Το Μάρτιο του 1949 λίγο πριν ηττηθεί ο Δημοκρατικός Στρατός στο Βίτσι πραγματοποιήθηκε στο χωριό Πυξός η πρώτη Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ). Σύμφωνα με την Ελένη Μπέλλου μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ που ήταν η κεντρική ομιλήτρια της εκδήλωσης «325 γυναίκες, μαχήτριες του ΔΣΕ, γυναίκες από τις ελεύθερες περιοχές και την υπόλοιπη Ελλάδα, ξεπερνώντας τρομακτικές δυσκολίες της εποχής κατάφεραν μετά από πολυήμερη πεζοπορία να φτάσουν στο ακριτικό χωριό και έλαβαν μέρος στην συνδιάσκεψη που έγινε από τις 1 έως τις 8 Μαρτίου».
Η Ελένη Μπέλλου σημείωσε ότι προηγήθηκε η ιδρυτική σύσκεψη Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ) στις 25 Οκτώβρη 1948 στο χωριό Καλλιθέα της Πρέσπας και ότι η αθρόα συμμετοχή των γυναικών στην συνέχεια στις εργασίες της συνδιάσκεψης αποτέλεσε τομή για το ρόλο της γυναίκας στα γεγονότα της εποχής. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν από την Ελένη Μπέλλου οι γυναίκες αποτελούσαν το ¼ της δύναμης του ΔΣΕ, συμμετείχαν ισότιμα στα τάγματα στην πρώτη γραμμή του μετώπου ενώ κάλυπταν και ανάγκες της επιμελητείας στα μετόπισθεν.
«Εμπνεόμαστε από αυτές τις γυναίκες και δίνουμε την υπόσχεση να συνεχίσουμε τον αγώνα που μας κληροδότησαν» κατέληξε η Ελένη Μπέλλου.
Το μνημείο είναι γλυπτό δημιούργημα του Εικαστικού Σταύρου Βλάχου, είναι από μαύρο γρανίτη και σμάλτο και φέρει σκαλισμένες γυναικείες μορφές. Όπως αναφέρει ο γλύπτης είναι αφιερωμένο στις γυναίκες του ΔΣΕ όπου μέσα από την μορφή τους «επιχειρείται να αναδειχθεί το μεγαλείο του αγώνα του ΔΣΕ»
Το χωριό Πυξός στις αρχές του 1940 αριθμούσε περί τους τετρακόσιους κατοίκους, στην συνέχεια βρέθηκε στο επίκεντρο και την δίνη των γεγονότων του εμφυλίου πολέμου με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι του να διασκορπιστούν ως πρόσφυγες στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και άλλοι στο εσωτερικό της χώρας. Το χωριό εγκαταλείφθηκε και στην συνέχεια κάηκε από άγνωστη αιτία. Ο Πυξος ήταν ένα πετρόκτιστο παραδοσιακό χωριό της Πρέσπας από το οποίο όμως σήμερα δε σώζεται απολύτως τίποτα εκτός από την εκκλησία.
ΠΗΓΗ:ΑΠΕ ΜΠΕ|ΣΠΥΡΟς ΚΟΥΤΑΒΑς