Από τα τηλεγραφήματα προκύπτει επίσης το περιεχόμενο της επιστολής Ερντογάν προς τον κ. Γ. Παπανδρέου , όπου φαίνεται ότι οι αμερικανικές προτάσεις για το Αιγαίο υιοθετήθηκαν σχεδόν στο σύνολό τους.  

Διαβάστε τα έγγραφα που διέρρευσαν στο WikiLeaks

Λίγο πριν από την κατάρρευση της κυβέρνησης της ΝΔ τον Σεπτέμβριο του 2009, στη συνάντησή του με την αμερικανίδα υφυπουργό Εξωτερικών, αρμόδια για τα ευρωπαϊκά, κυρία Τίνα Κάινταναου , ο αξιωματούχος του τουρκικού ΥΠΕΞ κ. Χαϊντάρ Μπερκ σημειώνει ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν βελτιωθεί και ότι οι διμερείς συζητήσεις έχουν διευρυμένο αντικείμενο και δεν κινούνται πλέον «στη μονότονη ανταλλαγή των εκατέρωθεν θέσεων για την υφαλοκρηπίδα».

Οπως προκύπτει από εμπιστευτικό τηλεγράφημα από την αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα, ο κ. Μπερκ δηλώνει την ετοιμότητα της Τουρκίας να μελετήσει την επιλεκτική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων πέρα από τα έξι ναυτικά μίλια σε ορισμένες περιοχές (αλλά όχι σε άλλες). Η αμερικανίδα αξιωματούχος επαναλαμβάνει στον κ. Μπερκ την ανησυχία της αμερικανικής πλευράς για τις συνεχιζόμενες υπερπτήσεις πάνω από κατοικημένα ελληνικά νησιά (σ.σ.: είχε προηγηθεί ένα εξάμηνο έντασης και συνεχιζόμενων υπερπτήσεων πάνω από το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι) και ο τούρκος αξιωματούχος τής απαντά ότι εκτός από προτάσεις για νέα ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης), η Αγκυρα πρότεινε στην Αθήνα την υιοθέτηση ενός «κώδικα συμπεριφοράς» στο Αιγαίο, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος ατυχήματος. Αναφερόμενος δε στις επικείμενες εκλογές στην Ελλάδα και στις δημοσκοπήσεις που δίνουν προβάδισμα στο ΠαΣοΚ επισημαίνει ότι η Τουρκία «δεν είναι ξένη για το ΠαΣοΚ και ο Παπανδρέου είναι καλός εταίρος».

Το ταξίδι Γιώργου στην Αγκυρα

Μερικές εβδομάδες αργότερα το ΠαΣοΚ έχει έλθει στην εξουσία και ο κ. Παπανδρέου πραγματοποιεί, λίγα 24ωρα μετά την ορκωμοσία τής κυβέρνησής του, το ταξίδι-έκπληξη στην Κωνσταντινούπολη, όπου συναντιέται στις αρχές Οκτωβρίου με τον κ. Ταγίπ Ερντογάν. Στις 30 Οκτωβρίου (αν και δημοσιοποιήθηκε αργότερα) ο τούρκος πρωθυπουργός τού απευθύνει επιστολή για να πιαστεί ξανά το νήμα του ελληνοτουρκικού διαλόγου, ο οποίος είχε ατονήσει επί ΝΔ. Στο μεταξύ, όπως προκύπτει από τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στην Αγκυρα στις 16 Νοεμβρίου του 2009, οι Τούρκοι λόγω της προεκλογικής περιόδου στην Ελλάδα είχαν σταματήσει τις υπερπτήσεις στο Αιγαίο, αλλά μόνο προσωρινά...

«Ο δρόμος δεν είναι καθόλου σαφής»

Ο αμερικανός επιτετραμμένος στην Αγκυρα κ. Ντάγκλας Σάλιμαν σχολιάζει σε τηλεγράφημά του ότι η επανάληψη των υπερπτήσεων μπορεί να καθυστερήσει τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ωστόσο σχολιάζει θετικά στον τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών κ. Χαλίτ Τσεβίκ το γεγονός ότι σταμάτησαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Ο κ. Τσεβίκ του απαντά ότι η παύση των υπερπτήσεων είναι προσωρινή και ότι η Τουρκία είχε αρχίσει ξανά τις υπερπτήσεις στις 6 Νοεμβρίου. Αρνείται ωστόσο να σχολιάσει ποια νησιά αφορούσαν και υποστήριξε ότι δεν ήταν «ζήτημα κυριαρχίας, αλλά απλώς πτητικοί σχηματισμοί». Αυτό κάνει τον αμερικανό επιτετραμμένο να σχολιάσει ότι παρά τη θετική κίνηση που έκανε ο κ. Παπανδρέου με το ταξίδι του αστραπή στην Τουρκία «ο δρόμος μπροστά δεν είναι καθόλου σαφής. Η προφανής επανάληψη των τουρκικών υπερπτήσεων πάνω από ελληνικά νησιά θα είναι ένας παράγων που θα περιπλέξει τα πράγματα. Οι αξιωματούχοι του τουρκικού ΥΠΕΞ επαναπαύονται στο γεγονός ότι ο Παπανδρέου γνωρίζει τα ζητήματα που παγιδεύουν τις διμερείς σχέσεις».

Στην ίδια συνάντηση ο κ. Τσεβίκ αναφέρεται στο περιεχόμενο της επιστολής Ερντογάν προς τον κ. Παπανδρέου, η οποία περιλαμβάνει το σύνολο των διμερών θεμάτων, αλλά και το θέμα της πα ράνομης μετανάστευσης, το οποίο όπως σημειώνει «συμπεριλήφθηκε λόγω της σημασίας που του αποδίδει η Αθήνα». Το τηλεγράφημα επιβεβαιώνει όσα έχουν δημοσιοποιηθεί για το περιεχόμενο της επιστολής, ενώ σε ό,τι αφορά το Κυπριακό προκύπτει ότι ο κ. Ερντογάν πρότεινε τη σύγκληση τετραμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό- πρόταση που επανέλαβε αργότερα και δημοσίως.

Εκνευρισμός για την καθυστέρηση της Αθήνας

Πάντως, όπως είχε καταστεί σαφές εκείνη την περίοδο από «διαρροές», οι Τούρκοι βιάζονταν να λάβουν την απαντητική επιστολή του κ. Παπανδρέου και εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους για την «καθυστέρηση» του έλληνα πρωθυπουργού. Στη συνάντησή του με τον σύμβουλο της αμερικανικής πρεσβείας στην Αγκυρα για τις πολιτικοστρατιωτικές υποθέσεις κ. Αντονι Γκάντφρεϊ, ο αναπληρωτής διευθυντής Αεροναυτικών Υποθέσεων του τουρκικού ΥΠΕΞ, κ. Καγκατάι Ερτζιγές, δηλώνει τον Ιανουάριο του 2010 πως η Τουρκία είναι έτοιμη για επανενεργοποίηση του διαλόγου για το Αιγαίο, αλλά ακόμη περιμένει την απάντηση Παπανδρέου. Μάλιστα, δηλώνει πως το τουρκικό ΥΠΕΞ γνωρίζει ότι οι τουρκικές υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά είναι αντιπαραγωγικές για την προσπάθεια βελτίωσης των διμερών σχέσεων και σημειώνει ότι το ΥΠΕΞ «πιέζει τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να ελαχιστοποιήσουν αυτούς τους χειρισμούς».

Αναφερόμενος στις προτάσεις Ερντογάν για το Αιγαίο, ο Ερτζιγές σημείωνε ότι «παρ΄ όλο που η Ελλάδα απάντησε προφορικά θετικά κατά τη διάρκεια της συνάντησης του ΥΠΕΞ Αχμέτ Νταβούτογλου με τον κ. Παπανδρέου στο περιθώριο της υπουργικής Συνόδου του ΟΑΣΕ στην Αθήνα, η Αγκυρα περιμένει επίσημη απάντηση στην επιστολή». Υποστήριζε ακόμη ότι οι Τούρκοι ήταν έτοιμοι για την επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών στις αρχές του 2010, «για τις οποίες και οι Ελληνες είχαν δείξει ενδιαφέρον, αλλά δεν είχαν ορίσει ημερομηνία» . Δήλωνε αισιόδοξος για την πορεία των διμερών σχέσεων υπό τον κ. Παπανδρέου και σημείωνε ότι παρ΄ ότι επί ΝΔ έγιναν 42 γύροι διερευνητικών επαφών «δεν παρήγαγαν αποτέλεσμα».

Ο τούρκος αξιωματούχος δεν δίστασε να εκφράσει την ανησυχία του σε περίπτωση που ετίθετο επικεφαλής των διερευνητικών επαφών ο πρέσβης Γιώργος Σαββαΐδης και αυτό γιατί υποστήριξε ότι παραδοσιακά οι διερευνητικές επαφές γίνονται ανάμεσα στους μόνιμους υφυπουργούς Εξωτερικών των δύο πλευρών και οποιαδήποτε άλλη μορφή θα εξέπεμπε το μήνυμα ότι δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία. Τόνισε ότι η Τουρκία δεν αποκλείει την προσφυγή στη Χάγη, αλλά «για όλα τα θέματα» και όχι μόνο για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

«Πιέζουμε τους στρατιωτικούς»

Οταν ρωτήθηκε από τον αμερικανό συνομιλητή του πώς πιστεύει ότι συμβάλλουν οι υπερπτήσεις στο Αγαθονήσι και στο Φαρμακονήσι στη βελτίωση των διμερών σχέσεων, ο κ. Ερτζιγές απάντησε ότι το ΥΠΕΞ πίεζε τους στρατιωτικούς να τις μειώσουν. Απάντησε χαρακτηριστικά: «Το ΥΠΕΞ κατάφερε να πείσει τις ένοπλες δυνάμεις να αναστείλουν τις πτήσεις πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα. Παρ΄ όλο που έχει αρθεί το μορατόριουμ, οι ένοπλες δυνάμεις έχουν περιορίσει τις πτήσεις». Κάλεσε μάλιστα τους Αμερικανούς να... ελέγξουν τα αρχεία τους. Επανέλαβε τη ρητορική τής κυβέρνησης Ερντογάν περί «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες και σημείωσε ότι τώρα «η μπάλα ήταν στο γήπεδο της Αθήνας».

«Είναι απασχολημένος λόγω της κρίσης»

Στο τέλος Ιανουαρίου η Αγκυρα λαμβάνει την πολυαναμενόμενη απάντηση του κ. Παπανδρέου. Λίγες ημέρες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2010, o αναπληρωτής διευθυντής για την Ελλάδα και την Κύπρο του τουρκικού ΥΠΕΞ κ. Κερίμ Ουράς, στη συνάντησή του με τον πολιτικό σύμβουλο της αμερικανικής πρεσβείας στην Αγκυρα κ. Ντάνιελ Ο΄ Γκρέιντι δηλώνει ότι η Αγκυρα σε γενικές γραμμές είναι ικανοποιημένη από την απάντηση Παπανδρέου. Δικαιολογεί μάλιστα την καθυστέρηση του έλληνα πρωθυπουργού λέγοντας ότι «αναγνωρίζουμε ότι είναι απασχολημένος με την οικονομική κρίση και πως χρειάζεται να εξασφαλίσει ότι διάφορα στοιχεία στην κυβέρνησή του συμφωνούν με την προσέγγιση με την Αγκυρα». Σε σχέση με τον αιφνιδιασμό της επιστολής Ερντογάν, υποστήριξε ότι «ο πρωθυπουργός δεν ήθελε να πιάσει τους Ελληνες απροετοίμαστους, αλλά απλώς επεδίωκε να υποβάλει μια συνολική πρόταση συμφωνίας νωρίς στη θητεία του Παπανδρέου».

Εκνευρισμός για μειονότητα

Οι Τούρκοι είχαν ενοχληθεί από την απάντηση Παπανδρέου στα μειονοτικά και στο Κυπριακό. «Η άρνηση του έλληνα πρωθυπουργού να αναφερθεί σε "μειονότητες" στη Θράκη, καθώς και ο ισχυρισμός του ότι οι δύο κοινότητες στην Κύπρο πρέπει να αφεθούν να λύσουν μόνες τους το πρόβλημα, δείχνουν ότι η προσέγγιση είναι ανεύθυνη, δεδομένου ότι η Ελλάδα παίζει σημαντικό ρόλο ως εγγυήτρια χώρα» λέει. Ο έλληνας πρωθυπουργός απάντησε ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να σέβεται τα δικαιώματα όλων των ελλήνων πολιτών, αλλά ότι «αυτό δεν είναι ζήτημα αμοιβαιότητας», κάλεσε την Τουρκία να σεβαστεί τα δικαιώματα της ελληνικής ομογένειας και να πάρει βήματα για την επαναλειτουργία της Χάλκης, αλλά και να εφαρμόσει το διμερές Πρωτόκολλο Επανεισδοχής του 2002. Στο ίδιο τηλεγράφημα ο κ. Κ. Ερτζιγές σημειώνει ότι «παρ΄ όλο που το γράμμα δεν απαντούσε ευθέως στις προτάσεις Ερντογάν για νέα ΜΟΕ και για κώδικα συμπεριφοράς στο Αιγαίο, η ελληνική πλευρά ήταν έτοιμη να τα συζητήσει».

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΠΕΚΧΑΡΝΤ

Δεν είναι «απειλή στην κυριαρχία» αλλά «ενόχληση»

Τον Ιούλιο του 2009 ο αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα,σε εμπιστευτικό τηλεγράφημά του προς την Ουάσιγκτον,την Αγκυρα και τη μόνιμη αντιπροσωπεία στο ΝΑΤΟ,εκτιμά ότι οι Ελληνες και οι Τούρκοι πρέπει να εμπλακούν σε «παραγωγικές συζητήσεις» για ζητήματα εναέριας ασφάλειας με στόχο να κατορθώσουν να τα βρουν για τις διαφορές τους στο Αιγαίο.Και προτείνει σειρά Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που θα έπρεπε να υιοθετήσει η ελληνική πλευρά σε συνδυασμό με κινήσεις αμοιβαιότητας από την τουρκική πλευρά.Ανάμεσα στα ΜΟΕ που προτείνει ο κ. Ντάνιελ Σπέκχαρντείναι η αναγνώριση των «ψευδομουφτήδων» στη Θράκη,να μη χαρακτηρίζονται οι τουρκικές υπερπτήσεις «απειλή στην κυριαρχία»,αλλά...«ενόχληση»,να μη χαρακτηρίζονται εχθρικά τα αεροσκάφη της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας που εισέρχονται στο FΙR Αθηνών.

Ακόμη να αποφεύγουν τα αεροσκάφη της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας να πετούν πάνω από «αποστρατικοποιημένα» νησιά (σ.σ.: είχαν προηγηθεί οι τουρκικές αντιδράσεις για νατοϊκές ασκήσεις που συμπεριελάμβαναν υπερπτήση του Αη Στράτη,με αποτέλεσμα τη ματαίωσή τους) όταν τελούν σε νατοϊκή αποστολή,αλλά και να υπάρξει συμφωνία ώστε τα αεροσκάφη να πετούν άοπλα πάνω από το Αιγαίο.Ο αμερικανός πρεσβευτής προτείνει ακόμη στην ελληνική κυβέρνηση να αποφεύγει τις «σκληρές» απαντήσεις στους Τούρκους.

Σημειώνεται ότι ένα μέρος αυτών των προτάσεων διατυπώθηκε δημοσίως κατά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα τον περασμένο Μάιο,ενώ οι προτάσεις Σπέκχαρντ ήταν παρόμοιες με αυτές που προώθησαν οι Τούρκοι μετά την επίσκεψη Ερντογάν,επιχειρώντας όπως είχε αποκαλύψει η εφημερίδα «Τα Νέα» να ανοίξουν έναν παράλληλο,μυστικό δίαυλο επικοινωνίας με την Αθήνα για τα αεροναυτικά ζητήματα,ο οποίος όμως εγκαταλείφθηκε.

της Αριστοτελία Πελώνη από ΤΟ ΒΗΜΑ