Ήδη από την αρχαιότητα η διατυπωμένη άποψη ότι οι άνδρες θωρακίζουν τις πόλεις και όχι τα τείχη ή τα πλοία, μας βεβαιώνει ότι η ελληνική πόλη είναι ένας έμψυχος οργανισμός και ότι η ζωή της ταυτίζεται με τη δράση του υπεύθυνου πολίτη, του, κατά τον Αριστοτέλη, «μετόχου κρίσεως και αρχής».
Η πόλη κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο δεν δημιουργείται (γινομένη) με σκοπό τη συντήρηση απλώς της ζωής των Ανθρώπων που ζουν σ’ αυτήν (του ζην ένεκεν), αλλά με στόχο να εδραιώσει (ούσα) τις προϋποθέσεις του «ζην ευδαιμόνως και καλώς» (του ευ ζην).
Η πόλη κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο δεν δημιουργείται (γινομένη) με σκοπό τη συντήρηση απλώς της ζωής των Ανθρώπων που ζουν σ’ αυτήν (του ζην ένεκεν), αλλά με στόχο να εδραιώσει (ούσα) τις προϋποθέσεις του «ζην ευδαιμόνως και καλώς» (του ευ ζην).
Από την αρχαία πόλη (πόλη-κράτος) στη νεωτερική εθνόπολη (έθνος-κράτος) του Διαφωτισμού και την εξελισσόμενη πολυεθνική και πολυπολιτισμική κοσμόπολη, οι έννοιες του «πολίτη» και της παιδείας του πολίτη, βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής σκέψης και παιδαγωγικής πρακτικής.
Οι λέξεις: πόλη – πολιτεία – πολίτης έχουν κοινή ρίζα. Όμως γιατί σήμερα, για να αποδώσουμε την αρχική έννοια αυτών των λέξεων, αναγκαζόμαστε να προσθέσουμε τα επίθετα «βιώσιμη» για τη πόλη και «ενεργοί» για τους πολίτες;
Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης αφ’ ενός με την οικονομική «ανάπτυξη», τον υπερκαταναλωτισμό και την ανταγωνιστικότητα που αυτό συνεπάγεται και αφ’ ετέρου ο νεοφιλελεύθερος κτητικός ατομικισμός που κερδίζει έδαφος σε βάρος της κοινής προσπάθειας, αναγκάζουν τους πολίτες της σύγχρονης κοινωνίας να βιώνουν μια κρίση «ταυτότητας» και «ρόλου».
Η με ελλιπή σχεδιασμό και με όρους νεοφιλελεύθερου μοντέλου, αστική υπερσυγκέντρωση δεν οδηγεί μόνο στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος αλλά αποτελεί την βασική αιτία της καταστροφής όλων των ποιοτικών στοιχείων που συγκροτούν τηνκαθημερινότητα.
Η κοινωνική ταυτότητα της πόλης έχει διαμορφωθεί αρνητικά, με την έλλειψη δημοκρατίας και σεβασμού στον συνάνθρωπο, με την αποξένωση και την αδιαφορία για τα κοινά, με τη μιζέρια και την εμμονή στο ασήμαντο που προβάλλονται ως “αξίες” από την πλειονότητα των ΜΜΕ, με τον καταναλωτισμό και το κέρδος ως υπέρτατο σκοπό, με τον ατομικισμό και την αντικοινωνική συμπεριφορά, νααποτελούν βασικά σύγχρονα χαρακτηριστικά.
Τι είναι αυτό όμως που οδηγεί κάποιους πολίτες στην απόκτηση των χαρακτηριστικών που περιγράψαμε παραπάνω και άλλους στην αδράνεια;
Τουλάχιστον δύο οι πιθανές σκέψεις και ένα το ερώτημα:
1. Όλοι οι πολιτικοί είναι ίδιοι και κατά συνέπεια όποιος και όποτε κληθεί να διαχειρισθεί τα κοινά δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι ουσιαστικό.
2. Η έντεχνα προωθούμενη άποψη των εκάστοτε κυβερνόντων, συνήθως με τη συμμετοχή πρόθυμων ΜΜΕ, του παλιού δόγματος της Μάργκαρετ Θάτσερ “ΤΙΝΑ” : ThereIsNoAlternative (Δεν υπάρχει εναλλακτική Λύση).
3. Εγώ θα σώσω τον κόσμο;
Όμως τα ρητορικά τιθέμενα παραπάνω ζητήματα με την βεβαιότητα που εμπεριέχουν, αποτελούν “βούτυρο” στο ψωμί της κάθε εξουσίας, που ουσιαστικά με τη στάση της ενισχύει τα δύο πρώτα για να εισπράξει ικανοποιημένη, με την αδράνεια και την έμπρακτη αποχή των πολιτών από κάθε κοινωνική δραστηριότητα, την αρνητική απάντηση στο τρίτο ερώτημα.
Ωστόσο, πρωτοβουλίες μικρής κλίμακας μπορούν να οδηγήσουν σε ορατές βελτιώσεις της καθημερινότητας. Το σλόγκαν 'Σκέψου παγκόσμια - δράσε τοπικά', δεν είναι απλώς άλλο ένα στερεότυπο.
Η πόλη, από τους σημαντικότερους θεσμούς της ανθρώπινης εξέλιξης, δεν είναι μόνο το θέατρο πολιτικών συγκρούσεων και διαφορών ή ο υποβαθμισμένος χώρος όπου διαβιούν οι πολίτες. Είναι ταυτόχρονα και η ελπιδοφόρα δυνατότητα ανασυγκρότησης της ζωής των πολιτών, όπου η πολιτική - δηλαδή η ενασχόληση με «τα της πόλεως» - απαιτεί ευρύτατες συμμετοχές και συν-διαμόρφωση κρίσιμων επιλογών.
Μιλάμε λοιπόν για μια Βιώσιμη Πόλη μια αειφόρο πόλη, που επιφυλάσσει στους πολίτες νέους ρόλους για τη διαχείρισης των προβλημάτων, έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες.
Ο Ενεργός Πολίτης, είναι αυτός που με συνεχείς παρεμβάσεις εγείρει συνειδήσεις, σε θέματα που έχουν να κάνουν με την οικονομία, την ανεργία, τα κοινωνικά ζητήματα, το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής στην πόλη και την ύπαιθρο. Ενεργός πολίτης είναι ο ενημερωμένος πολίτης που ξέρει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, εκφράζει την άποψή του και συμμετέχει ενεργά στην κοινωνία. Πρόκειται ουσιαστικά για πολιτικές παρεμβάσεις στα δρώμενα σε τοπικό, εθνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο.
Οι νέοι πολίτες που βιώνουν καθημερινά μια σκληρή πραγματικότητα, τόσο σε επίπεδο απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης, όσο και σε επίπεδο ποιότητας ζωής στις πόλεις και στην ύπαιθρο, πρέπει να πρωτοστατήσουν. Να παρέμβουν αποφασιστικά και δραστικά ώστε να αλλάξουν την θλιβερή πραγματικότητα και να βγουν από τα σημερινά αδιέξοδα επιλέγοντας προσεκτικά τα πρότυπα που θα ακολουθήσουν. Στο ζήτημα των προτύπων των νέων ας αναρωτηθούν τι έχουν πράξει, γονείς, δάσκαλοι και πολιτεία.
Τα παραπάνω αποτελούν «πεδίον δόξης λαμπρόν» για τις τοπικές κινήσεις πολιτών, αν βέβαια στους κόλπους τους περιλάβουν ανθρώπους, που έχουν πεισθεί να αλλάξουν τρόπο ζωής και τρόπο «σκέπτεσθαι», να αφήσουν την αδράνεια και την εκ του ασφαλούς κριτική του «καναπέ» και οπωσδήποτε για τους νέους που εξ’ αρχής μπορούν να αποκτήσουν διαφορετική οπτική για τη ζωή και με επίκεντρο τον άνθρωπο να γίνουν Πολίτες του Κόσμου.
Ας κάνουμε αρχή με το να παρέμβουμε στα κοινά με τη καθημερινή μας Εναλλακτική Δράση και τη συμμετοχή στη διαδικασία επιλογής πολιτών με τα χαρακτηριστικά του ενεργού πολίτη για μια βιώσιμη πόλη, μέσω των αυτοδιοικητικών και όχι μόνο, εκλογών ώστε να αποκτήσουμε έναΤόπο να Ζεις.
*ο Κων/νος Δεσποτίδης είναι αρχιτέκτονας μηχανικός MSc, συμμετέχει στις δημοτικές εκλογές με το ψηφοδέλτιο του συνδυασμού «Δήμος Κοζάνης – Τόπος να Ζεις» ως υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος.
