Πίσω από τις λέξεις

Η υπόθεση ονομασίας της ΠΓΔΜ απασχολεί την ελληνική κοινή γνώμη αισίως από το 1992. Είναι ένα μείζον θέμα εξωτερικής πολιτικής της χώρας που συντίθεται από ενδογενή στοιχεία άσκησης πολιτικής και τον διεθνή παράγοντα.

Στην εξωτερική πολιτική ορίζονται τέσσερα επίπεδα άσκησης της:

• Το ατομικό, δηλαδή, η προσωπικότητα και η ιδεολογία των βασικών δρώντων
• Το συλλογικό, δηλαδή, κοινωνία, κόμματα, ΜΜΕ, Εκκλησία, κλπ
• Το κρατικό, δηλαδή, το πολιτικό σύστημα, οι θεσμοί μίας χώρας, η οικονομική και στρατιωτική ισχύς και
• Το διεθνές σύστημα, δηλαδή, το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί η χώρας ως προς τις άμεσες εθνικές της προτεραιότητες πχ ΕΕ, ΝΑΤΟ

 Η χάραξη στρατηγικής στην εξωτερική πολιτική πρέπει να λαμβάνει υπόψιν όλες τις παραπάνω παραμέτρους και να δομείται στο πλαίσιο των υπολογισμών κόστους – οφέλους. Σήμερα, δεν μπορεί κανείς να εγγυηθεί ότι εξετάστηκαν αναλυτικά και οι τέσσερις.

 Το πιο σημαντικό όμως, είναι η στρατηγική μίας χώρας να είναι νομιμοποιημένη στο εξωτερικό και στο εσωτερικό.

Η συνάρτηση της παράλληλης νομιμοποίησης όπως πλέον εξελίσσεται η κατάσταση δεν βγαίνει…μπορεί η Κυβέρνηση στο διεθνές διπλωματικό πεδίο να διατηρεί και να καλλιεργεί την εικόνα της θετικής πρόθεσης, αλλά στο εσωτερικό πεδίο το παιχνίδι χάθηκε πριν καν ξεκινήσει.

Σε αυτό έπαιξαν ρόλο οι 3 πρώτοι από τους 4 ανωτέρω παράγοντες άσκησης της εξωτερικής πολιτικής. Η διεθνιστική ιδεολογία του ΣΥΡΙΖΑ υπερίσχυσε με  αλαζονικό τρόπο των παραδοσιακών δεδομένων στην εθνική γραμμή, η κοινωνία και οι υπόλοιποι κοινωνικοί δρώντες υποβαθμίστηκαν ως προς την βούληση παρέμβασης. Ο ΣΥΡΙΖΑ για πρώτη ουσιαστικά φορά εδώ και καιρό, δεν διάβασε σωστά τις προθέσεις της κοινής γνώμης για ένα θέμα που είναι εδώ και χρόνια παγιωμένες και αναλλοίωτες.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν «διάβασε» σωστά τις διαθέσεις της κοινής γνώμης. Εν αντιθέσει με τους προηγούμενους κομβικούς σταθμούς των τελευταίων ετών (δημοψήφισμα, εκλογές Σεπτεμβρίου 2015) όπου ο ΣΥΡΙΖΑ θελημένα ή όχι αδιάφορο, διάβασε καλύτερα τις τάσεις της κοινής γνώμης, τώρα έπεσε στην παγίδα της «διαχειριστικής υπερεκτίμησης», με άλλα λόγια, υποεκτίμησε τις πιθανές αντιδράσεις της κοινής γνώμης, υπερεκτιμώντας την παθητικότητα εναντίον της Κυβέρνησης από το 2015 και μετά σε σύγκριση με το τι συνέβαινε στο άμεσο παρελθόν.

Λάθος εκτίμηση όμως. Το 2008 επ’ αφορμή της τότε διπλωματικής ανακίνησης του θέματος η κοινή γνώμη ήταν σχεδόν στο ίδιο σημείο με σήμερα ως προς το θέμα της ονομασίας. Δημοσκόπηση της Public Issue της 10^ης Οκτωβρίου 2008^[1].

Η έρευνα αυτή κατέδειξε ότι η πλειοψηφία της κοινής γνώμης εμφανιζόταν αρνητική απέναντι στη νέα ονομασία «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», εκφράζοντας αρνητικά συναισθήματα στο ενδεχόμενο αποδοχής της από την ελληνική κυβέρνηση . Ταυτόχρονα, όμως, διαπιστώνεται και η αυξανόμενη, σε σύγκριση με προηγούμενες χρονικές στιγμές, αισιοδοξία που διακατέχει την πλειοψηφία των Ελλήνων περί της δυνητικής δικαίωσης της χώρας στην υπόθεση των Σκοπίων.

Παράλληλα, οι χειρισμοί κυβέρνησης και αντιπολίτευσης λαμβάνουν υψηλότερα ποσοστά αποδοχής σε σχέση με το παρελθόν, κάτι που δεν αποτυπώνεται σήμερα στην κοινή γνώμη. Εκείνη δυστυχώς, η παρακαταθήκη της εθνικής γραμμής απωλέσθη σήμερα, εν πολλοίς εξαιτίας της κυβερνητικής μικροπολιτικής να προκαλέσει ρήγμα στα άλλα κόμματα με αφορμή ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής.

 Σε αυτό το σημείο πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η τακτική «ανασκαφής» στις δηλώσεις του παρελθόντος από τα κόμματα, δεν βοηθά στην καλλιέργεια κλίματος εθνικής συναίνεσης. Αναζωπυρώνει τις ισοπεδωτικές στάσεις των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα και υποδαυλίζει τα πάθη των ακραίων.

 Γενέθλια με δύσκολη προοπτική

 Το ΔΙΚΤΥΟ συμμετείχε στην εορταστική εκδήλωση για τα 10 λειτουργίας του FEPS (Foundation of European Progressive Studies), του οποίου αποτελεί το πιο ενεργό μέλος από την Ελλάδα.

Καλές οι γιορτές, αλλά δύσκολές οι προοπτικές του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού ή αλλιώς της προοδευτικής σκέψης στην Ευρώπη.

Σχεδόν παντού στην Ευρώπη, τα σοσιαλδημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα χάνουν την υποστήριξή τους: πέρυσι, το γερμανικό SPD βίωσε ένα ιστορικά κακό αποτέλεσμα στις βουλευτικές εκλογές. Τα δε αδελφά κόμματα στη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες και την Τσεχία έχουν βυθιστεί ακόμη και σε μονοψήφια ποσοστά.

Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία αγωνίζεται για την πολιτική της επιβίωση: από το 2000 το μερίδιο ψήφου που της αναλογεί μειώθηκε σε 15 από τις 17 χώρες, όπως δείχνουν οι δύο πίνακες.

Σε προηγούμενο Δελτίο μας έχουμε υπογραμμίσει κατά τη γνώμη μας τις αιτίες της πτώσης που συνιστούν παράλληλα και αδυναμίες ανάκαμψης της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Οι νέες συνθήκες παραγωγής πλούτου που δεν θυμίζουν πλέον σε τίποτε το παραδοσιακό μοντέλο του Φορντισμού, η αδυναμία κάλυψης των κοινωνικών αναγκών μιας δημογραφικά γερασμένης Ηπείρου και οι τεχνολογικές αλλαγές στην απασχόληση που δημιουργούν πιο γρήγορα απολύσεις από προσλήψεις, είναι οι βασικές αιτίες.

Σε αυτές όμως, έρχεται να προστεθεί ένας βαθύς μετασχηματισμός της δημόσιας σφαίρας. Οι ψηφιακές επικοινωνίες μεταφέρουν ένα μεγάλο μέρος του δημόσιου λόγου στο Διαδίκτυο.

Η αρχή του μετασχηματισμού μπορεί να ανιχνευθεί πίσω από τις πρόωρες πλατφόρμες και τους διαδικτυακούς χώρους συζητήσεων των μέσων της δεκαετίας του 90 που τελικά εξελίχθηκαν σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook και το Twitter μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000 και στη συνέχεια απέκτησαν μαζική χρήση με την ευρεία υιοθέτηση έξυπνων τηλεφώνων στις αρχές του 2010. Η ψηφιοποίηση του δημόσιου λόγου ενίσχυσε τις φωνές των καλά οργανωμένων ομάδων πίεσης, προσφέροντας ταυτόχρονα έναν τρόπο να παρακάμψουν τα παραδοσιακά μέσα και να προσεγγίσουν το κοινό απευθείας.

Ο χώρος της προόδου δεν ανταπεξήλθε ισάξια με τα άκρα σε αυτό το πεδίο δράσης. Οι συγκροτημένες προοδευτικές φωνές χάνουν στο διαδίκτυο από τα τρολ των fake news και τη συκοφαντία.

Ένα άμεσο αποτέλεσμα της μεταφοράς του πολιτικού λόγου στην ψηφιακή εποχή, ήταν η μετατόπιση από τα κόμματα στις κινήσεις περισσότερο.

Τα κόμματα - και κυρίως τα προοδευτικά - που κάποτε ήταν ο αναγκαίος δίαυλος με τους πολίτες χάνουν όλο και περισσότερο την επιρροή τους, καθώς τα νέα εργαλεία επικοινωνίας επέτρεψαν στους χαρισματικούς ηγέτες να απευθύνονται άμεσα στο εκλογικό σώμα και να αναπτύσσουν γρήγορα δομές, κινηματικού χαρακτήρα,  στις οποίες θα μπορούσαν να στηριχθούν για να κάνουν το έργο που είχαν προηγουμένως γίνει από τα μέλη του κόμματος.

Σημαντικοί ηγέτες υιοθέτησαν αυτή τη νέα προσέγγιση, όπως ο Μπαράκ Ομπάμα και ο Ντόναλντ Τραμπ, που κατόρθωσαν να οργανώσουν επιτυχημένες καμπάνιες και να κερδίσουν τις υποψηφιότητες του κόμματός τους ενάντια σε παραδοσιακά ονόματα των κομμάτων τους.  Ομοίως, ο Εμ. Μακρόν στη Γαλλία, εφάρμοσε την ίδια μέθοδο για να δημιουργήσει εντελώς νέες πλειοψηφίες.

 Υβριδικό «μεταμνημόνιο»

 Η πιθανότερη εκδοχή μετά το τέλος του Μνημονίου είναι η δημιουργία ενός υβριδικού προγράμματος, απροσδιόριστης ακόμα χρονικής ισχύος, αφού στο σχεδιασμό των Θεσμών πρέπει να ενταχθεί και η πιθανότητα η χώρα να έχει αλλεπάλληλες εκλογές τα επόμενα δύο χρόνια.

 Όσο όμως, αυξάνεται το πολιτικό ρίσκο – μοναδική περίπτωση ανάσχεσης των σεναρίων αστάθειας είναι η αυτοδυναμία της ΝΔ - τόσο οι Θεσμοί θα επιθυμούν να διασφαλίσουν την ομαλότητα και την απεμπλοκή από πιθανά ενδεχόμενα πολιτικής αναταραχής.

Για το λόγο αυτό το υβριδικό πρόγραμμα, κατά την εκτίμηση μας, θα περιλαμβάνει μαστίγιο και καρότο. Αυξημένη δηλαδή, εποπτεία και παράλληλα δράσεις ενίσχυσης της ανάπτυξης. Με αυτό το συνδυασμό καλλιεργείται η εκτίμηση από τους Θεσμούς ότι θα καταφέρουν να δεσμεύσουν την ελληνική Κυβέρνηση και να πειστούν έτσι οι αγορές ότι η Ελλάδα έχει ενταχθεί ανεπιστρεπτί στη νέα εποχή.
Σε αυτή την περίπτωση και οι Τράπεζες διασφαλίζουν την ομαλότητα και το ΔΝΤ θα παραμείνει ανανεώνοντας εκ νέου την παρουσία του στην ΕΕ.

Γιάννης Μαστρογεωργίου Γιώργος Παπούλιας Διευθυντής Δικτύου Πολιτικός Επιστήμονας, συνεργάτης Δικτύου

^[1] http://www.publicissue.gr/wp-content/uploads/2008/10/survey08571.pdf