Ο Τοπικός Πόρος, ύψους περίπου 15.000.000 €/έτος, ο οποίος διεκδικήθηκε επί μία δεκαετία ως ανταποδοτικό τέλος για έργα περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής και «μεταλλάχτηκε» κατά τη θεσμοθέτηση του το 1997 σε «τοπικό πόρο ανάπτυξης», συνεχίζει να εκτροχιάζεται σε εργαλείο μικροπολιτικής και παραγοντισμού των τοπικών αρχόντων.
Τελευταίο δείγμα διασπάθισης ο μακρύς κατάλογος αρκετών «αναπτυξιακών» έργων και παροχών που περιλαμβάνονται και στο 3ο πενταετές πρόγραμμα (ΕΑΠ) 2007 - 2011, το οποίο αναρτήθηκε πρόσφατα στο διαδίκτυο με πρωτοβουλία του Νομάρχη Κοζάνης.
Ο Πόρος κατακερματίζεται σε δεκάδες ή και εκατοντάδες μικροέργα που σε άλλους νομούς αποτελούν υποχρέωση του κράτους η των ΟΤΑ. Κατασκευές και συντηρήσεις δρόμων, επισκευές η επεκτάσεις Δημαρχείων, σχολείων, γηπέδων, αποδυτηρίων, κερκίδων, WC (250.000 για WC νομαρχίας !), αμαξοστάσια κλπ, απορροφούν ένα σημαντικό κονδύλι του Πόρου και «βουλώνουν τρύπες» ή «τακτοποιούν» διάφορες υποχρεώσεις των Δημάρχων. Η υπόλοιπη χώρα πού δεν έχει Πόρο πως καλύπτει αυτές τις ανάγκες της ;; Η οδοποιία της και οι αθλητικές κατασκευές χρηματοδοτούνται κατά κανόνα από τα ταμεία του κράτους και της ΕΕ, εδώ όμως σπαταλούμε τον Πόρο γιατί μας δίνει εύκολο και ζεστό χρήμα.
Εξακολουθούν, αν και σε αρκετά μικρότερο βαθμό, οι χρηματοδοτήσεις σωματείων και συλλόγων, (Οικ. Επιμελητήριο 150.000 για αγορά κτηρίου γραφείων, Εύξεινος Λέσχη 485.000 για αποπεράτωση κτηρίου, ΤΕΕ 70.000 για εκπαίδευση μελών, Εργ. Κέντρο Κοζ 50.000 για ψηφιοποίηση αρχείου, κλπ). Πέραν όμως των εμφανών κονδυλίων υπάρχουν και άλλα που στεγάζονται κάτω από τίτλους, όπως «ενίσχυση πολιτιστικών θεσμών 700.000» κλπ.
Υπενθυμίζουμε ότι το διάτρητο καθεστώς έμμεσης ενίσχυσης σωματείων και συλλόγων, ισχύει από καταβολής Πόρου, με διαμεσολαβητές δημάρχους και άλλους παράγοντες και χαλαρότατα κριτήρια χρηματοδότησης. Όμως οι επιχορηγήσεις από τον Πόρο για έξοδα λειτουργίας-στέγασης κλπ είναι παράνομες, παρά τη νομιμοφανή μορφή τους. (Συνήθως προσκομίζονται κάποια εικονικά ή «φουσκωμένα» τιμολόγια εκτέλεσης έργων ή δράσεων). Καλώς λοιπόν περιορίζεται – και πρέπει να τελειώνει οριστικά – αυτή η ιστορία.
Κι εδώ εξηγούμαστε για να μην παρεξηγούμαστε. Δεχόμαστε ότι οι περισσότεροι Σύλλογοι (εκτός από όσους είναι «σφραγίδες» ή .. παρέες) έχουν να παρουσιάσουν αξιόλογες δραστηριότητες. Στους άλλους νομούς της χώρας όμως, όπου δεν υπάρχει «Πόρος», πώς επιβιώνουν οι Σύλλογοι ; Χρησιμοποιούν προφανώς τους πάγιους και αποδεκτούς τρόπους οικονομικής ενίσχυσης (προγράμματα, χορηγούς κλπ), που απαιτούν βέβαια περισσότερο κόπο και χρόνο.
Ας κάνουμε λοιπόν το ίδιο κι εδώ, αφήνοντας κατά μέρος τον εύκολο δρόμο του Πόρου, που δημιουργεί και μια πελατειακή σχέση κράτους - μαζικών φορέων.
Η Οικολογική Κίνηση ούτε ζήτησε, ούτε πρόκειται να ζητήσει ποτέ ενίσχυση από τον Πόρο, παρότι έχει προτεραιότητα σαν οργάνωση ασχολούμενη ενεργά επί 23 χρόνια με το περιβάλλον.
Ένα δεύτερο θέμα είναι το είδος των έργων που εντάσσονται για χρηματοδότηση. Το 3ο ΕΑΠ κινείται στην ίδια περίπου φιλοσοφία με τα προηγούμενα, αφού δίνει προτεραιότητα σε έργα και «Δομές» αμφιλεγόμενης ανάπτυξης, ενώ βάζει σε δεύτερη μοίρα τα έργα περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής. Υπενθυμίζεται ότι ο Τοπικός Πόρος δεν θεσμοθετήθηκε για να χρηματοδοτεί οτιδήποτε βαφτίζεται ως «ανάπτυξη» από τον οποιονδήποτε. Δόθηκε ως συγκεκριμένο αντιστάθμισμα στην απομύζηση των φυσικών πόρων (εδάφη – νερά – λιγνίτες) και στη διαρκή περιβαλλοντική υποβάθμιση λόγω των βιομηχανικών δραστηριοτήτων της ΔΕΗ.
Τα διατιθέμενα κονδύλια θα έπρεπε συνεπώς να βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και την κατάσταση του περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα να διασφαλίζουν την αειφορία. (Αειφόρος είναι η ανάπτυξη που γίνεται με σεβασμό στους φυσικούς πόρους και στην αναπαραγωγική ικανότητα της γης, η οποία ανήκει σε όλα τα όντα του πλανήτη, τωρινά αλλά και επόμενα). Επομένως, πέραν των έργων περιβάλλοντος, τα έργα ανάπτυξης του Πόρου πρέπει να υπηρετούν μια αειφόρο λογική και να κατευθύνονται στην ορθολογική διαχείριση και ανάταξη του φυσικού κεφαλαίου, το οποίο έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα τα τελευταία 50 χρόνια.
· Ο τομέας «Προστασία αποκατάσταση και αναβάθμιση του φυσικού και δομημένου Περιβάλλοντος» περιορίζεται στο 12 %. Αλλά το καθαρά περιβαλλοντικό ποσοστό πέφτει κάτω από το 10 %, καθώς σε αυτό τον τομέα (Μέτρο 2.1) περιλαμβάνεται και αρκετή οδοποιία. Π.χ ο κόμβος Κοίλων, που βαφτίζεται .. έργο περιβάλλοντος κοστίζει 860.000 (1,2%). Τα υπόλοιπα έργα του Υποπρογράμματος 2 (Περιβάλλον και Ποιότητα ζωής) είναι σε μεγάλο μέρος τους ή μετεγκαταστάσεις οικισμών, που δεν είναι υποχρέωση του Πόρου, καθώς και αναρίθμητα κονδύλια «τεχνικών και κοινωνικών υποδομών» (8.000.000), αθλητικών εγκαταστάσεων (2.000.000), που όπως είπαμε είναι υποχρέωση της Πολιτείας και όχι του Πόρου. Από όλα λοπον έχει ο «μπαχτσές» στο Υποπρόγραμμα Περιβάλλον: διαμόρφωση νεκροταφείων, επισκευές εκκλησιών και μοναστηριών, ΚΑΠΗ κλπ, μέχρι και το ΚΤΕΟ από το Υποπρόγραμμα Περιβάλλοντος επισκευάζεται (43.444)
· Η «ενίσχυση της επιχειρηματικότητας - παραγωγής» (Άξονας 3) καλύπτει το 30% του ΕΑΠ. Από αυτά τα μισά πάνε σε δομές αμφίβολης αποτελεσματικότητας και τα υπόλοιπα στην πραγματική παραγωγή. Η Δυτική Μακεδονία έχει γεμίσει από «Δομές» και Υπηρεσίες στήριξης της επιχειρηματικότητας («Θυρίδες», «Παρατηρητήρια», «Αντένες», «Κέντρα στήριξης», «Κέντρα υποδοχής επενδυτών», Διαβαλκανικό Κέντρο, κλπ), με επικαλυπτόμενα αντικείμενα, όπου διάφοροι και συχνά άπειροι υπάλληλοι συμβουλεύουν επιχειρηματίες. (Συνήθως οι πρώτοι είναι .. περισσότεροι από τους δεύτερους). Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα τα Προγράμματα «επιχειρηματικής κατάρτισης» ψάχνουν να βρουν .. μαθητές επιχειρηματίες να τους εκπαιδεύσουν. Τσοντάρει λοιπόν κι εδώ ο Πόρος.
Αλλά και από τα κονδύλια που κατευθύνονται σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, περιορισμένο μερίδιο κατέχουν οι πράσινες επιχειρηματικές δράσεις, οι καθαρές τεχνολογίες, τα πράσινα προϊόντα, κλπ.
· 3.000.000 (4% του συνολικού ΕΑΠ !) πάνε για τεχνική στήριξη για διαχείριση του προγράμματος ΠΕΠ. Γιατί ;;; Στις άλλες Νομαρχίες της χώρας, που δεν υπάρχει ο Πόρος πως «εξειδικεύουν» τα ΠΕΠ ;
· Τα έξοδα πενταετούς προβολής του προγράμματος είναι 300.000, δαπάνες αχρείαστες κατά τη γνώμη μας
· Διάφορα κονδύλια καλύπτουν άσχετα έξοδα φορέων και ΟΤΑ, όπως το χρέος 200.000 του Δήμου Υψηλάντη προς τη ΔΕΗ (αυξημένη δαπάνη άντλησης λογω εξάντλησης υδροφορέων με υπαιτιότητα της ΔΕΗ !). Ακόμη και το Σώμα Στρατού παίρνει 90.000 ευρώ για να εκδώσει τις «Σελίδες Δόξας..».
Τα περισσότερα από τα έργα που πρότεινε η Οικολογική Κίνηση κατά τη σύνταξη του 3ου ΕΑΠ έμειναν τελικά στα αζήτητα. Υπενθυμίζουμε μερικά:
1. Εξοικονόμηση ενέργειας σε Δημοτικά και Δημόσια κτίρια, (Χρηματοδότηση σε συνδυασμό με τον ΚΕΝΑΚ).[Μέτρο 4.5].
2. Κατασκευή στη λίμνη Πολυφύτου πρότυπου βιοκλιματικού –οικολογικού κτιρίου, που θα στεγάζει Κέντρο περιβαλλοντικής και ιστορικής ενημέρωσης του Αλιάκμονα, σταθμό περίθαλψης άγριων πτηνών κλπ (Μέτρο 4.5)
3. Ερευνητικά προγράμματα για ΑΠΕ, Ρύπανση, Νερά. Τα Ανώτατα Ιδρύματα της Δυτικής Μακεδονίας «τρέχουν» προγράμματα στους τομείς αυτούς και μπορούν να χρηματοδοτηθούν (μερικώς) για νέες έρευνες (Μέτρο 4.5)
4. Πιλοτικό πρόγραμμα παραγωγής κομποστ. Μελέτη, αγορά και επιδοτούμενη διανομή κάδων κομποστοποίησης σε αγροτικούς και αστικούς Δήμους (Μέτρο 4.5).
5. Υποδομές προώθησης βιολογικών προϊόντων, όπως η κατασκευή χωριστής λαϊκής αγοράς (Μέτρο 3.1)
6. Διαχείριση νερών. Μπορεί να χρηματοδοτηθούν συμπληρωματικές ενέργειες εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000/60 ΕΕ, όπως μια Τράπεζα υδρολογικής πληροφορίας που καρκινοβατεί ή και η πλήρης παρακολούθηση (monitoring) των παραμέτρων των υδάτων (ΤΕΙ και ΚΕΠΕ)
7. Δάση – Δασικές εκτάσεις. Ο Νομός Κοζάνης είναι από τους πιο αποδασωμένους της χώρας. Υπάρχουν εκτεταμένες περιοχές με υποβαθμισμένα εδάφη που προσφέρονται για δασώσεις. (Μέτρο 2.1) .
· Αγορές - ανταλλαγές οικοπέδων για δημιουργία μικρών ελεύθερων χώρου σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
· Αγορές και ανακαινίσεις διατηρητέων ή άλλων αξιόλογων κτισμάτων.
· Κατασκευή υποδομών, που σχετίζονται με την κινητικότητα των πεζών των ΑΜΕΑ και το ποδήλατο (Μέτρο 2.1)
Επίσης καταθέσαμε προτάσεις για κατασκευή μονάδας διαχείρισης χρησιμοποιημένων οργανικών διαλυτών, για εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών σε προστατευόμενες περιοχές φυσικού κάλλους κλπ. Πέραν των μικρών έργων, πάγια πρόταση μας είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του Πόρου πρέπει να χρηματοδοτεί μεγάλα projectsστα πλαίσια ενός μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασμού.
Οι προτάσεις μας κατατέθηκαν στην ΑΝΚΟ και στους πιθανούς φορείς υλοποίησης (ΟΤΑ, Υπηρεσίες, κλπ). Δυστυχώς, πέρα από ελάχιστες εξαιρέσεις, οι περισσότερες δεν υιοθετήθηκαν για άλλη μια φορά. Κρίμα για πολλούς λόγους. Κρίμα και για τις ώρες (και τις ελπίδες) που αφιέρωσαν αρκετά από τα νέα παιδιά της Οικολογικής Κίνησης να συντάξουν Τεχνικό προσχέδιο για κάθε πρόταση ξεχωριστά.
Ένα τρίτο και τελευταίο ζήτημα είναι το μέλλον του Πόρου. Ο βουλευτής κ. Κουκουλόπουλος το συνέδεσε τις προάλλες με τις αναδιατάξεις που φέρνει ο «Καλλικράτης». Τήρησε όμως σιγή για την ανάγκη αύξησης του ποσοστού (0,4%), το οποίο υπολείπεται κατά πολύ από το αντίστοιχο τέλος ΑΠΕ (3%).
Κρίσιμο σημείο είναι η άμεση και οργανική σύνδεση του Πόρου με τη μεταλιγνιτική περίοδο. Η τρέχουσα λογική του κατακερματισμού σε μικρά έργα και δράσεις είναι ολέθρια. Δημιουργεί ελάχιστες θέσεις εργασίας μικρής διάρκειας (οδοποιία, επισκευές), δεν παράγει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, συντηρεί ένα παλιομοδίτικο παραγωγικό μοντέλο με υψηλές εισροές φυσικών πόρων και δεν εστιάζει στον κεντρικό στόχο: τη μεταλιγνιτική περίοδο. Δεν έχουμε διδαχτεί τίποτα από ευρωπαϊκές ανθρακοπαραγωγές περιοχές με ανάλογα προβλήματα (Ρουρ, Λουσατία κλπ), αν και πληρώσαμε πολλά σε ταξίδια τοπικών αξιωματούχων προς τα εκεί. Κατάφεραν λοιπόν σε αυτές τις περιοχές οι Γερμαναράδες (που .. φταίνε για όλα τα στραβά μας) να αλλάξουν τη μοίρα τους με μεγάλα έργα ήπιας ανάπτυξης Μετέτρεψαν τον τόπο τους στο μεγαλύτερο «εργοστάσιο» ανάπλασης τοπίου και νέων τεχνολογιών, δημιουργώντας χιλιάδες πράσινων θέσεων εργασίας.
Συμφωνούμε ότι ο Πόρος δεν αρκεί για τέτοια «θαύματα», για αυτό έχουμε προτείνει πρόσθετα τέλη γενναίας οικονομικής στήριξης. Δεν μπορεί όμως να θεωρείται σαν ένας εφεδρικός κορβανάς «δια πάσαν νόσον», αλλά ως πολύτιμο εργαλείο ενός τόπου που καλείται - έστω και αργά- να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα μακράς πνοής αλλάζοντας το όραμά του από γκρίζο σε πράσινο.
