγικό μοντέλο, το οποίο εξάντλησε πόρους, χώρους και φτάσαμε εδώ που φτάσαμε.
Με την έννοια αυτή, έχουμε παρουσιάσει την Πράσινη Επανάσταση, το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο ουσιαστικά έχει 7 σημεία. Ξεκινάμε λέγοντας ότι πρώτο σημείο είναι η ενίσχυση του ρόλου του κράτους, της πολιτείας, εδώ βλέπουμε - και κάνω συγχρόνως και μια κριτική - ότι αποσύρεται το κράτος. Δεν μπορεί να αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς αυτή η μετάβαση, προκειμένου να είναι δίκαιη και να μην έχουμε αποκλεισμούς.
Δεύτερο σημείο είναι ο στόχος μας για κλιματικά ουδέτερη Ελλάδα το 2045, κάνουμε δηλαδή ακόμα πιο φιλόδοξους τους στόχους της Ε.Ε. Το τρίτο σημείο είναι η αναθεώρηση του υφιστάμενου ΕΣΕΚ ώστε να ανταποκρίνεται στο νέο ευρωπαϊκό φιλόδοξο στόχο για την μείωση κατά 55% των εκπομπών σε σχέση με το 1990 (από το 40%) και βέβαια ο ελληνικός κλιματικός νόμος, ο οποίος είναι σε εκκρεμότητα και πρέπει πολύ σύντομα να μπουν οι κανόνες.
Τέταρτο σημείο είναι η εξασφάλιση της δίκαιης μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών, οι οποίες κινδυνεύουν με ερημοποίηση. Αν δε ληφθούν άμεσα μέτρα η μετάβαση θα οδηγήσει σε ερημοποίηση και καταστροφή. Αν όμως ληφθούν μέτρα είναι μια ευκαιρία, γιατί έχουμε και τα κονδύλια, είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, τα άλλα προγράμματα (τομεακά και περιφερειακά) της νέας προγραμματικής περιόδου, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, εθνικοί πόροι όπως το Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Θα μπορούσε λοιπόν να είναι μια ευκαιρία για την περιοχή να κλείσουμε τις πληγές που άνοιξε η μονοκαλλιέργεια του λιγνίτη. Σε ό,τι αφορά το χωρικό σχεδιασμό, πρέπει να ολοκληρωθεί. Και βεβαίως για μας δεσπόζουσα θέση έχει η ΔΕΗ, με την έννοια και της παρέμβασης στις τιμές, αλλά και του σχεδιασμού. Πέμπτο σημείο είναι ο παραγωγικός μετασχηματισμός της χώρας με νέες και ποιοτικές θέσεις εργασίας. Εδώ υπάρχει ένα τεράστιο κενό, είμαι και βουλευτής Φλώρινας, δύο χρόνια δεν έχει γίνει απολύτως τίποτα πέρα από πολύ καλογραμμένα κείμενα συμβούλων, τίποτα άλλο επί της ουσίας. Έκτο σημείο είναι ο ρόλος της Βιοποικιλότητας στο σχέδιο μετάβασης. Έβδομο σημείο του σχεδίου μας είναι η Κοινωνία της Ανακύκλωσης και της Κυκλικής Οικονομίας. Όλα αυτά πρέπει να προωθηθούν.
Σε κάθε περίπτωση, βάζουμε και δεσμευόμαστε σε 3 στόχους. Ο πρώτος είναι η συμμετοχή της κοινωνίας: Η κοινωνία αποκτά κεντρική θέση στον ενεργειακό σχεδιασμό και στην παραγωγή ενέργειας στο πλαίσιο ενός νέου πρασίνου και δημοκρατικού αποκεντρωμένου ενεργειακού συστήματος. Έχουμε ως βασική πρόταση το 50% των ΑΠΕ να γίνονται από ενεργειακές κοινότητες, ώστε να εμπλακούν οι τοπικές κοινωνίες και να έχουν όφελος. Ο δεύτερος στόχος είναι η προστασία των πιο ευάλωτων για να μην έχουμε κοινωνικό αποκλεισμό. Άρα οποιοσδήποτε σχεδιασμός πρέπει να ξεκινάει από τα κάτω προς τα πάνω, από τα φτωχότερα στρώματα (εξοικονόμηση, μεταφορές,) και να ανεβαίνει προς τα πάνω. Ξέρετε, ειδικά στην ηλεκτροκίνηση, το Πρόγραμμα Κινούμαι Ηλεκτρικά δεν πάει καθόλου καλά, πουλάει μόνο ποδήλατα, διότι ποιος μπορεί να στηρίξει ένα ακριβό ηλεκτρικό αυτοκίνητο;
Οι πιο ευάλωτοι συμπολίτες μας, τα χαμηλότερα αλλά και τα μεσαία στρώματα θα βρεθούν να πληρώνουν δύο φορές. Τι εννοώ: Κάποιος που δε θα μπορεί να «πρασινίσει» την κατανάλωσή του θα πληρώνει και φόρο, γιατί θα χρησιμοποιεί «βρώμικη» ενέργεια. Εδώ είναι πολύ σημαντικό σημείο να σκύψει η πολιτεία και να σχεδιάσει μ’ αυτά τα κριτήρια. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και άλλων μορφών αποκλεισμού ή διακρίσεων θα είναι μεταξύ των πρώτων προτεραιοτήτων.
Τρίτος στόχος είναι η μεγιστοποίηση της εγχώριας παραγόμενης αξίας και η μείωση των εισαγωγών, όχι μόνο στο χώρο της ενέργειας, αλλά σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων που θα επηρεάσει και μετασχηματίσει η πράσινη μετάβαση. Έχουμε αναλυτικό Πρόγραμμα με όλα τα βήματα, αλλά οι γενικές αρχές είναι αυτές που ανέφερα.
Σε αυτό το ευμετάβλητο περιβάλλον, ποια είναι η αίσθησή σας, ότι θα πάμε καλύτερα; Θα έχουμε ένα μέλλον ενεργειακά ασφαλές που θα υποστηρίζει και τους πολίτες ή θα είμαστε συνέχεια πίσω από τις ευρωπαϊκές πολιτικές; Τι θα πρέπει να κάνουμε, να είμαστε πιο ενεργοί, να ακολουθήσουμε κάτι καινούριο;
Θα έλεγα ότι η ερώτηση που κάνετε είναι πολιτική, γιατί έχει να κάνει ακριβώς με την πολιτική στόχευση και τον ποιο δρόμο θα ακολουθήσουμε. Θα μπορούσαμε να είμαστε πολύ αισιόδοξοι αν ακολουθούσαμε ένα παράδειγμα με τη συμμετοχή της κοινωνίας, με όλο το πλαίσιο που προτείνουμε εμείς, αλλά απ’ ότι φαίνεται έχουμε πρόβλημα και με τους στόχους.
Εμείς υποστηρίζουμε την απανθρακοποίηση, η απολιγνιτοποίηση είναι ένα μέρος μόνο της απανθρακοποίησης. Εδώ είδαμε ότι ο Πρωθυπουργός δεσμεύτηκε για απολιγνιτοποίηση, και συγχρόνως δεσμεύει τη χώρα στο φυσικό αέριο, αντικατέστησε δηλαδή το λιγνίτη με το άλλο ορυκτό καύσιμο.
Αυτό προοιωνίζει πολύ κακό μέλλον για τη χώρα, γιατί σημαίνει ότι δε σκεφτόμαστε στρατηγικά, δεν έχουμε πολιτική στόχευση ακριβώς στην πράσινη μετάβαση και άρα και στην ευημερία. Γιατί εγώ συνδυάζω την πράσινη μετάβαση με ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα μας φέρει σε μια καλύτερη κατάσταση. Προκύπτει όμως ότι ή εξυπηρετούμε συμφέροντα ή είμαστε κοντόφθαλμοι, στην καλύτερη περίπτωση. Αυτό είναι το παράδειγμα που έχουμε αυτή τη στιγμή.
Όταν σχεδιάζεις την πράσινη μετάβαση, πρέπει να έχεις σχέδιο, το οποίο λαμβάνει υπόψη τη συνθήκη που βρίσκεσαι σήμερα και να βλέπεις τις ευρωπαϊκές και τις παγκόσμιες τάσεις, πού πάνε οι τάσεις. Ο σχεδιασμός της Κυβέρνησης (ΕΣΕΚ, Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης) δεν συνάδει με τον νέο κλιματικό στόχο της Ε.Ε.
Από την άλλη πλευρά πρέπει να παραδεχτούμε και να ξέρουμε όλοι ότι αυτές οι αυξήσεις των τιμών, αυτό το ράλι των αυξήσεων που ζούμε αυτή την εποχή έχει να κάνει με τα ορυκτά καύσιμα. Με τις ΑΠΕ δεν θα γινόταν τέτοιο παιχνίδι εις βάρος των καταναλωτών. Ας σκεφτούμε τις ΑΠΕ ως ένα μοντέλο έργου υποδομών, συμπυκνώνεται δηλαδή η αξία στην κατασκευή και οι λογαριασμοί αφορούν κυρίως στην πρόσβαση όχι στη χρήση. Τα ορυκτά καύσιμα όμως έχουν αυτή την επισφάλεια και ακολουθούνται και από κάκιστες πολιτικές, και αναφέρομαι στη χειραγώγηση των τιμών και τα καρτέλ. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι όταν οι τιμές των καυσίμων καταρρέουν (2008, 2013, 2020) σπάνια επωφελούνται οι καταναλωτές αντίθετα όταν οι τιμή του αργού εκτοξεύεται το κόστος μετακυλίεται στα νοικοκυριά τα οποία δέχονται και το μεγαλύτερο πλήγμα.
Δυστυχώς δε βλέπω ότι η χώρα μας παίρνει ένα δρόμο σύγχρονο, ευρωπαϊκό, δημοκρατικό. Δε βλέπω την κοινωνία να συμμετέχει σε κάθε στάδιο κατάρτισης του οποιουδήποτε σχεδιασμού. Αναφέρω τις ΑΠΕ και νομίζω ότι είναι πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Είπαμε τέρμα τα ορυκτά καύσιμα, τέρμα ο λιγνίτης, τέρμα το φυσικό αέριο, συμφωνούμε όλοι, πάμε λοιπόν για ΑΠΕ. Πριν όμως πρέπει να έχουμε τακτοποιήσει το χώρο και δε μιλάω γενικά για το χωροταξικό σχεδιασμό που ούτως ή άλλως έχουμε πρόβλημα, αλλά για την αναθεώρηση του Ειδικού χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ. Αυτή τη στιγμή σε όλη τη χώρα, όπου χωροθετούνται ανεμογεννήτριες υπάρχουν τοπικά κινήματα που αντιδρούν, άλλες φορές έχουν δίκιο και άλλες φορές δεν έχουν δίκιο. Αυτό συμβαίνει διότι δεν μερίμνησε η πολιτεία, πριν ξεκινήσει η υλοποίηση, να έχει προηγηθεί ο σχεδιασμός. Απλά πράγματα, πού μπαίνουν οι ΑΠΕ και πού δεν μπαίνουν.
Δεύτερον, αντικαθίσταται ο λιγνίτης από το φυσικό αέριο, γιατί δεν έχουμε προχωρήσει τις ΑΠΕ όσο θα έπρεπε να τις προχωρήσουμε. Αλλά κι αν τις προχωρήσουμε, για να έχουμε ενεργειακή ασφάλεια με τις ΑΠΕ πρέπει να προχωρήσουμε έργα αποθήκευσης ενέργειας. Λέμε εμείς λοιπόν, έχετε την Πτολεμαΐδα 5, ένα έργο 1.5 δισ., το οποίο δεν έχει λειτουργήσει ακόμα, το οποίο τώρα μας είπαν ότι μάλλον θα κλείσει ως λιγνιτική μονάδα το 2025 και θα μετατραπεί μάλλον σε μονάδα φυσικού αερίου. Έχουμε 2021, άρα τόσα λεφτά χαμένα και δεν ξέρει η πολιτεία ακόμα σήμερα τι θα την κάνει. Λέμε εμείς λοιπόν, γιατί να την μετατρέψει σε φυσικό αέριο που σε 10 χρόνια πάλι θα πρέπει να κλείσει και δεν πάμε σε αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ, σε καινοτομία.
Ξέρετε, είναι και ένα παγκόσμιο παράδειγμα, υπάρχουν δύο μοντέλα. Στο ένα μοντέλο, η πράσινη μετάβαση αφορά 2-3 μεγάλους επενδυτές, με την κοινωνία απ’ έξω, οι οποίοι χρησιμοποιούν το δημόσιο χρήμα, χωρίς πολύ καινοτομία, δηλαδή ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά, τα γνωστά και κάποιες θέσεις εργασίας και τέλος. Και υπάρχει ένα άλλο μοντέλο που έρχεται το κράτος, ψηφιοποιεί τις υπηρεσίες του, εμπλέκει την κοινωνία, συμμετέχουν και επενδυτές και η τοπική κοινωνία, ένα πανεπιστήμιο μπορεί να κάνει διδακτορικό, μια start-up μπορεί να λειτουργήσει.
Αυτό θα ήταν ένα πολύ αισιόδοξο σενάριο, εμείς αυτό θα παλέψουμε. Αυτό προκρίνουμε και θέλουμε να βοηθήσουμε και την κυβέρνηση με πολύ παραγωγικές προτάσεις.
