Πρόκειται για μια εμβληματική φυσιογνωμία των εν Ελλάδι αυτοπροσδιοριζόμενων Μακεδόνων, αν και ο ίδιος ήταν Βλάχος από την περιοχή της Βλάστης. Ο Φωκάς Σπόνδης γεννημένος το 1929 γνώρισε από νεαρή ηλικία  την σκληρότητα του προεμφυλιακού και μετεμφυλιακού Κράτους. Φυλακίστηκε δυο φορές στην Μακρόνησο  ενώ δεν γλύτωσε την εξορία ούτε κατά την διάρκεια της χούντας. Παρόλες τις αντιξοότητες σπούδασε στην Νομική του ΑΠΘ και ήταν ένας από τους μαχόμενους δικηγόρους στην δυτική Μακεδονία και όχι μόνο. Υπερασπίστηκε στα δικαστήρια σε δύσκολες εποχές τους (ντόπιους Μακεδόνες) συγχωριανούς του σε θέματα που σχετίζονταν με τις κατασχέσεις των περιουσιών τους η τις αυθαιρεσίες του μεταεμφυλιακού κράτους εις βάρος τους. Το 2017 στην εκπομπή του συνθέτη Νίκου Κυπουργού που προβλήθηκε στην ΕΡΤ μίλησε για την καταπίεση που υπέστηκε ο ίδιος, η οικογένεια του αλλά κι οι άλλοι Μακεδόνες των χωριών της περιοχής, επειδή ήθελαν να τραγουδούν και να χορεύουν τα τραγούδια τους. Το 2019 σε μια συνέντευξή του στο ΒΒC, όπου αυτοπροσδιορίστηκε ως «Εθνικά Μακεδόνας και Έλληνας πατριώτης» μίλησε για τα δεινά των Μακεδόνων στην Ελλάδα από την εποχή του Μεταξά και αργότερα μετά τον εμφύλιο. Η συνέντευξη  προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις από μερίδα του τύπου και εθνικιστικών κύκλων σε μια χρονική περίοδο λίγο μετά την ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών από την Ελληνική βουλή.

Τα παιδιά του η Βετα και ο Κύρος Σπόνδης είναι μαχόμενοι δικηγόροι με τον δεύτερο να έχει χειριστεί με επιτυχία απέναντι στις δεκάδες ενστάσεις από συλλόγους και οργανώσεις, την ίδρυση από το Πρωτοδικείο Φλώρινας του Σωματείου «Κέντρο Μακεδονικής Γλώσσας στην Ελλάδα».  Η δε Βέτα Σπόνδη διατέλεσε περιφερειακή σύμβουλος και ηταν υποψήφια βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ.

Σπύρος Κουταβάς