θεσμικών και μη τόσο στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας όσο και στον Δήμο Μεγαλόπολης, περιοχές που η περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική υπόσταση εξαρτάται εδώ και 60 χρόνια από το μοντέλο της μονοκαλλιέργιας του λιγνίτη, που η ίδια η πολιτεία εξέθρεψε.
Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι για να ανταποκριθεί η περιοχή στις νέες συνθήκες που διαμόρφωσε η παραπάνω κυβερνητική απόφαση χωρίς να επέλθει κοινωνική κατάρρευση θα πρέπει να εκπονηθεί άμεσα ένα Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Μετάβασης βασισμένο στη νέα πραγματικότητα, σχέδιο που έπρεπε να έχει δρομολογηθεί εδώ και πολλά χρόνια δεδομένων των στοιχείων γύρω από την πορεία του λιγνίτη στην περιοχή που ήταν ήδη γνωστά.
Το πρόγραμμα που θα αφορά στην αποκατάσταση και ανάταξη των πρώην λιγνιτικών περιοχών του λεκανοπεδίου της Δυτικής Μακεδονίας (Κοζάνη-Πτολεμαΐδα-Αμύνταιο-Φλώρινα) μπορεί και πρέπει να υλοποιηθεί μέσα από ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) με στόχο ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα αντικαταστήσει το υφιστάμενο. Το πρόγραμμα αυτό απαιτεί οργάνωση, σχεδιασμό, χρηματοδότηση, συναίνεση, συνέπεια και εύλογο χρόνο με την άμεση εμπλοκή της Πολιτείας, των Τοπικών Κοινωνιών, της ΔΕΗ και μιας πληθώρας φορέων και επιστημονικών ειδικοτήτων. Η υλοποίηση του αποτελεί τεράστια πρόκληση αφού κάτι παρόμοιο δεν έχει συμβεί ποτέ στο παρελθόν, ενδεχόμενη αποτυχία του δε, θα είναι καταστροφική για το μέλλον της περιοχής. Απαραίτητη συνθήκη αποτελεί η αξιολόγηση και αξιοποίηση παραδειγμάτων από το εξωτερικό, περιοχών και κοινωνιών, που υλοποίησαν ανάλογα προγράμματα, καθώς πρόσφατα βρέθηκαν ή πρόκειται σύντομα να βρεθούν σε αντίστοιχη κατάσταση, να αναλυθούν οι εμπειρίες και να εξαχθούν συμπεράσματα για τον Οδικό Χάρτη που πρέπει να ακολουθηθεί.
Από τις πρώτες ενέργειες, για την σύνταξη του Οδικού Χάρτη στην πορεία μετάβασης και στο πλαίσιο της οργάνωσης του εγχειρήματος, αποτελεί η επιλογή του συστήματος και του μοντέλου διαχείρισης που πρέπει να εφαρμοσθεί, με βάση τη διεθνή εμπειρία προσαρμοσμένη στις τοπικές ειδικές συνθήκες, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Δυτικής Μακεδονίας, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, τις προοπτικές, τους περιορισμούς, τις ευκαιρίες, τα εμπόδια, τις απειλές και τους κινδύνους.
Η Κυβέρνηση με την από 24/12/2019 Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) με αρ. 52/2019 (Α 213) συνέστησε δύο κεντρικά όργανα. Την Κυβερνητική Επιτροπή για τη Δίκαιη Μετάβαση και την Συντονιστική Επιτροπή, ως Ομάδα Εργασίας. Αρμοδιότητα του δεύτερου οργάνου ορίζεται η κατάρτιση και υλοποίηση του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) και του πρώτου η έγκριση και παρακολούθηση της υλοποίησης αυτού. Η Συντονιστική Επιτροπή αποτελείται από τον Συντονιστή ως Πρόεδρο και τους Γ.Γ. Οικονομικής Πολιτικής, Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Γ.Γ. Ενέργειας και Ορυκτών Πόρων, Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας, Περιφερειάρχη Πελοποννήσου και Διευθύνοντα σύμβουλο της ΔΕΗ, ως μέλη. Σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 104 του Ν. 4685/2020 (ΦΕΚ 92Α! 07-05-2020) συστήνεται 12μελής Τεχνική Γραμματεία της Συντονιστικής Επιτροπής Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης από στελέχη της ΜΟΔ, των Ειδικών Υπηρεσιών Διαχείρισης και τις Επιτελικές Δομές του ΕΣΠΑ, καθώς και από τους φορείς προέλευσης των μελών της Συντονιστικής Επιτροπής.
Εκτιμώντας την παραπάνω αρχική οργανωτική δομή, θεωρούμε ότι ένα πολυδιάστατο, πολύπλοκο και απαιτητικό από όλες τις απόψεις Πρόγραμμα για μια Δίκαιη Μετάβαση της περιοχής της Δυτικής Μακεδονίας δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί και πολύ περισσότερο να διεκπεραιωθεί με αποσπασματικές και μεμονωμένες παρεμβάσεις μόνο των “φορέων προέλευσης των μελών” της Συντονιστικής Επιτροπής και της Τεχνικής Γραμματείας σε ρόλο καθαρά συμβουλευτικό. Η έννοια του Ολοκληρωμένου και η διεκπεραίωση ενός Προγράμματος τέτοιας κλίμακας προϋποθέτει και απαιτεί την ύπαρξη ισχυρού διοικητικού σχήματος, την υποστήριξη πολυπληθούς διεπιστημονικής ομάδας και διαφορετική δομή οργάνωσης. Η εκπόνηση επί μέρους τμημάτων του Προγράμματος από διαφορετικές υπηρεσίες καθώς και η υλοποίηση αυτών από διαφορετικούς φορείς εκτιμούμε ότι θα δημιουργεί συγχύσεις, αλληλοκαλυπτόμενες ενέργειες και καθυστερήσεις, καθώς θα υπάρχουν προβλήματα τόσο θεσμικά όσο και συντονισμού ενός μεγάλου αριθμού διαφορετικών υπηρεσιών και φορέων. Τέλος θεωρούμε ότι δεν μπορεί να έχει επιτυχία ένα σχέδιο που εκπονείται και υλοποιείται για την Δυτική Μακεδονία μακριά από την Δυτική Μακεδονία χωρίς τη συμμετοχή των τοπικών Φορέων Διοίκησης και της Τοπικής Κοινωνίας.
Παγια θέση της Δημοτικής Κίνησης «Κοζάνη Τόπος να Ζεις» αποτελεί ότι η μετάβαση για να είναι δίκαιη, πρέπει να γίνει με την συμμετοχή της κοινωνίας, να βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, με όρους κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας και σεβασμό στο περιβάλλον και μπορεί να καταστεί εφικτή μόνο με έναν σοβαρό, μακροπρόθεσμο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό σε στέρεες βάσεις και αυτό επιδιώκουμε με την πρόταση μας.
Η Δημοτική Κίνηση «Κοζάνη Τόπος να Ζεις» προτείνει το έργο αυτό να το αναλάβει, με αρμοδιότητες και ευθύνες που θα ανατεθούν από την Κυβερνητική Επιτροπή, ένας Φορέας στα πρότυπα αντίστοιχου οργάνου και εμπειρίας του εξωτερικού όπως για παράδειγμα η LMBV στη Γερμανία. Ο παραπάνω προτεινόμενος Φορέας με τον διακριτικό τίτλο «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση Α.Ε.» προτείνουμε να έχει την νομική μορφή Ανώνυμης Εταιρίας του δημοσίου με έδρα την Κοζάνη και σε αυτόν να συνεργάζονται με την μέγιστη αμεσότητα πολλές και διαφορετικές ειδικότητες επιστημόνων και βοηθητικού προσωπικού, όπως διοικητικοί, οικονομολόγοι, νομικοί, μηχανικοί, γεωτεχνικοί, κοινωνιολόγοι κ.α., ώστε σε απόλυτο συντονισμό να φέρουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την επιτυχία του προγράμματος.
Σκοπός της «Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης Α.Ε.» θα είναι ο συντονισμός ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και ο προγραμματισμός και η υλοποίηση έργων αποκατάστασης και ανάταξης των λιγνιτικών περιοχών της Π.Ε. Κοζάνης και της Π.Ε. Φλώρινας μέσα από ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) από ένα καθεστώς, σταδιακά μειούμενης, χαμηλής και νομοτελειακά μηδενικής λιγνιτικής παραγωγής, σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης με περιβαλλοντική και κοινωνική ευαισθησία.
Η «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση Α.Ε.» προτείνουμε να έχει ως αντικείμενο:
α. Την εκπόνηση, διαχείριση και υλοποίηση του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) που θα αποτυπώνει την μελλοντική αναπτυξιακή κατεύθυνση των περιοχών και θα δίνει απαντήσεις στα μείζονα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα απασχόλησης, της ανάκτησης του εισοδήματος και της διατήρησης του πληθυσμού της τόσο στον άμεσο βραχυπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα όσο και στο μεσο-μακροπρόθεσμο πλαίσιο της φάσης της μετάβασης.
β. Την πρόταση για την αναμόρφωση του θεσμικού/χρηματοδοτικού πλαισίου με την αποσαφήνιση του ρόλου της Πολιτείας δια των αρμόδιων Υπουργείων, της ΔΕΗ, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Κοινωνίας.
γ. Την εκπόνηση μελετών και υλοποίηση έργων που θα προγραμματιστούν με βάση το ΣΔΑΜ, καθώς και την διαχείριση και αξιοποίηση όλων των δυνατών χρηματοδοτικών εργαλείων.
δ. Τη συνέχιση και εμβάθυνση της συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα από πρωτοβουλίες όπως πχ η Coal Regions in Transition Platform.
Η «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση Α.Ε.» θα λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος και θα διοικείται από ολιγομελές Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο θα έχει την απόλυτη ευθύνη λειτουργίας της και στο οποίο θα εκπροσωπούνται οι κυριότεροι θεσμικοί φορείς της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, το δε προσωπικό της θα αποτελείται από στελέχη της ΔΕΗ (που αποχωρούν λόγω της διακοπής της λειτουργίας των ΑΗΣ και των ορυχείων), της ΜΟΔ, των εμπλεκόμενων Υπουργείων, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων από την ελεύθερη αγορά.
Η Δημοτική Κίνηση «Κοζάνη Τόπος να Ζεις» έχει ήδη επεξεργαστεί και προτίθεται να κοινοποιήσει άμεσα προς διαβούλευση την πρότασή της για το πλήρες θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της «Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης Α.Ε.» που θα πρέπει να εγκριθεί από νομοθετική ρύθμιση των συναρμόδιων υπουργείων έτσι ώστε να αποκτήσει άμεσα νομική υπόσταση και δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας.
Καλούμε το σύνολο των φορέων να υποστηρίξουν την παραπάνω πρόταση και παραμένουμε στη διάθεση όλων για περαιτέρω διευκρινήσεις. Για την
Δημοτική Κίνηση «Κοζάνη Τόπος να Ζεις»
