για το καθεστώς των προσφύγων», στις 4 Δεκεμβρίου του 2000 και γιορτάστηκε για πρώτη φορά στις 20 Ιουνίου 2001. Με βάση την Συνθήκη συστάθηκε η «Ύπατη Αρμοστείας του ΟΗΕ», προκειμένου να βοηθήσει στην μετεγκατάσταση των 1,2 εκατομμυρίων Ευρωπαίων, που είχαν μείνει άστεγοι εξαιτίας του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.
Σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατη Αρμοστείας του ΟΗΕ, ο πληθυσμός των αναγκαστικά εκτοπισμένων έχει φτάσει τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ. Σε όλον τον κόσμο, 68,5 εκατομμύρια άνθρωποι, ένας αριθμός άνευ προηγουμένου, έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Σοκαριστικό επίσης είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος κάθε δύο δευτερόλεπτα αναγκάζεται να εκτοπιστεί, ως συνέπεια συρράξεων ή διώξεων.
Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται περίπου 25,4 εκατομμύρια πρόσφυγες. Ανάμεσά τους, πάνω από τα μισά είναι παιδιά.
Σύμφωνα με τη διεθνή νομολογία πρόσφυγας είναι ο άνθρωπος, ο οποίος δεν μπορεί ή δεν θέλει να επιστρέψει στη χώρα του, εξαιτίας βάσιμου φόβου δίωξης, με βάση τη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, την εθνικότητά του ή τη συμμετοχή του σε μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.
Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Φίλιπο Γκράντι, διαπιστώνει την αυξητική τάση του αριθμού των ανθρώπων που χρειάζονται προστασία, εξαιτίας του πολέμου, των συγκρούσεων και των διώξεων. Επίσης διαπιστώνει πως οι κοινότητες που δέχονται μεγάλο αριθμό προσφύγων επιδεικνύουν αλληλεγγύη και γενναιοδωρία, δεδομένου ότι επικρατεί διχαστική ρητορική, στον επίσημο ή ιδιωτικό λόγο.
Στην Ελλάδα, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ήρθαν και παραμένουν περίπου 72.000 πρόσφυγες και μετανάστες, σύμφωνα με το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας Αθηνών.
Η Ελλάδα, υποχρεούται να μεριμνήσει για την εκπαίδευση των προσφύγων, υπακούοντας τις διεθνείς συνθήκες και το εθνικό δίκαιο. Γι αυτό το λόγο, κατά τα τρία προηγούμενα σχολικά έτη, ιδρύθηκαν και λειτούργησαν Δομές Υποστήριξης και Εκπαίδευσης Προσφύγων (ΔΥΕΠ), στις οποίες εγγράφονται και φοιτούν προσφυγόπουλα, έως 15 ετών, τα οποία παρουσιάζουν ελλείψεις στη φοίτηση, εξαιτίας του πολέμου ή της αναγκαστικής μετακίνησης. Επίσης μπορούν να εγγραφούν στις Τάξεις Υποδοχής ΖΕΠ Ι και ΙΙ, εάν θεωρηθεί πως έχουν την ικανότητα να ενταχθούν στο εκπαιδευτικό σύστημα, ή είναι άνω των 15 ετών.
Στη Δυτική Μακεδονία φιλοξενούνται περίπου 1000 πρόσφυγες και αιτούντες Άσυλο, με τον μεγαλύτερο αριθμό να βρίσκεται στις δομές που λειτουργούν στον ορεινό όγκο των Γρεβενών. Πάνω από 200 μαθητές και μαθήτριες, κατά το σχολικό έτος 2018-19, παρακολούθησαν μαθήματα στις ΔΥΕΠ και στις Τάξεις Υποδοχής.
Η ένταξη των μαθητών και μαθητριών, οι οποίοι-ες αναφέρθηκαν παραπάνω, στις σχολικές κοινότητες παραμένει ένα σημείο προβληματισμού. Αφενός μεν, εξαιτίας των ερωτηματικών που τίθενται αναφορικά με την παραμονή τους, ή την επιθυμία παραμονής τους στη χώρα μας, αφετέρου δε, εξαιτίας της διάθεσης των τοπικών κοινωνιών να τους αποδεχθούν. Οι μέχρι τώρα αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, μικρής κλίμακας και έντασης, δεν φαίνεται να δημιουργούν προβλήματα, εφόσον η μεγάλη πλειοψηφία, επιδεικνύει πράξεις αποδοχής και αλληλεγγύης.
Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, στις ΔΥΕΠ των σχολείων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, υλοποιήθηκαν δράσεις με ενταξιακή προοπτική, τόσο από την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας, όσο και από τις σχολικές μονάδες, στις οποίες φοιτούσαν οι μαθητές-πρόσφυγες. Οι δράσεις αποσκοπούσαν στην γνωριμία τους με τις κοινότητες στις οποίες φιλοξενούνται, τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους, αλλά κυρίως στην αλληλεπίδρασή τους με συνομηλίκους και την αποδοχή.
Προς την κατεύθυνση αυτή, οι μαθητές και οι μαθήτριες των ΔΥΕΠ των Γυμνασίων Γρεβενών, επισκέφθηκαν την Κοζάνη, συναντήθηκαν με τους μαθητές και τις μαθήτριες του Καλλιτεχνικού Σχολείου Κοζάνης, ξεναγήθηκαν στο Ιστορικό-Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης και στο ιστορικό κέντρο της πόλης, ξεκουράστηκαν στον Δημοτικό Κήπο.
Επίσης, οι λιλιπούτειοι μαθητές και μαθήτριες της ΔΥΕΠ του δημοτικού σχολείου Κρανιάς Γρεβενών, γιόρτασαν τη λήξη της σχολικής χρονιάς, μαζί με τους μαθητές και τις μαθήτριες του μονοθέσιου δημοτικού σχολείου Κρανιάς Γρεβενών και του νηπιαγωγείου Κρανιάς. Οι εκπαιδευτικοί των σχολείων, αψήφησαν τις δυσκολίες και την απαιτούμενη πρόσθετη προσπάθεια από μέρους τους και λειτούργησαν με την διαπολιτισμική συνείδηση, την οποία απαιτεί ο παιδαγωγικός τους ρόλος.
Εν τέλει, γίνεται φανερό ότι οι σημερινές παγκόσμιες συνθήκες επιβάλλουν τη συνύπαρξη των διαφορετικών πληθυσμών. Από την άλλη μεριά, τόσο στο εθνικό, όσο και στο παγκόσμιο σκηνικό τον τελευταίο καιρό, επικρατούν ακραίες, ξενοφοβικές και εθνικιστές φωνές, προσπαθώντας να αποκτήσουν ερείσματα στην κοινωνία και να διαβρώσουν τις συνειδήσεις των ανθρώπων.
Ως εκ τούτου, προβάλλει επιτακτική η ανάγκη, το σχολείο να διαχειριστεί αποτελεσματικά την πολυπολιτισμικότητα, υιοθετώντας πρακτικές συμπερίληψης των ποικίλων πολιτισμικών ομάδων. Εξάλλου, ο ρόλος και η πρωταρχική υποχρέωση του εκπαιδευτικού συστήματος είναι, αφενός, η εκπαίδευση όλων των ανθρώπων ανεξάρτητα από χρώμα, καταγωγή και εθνικότητα, αφετέρου, η διαμόρφωση συνειδητοποιημένων πολιτών, οι οποίοι αποδέχονται και σέβονται τη διαφορετικότητα.
Τελικά, όπως φαίνεται από τις επικρατούσες παγκόσμιες συνθήκες, η μοναδική επιλογή που έχουμε, ως κοινωνία, είναι η ειρηνική συνύπαρξη με τους άλλους. Πολύ περισσότερο με τους πρόσφυγες, εμείς, ένας λαός που γνωρίζει την προσφυγιά από πρώτο χέρι!
(Για τη συγγραφή του άρθρου, αξιοποιήθηκαν στοιχεία από την ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες https://www.unhcr.org/gr/)
Η Αναστασία Πάτσιου είναι Κοινωνιολόγος
Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων Δυτικής Μακεδονίας