O κ. Χατζηδάκης εξήγησε ότι το masterplan έρχεται σε συνέχεια των 12  μέτρων άμεσης δράσης που εξήγγειλε η κυβέρνηση αμέσως μόλις ελήφθη η πολιτική απόφαση για κλείσιμο όλων των εν λειτουργία λιγνιτικών μονάδων έως το 2023, πολλά εκ των οποίων έχουν ήδη υλοποιηθεί. Όπως για παράδειγμα η απόδοση του λιγνιτικού πόρου της ΔΕΗ ύψους 136 εκατ. ευρώ, η εξεύρεση λύσεων για τη θέρμανση των λιγνιτικών περιοχών, η πλήρως αυτοχρηματοδοτούμενη εθελούσια έξοδος υπαλλήλων της ΔΕΗ στις λιγνιτικές περιοχές.

Το masterplan αποτελεί έναν ολοκληρωμένο οδικό χάρτη για την προάσπιση της απασχόλησης και την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης καθώς «σβήνουν» οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ.  Η Συντονιστική Επιτροπή Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης υπό τον κ Κωστή Μουσουρούλη που το εκπόνησε το έθεσε σε θεσμική ευρεία δημόσια διαβούλευση (μέσω του open.gov και άλλων καναλιών), κατά τη διάρκεια της οποίας οι Περιφέρειες, οι Δήμοι, άλλοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς αλλά και απλοί πολίτες από τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη είχαν την ευκαιρία να καταθέσουν απόψεις, σχόλια και προτάσεις που ελήφθησαν υπόψη κατά την κατάρτιση του σχεδίου.

Η υλοποίηση του masterplan θα γίνει εν πολλοίς μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής  Μετάβασης, το οποίο θα αποτελεί ξεχωριστό Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2021-2027 και ήδη σχεδιάζεται ώστε να ακολουθεί τις κατευθύνσεις που έχουν δοθεί από την ΕΕ.

Προκειμένου να μην υπάρξει κενό κατά τη μεταβατική περίοδο 2021-2022 έως ότου ενεργοποιηθούν πλήρως τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά «εργαλεία» (με δεδομένη και την καθυστέρηση στην έγκριση των Κανονισμών τόσο για το Ταμείο Ανάκαμψης όσο και για το νέο Προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027), έχει ληφθεί μέριμνα για την άμεση αξιοποίηση των ήδη διαθέσιμων πόρων. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται το κοινωνικό «πακέτο» ύψους 107 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2021-2022 με τέσσερα προγράμματα για στήριξη της απασχόλησης που θα υλοποιήσει ο ΟΑΕΔ, αλλά και τα επτά στοχευμένα προγράμματα που  «τρέχει» ήδη το Πράσινο Ταμείο, συνολικού προϋπολογισμού 31 εκατ. ευρώ.

Όπως είχε επισημανθεί κατά την πρώτη παρουσίασή του στις αρχές Σεπτεμβρίου, το σχέδιο στηρίζεται σε πέντε πυλώνες:

1.Καθαρή «πράσινη» ενέργεια
2.Βιομηχανία, βιοτεχνία και εμπόριο
3.«Έξυπνη» αγροτική παραγωγή
4.Βιώσιμος τουρισμός
5.Τεχνολογία και εκπαίδευση

Στους πυλώνες αυτούς θα θεμελιωθούν οι επενδύσεις που θα αλλάξουν το παραγωγικό μοντέλο των λιγνιτικών περιοχών. Από τα πρώτα 80  ιδιωτικά σχέδια που έχουν παρουσιαστεί και βρίσκονται υπό αξιολόγηση  ξεχωρίζουν 16 εμβληματικές επενδύσεις, προϋπολογισμού άνω των 3,5 δις. ευρώ. Οι άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν από αυτές και τις άλλες επενδύσεις που θα ακολουθήσουν, θα υπερκαλύψουν αυτές που θα χαθούν λόγω του σβησίματος των λιγνιτικών μονάδων.

1. Δημιουργία φωτοβολταϊκών πάρκων, συνολικής ισχύος 2,3 GWστη Δυτική Μακεδονία από τη ΔΕΗ
2. Ανάπτυξη φωτοβολταϊκών πάρκων ισχύος 0,5 GW στη Μεγαλόπολη, επίσης από τη ΔΕΗ
3. Άμεση έναρξη κατασκευής του φωτοβολταϊκού πάρκου των ΕΛΠΕ στην Κοζάνη
   4.Μονάδα παραγωγής πράσινου υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία (Solaris)
   5. Εγκατάσταση μονάδας αποθήκευσης ενέργειας στη Δυτική Μακεδονία (Eunice)
   6. Δημιουργία πρότυπης φαρμακοβιομηχανίας (Μεγαλόπολη)
   7. Ανάπτυξη έξυπνης μονάδας υδροπονίας (Δυτική Μακεδονία)
   8. Ανάπτυξη έξυπνης μονάδας υδροπονίας (Μεγαλόπολη)
   9. Βιομηχανικό πάρκο ηλεκτροκίνησης (Δυτική Μακεδονία)
   10. Οικοσύστημα οινικού τουρισμού, στα πρότυπα της Βόρειας Ιταλίας στη (Δυτική Μακεδονία)
   11. Πεδίο ενεργειακής έρευνας και τεχνολογίας, με φορέα υλοποίησης το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
   12. Υπερσύγχρονη κλινική φυσικής αποκατάστασης (Δυτική Μακεδονία)
   13. Δημιουργία θεματικού πάρκου ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης (Μεγαλόπολη)
   14. Δημιουργία μονάδας ενεργειακής αξιοποίησης υπολειμμάτων (Δυτική Μακεδονία)
   15. Κέντρο επεξεργασίας βιομάζας (Δυτική Μακεδονία)
   16. Δημιουργία επιχειρηματικού πάρκου (Μεγαλόπολη)

Ο ειδικός ρόλος της ΔΕΗ στις λιγνιτικές περιοχές

Επισημάνθηκε ότι ένα από τα βασικά προαπαιτούμενα για την ταχεία υλοποίηση των επενδύσεων  -και ιδίως αυτών που θα αναπτυχθούν στα λιγνιτικά πεδία και τις μονάδες της ΔΕΗ- είναι η ταχεία αναβάθμιση και η αλλαγή των χρήσεων γης των εδαφών. Ο  κ Χατζηδάκης έκανε ειδική αναφορά στις προβλέψεις του χωροταξικού-πολεοδομικού νόμου (που ψηφίστηκε την Παρασκευή) για τον ορισμό Ζωνών Απολιγνιτοποίησης και την εκπόνηση Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΠΣ)  με διαδικασίες fast track. Αυτά θα προβλέπουν τις επιτρεπόμενες χρήσεις, τους γενικούς όρους και τους περιορισμούς δόμησης, καθώς και κάθε άλλο μέτρο που αφορά στα εδάφη που θα αποδεσμεύσει η ΔΕΗ και θα μεταβιβάσει στο κράτος σε Όχημα Ειδικού Σκοπού (SPV). Θεσπίστηκαν επίσης ειδικές ρυθμίσεις για την υλοποίηση έργων ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ στους Πυρήνες των Ζωνών Απολιγνιτοποίησης, για να διευκολυνθούν και να επιταχυνθούν οι σχετικές επενδύσεις.  Στο πλαίσιο αυτό, υπενθυμίζεται ότι και η ΔΕΗ, δια στόματος του προέδρου της Γ. Στάσση έχει προτείνει να συμμετέχουν  οι κάτοικοι  της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης με ποσοστό 5% στα φωτοβολταϊκά πάρκα που θα κατασκευάσει στην περιοχή. Με τον τρόπο αυτό θα συμμετέχουν μαζί με τη ΔΕΗ στις νέες «πράσινες» επενδύσεις, απολαμβάνοντας την ίδια απόδοση.

Ο κ. Χατζηδάκης εξάλλου τόνισε ότι ανοίγονται και νέες προοπτικές στον τομέα της γεωργίας με την άρδευση εδαφών, καθώς η ΔΕΗ δεν θα χρησιμοποιεί πλέον τα νερά και τις σχετικές υποδομές (υδροηλεκτρικά φράγματα) για τις ανάγκες των λιγνιτικών μονάδων.

Χρηματοδότηση του masterplan- Ειδικά κίνητρα

Αναφορικά με τη χρηματοδότηση του masterplan, τονίστηκε ότι το συνολικό ποσό που θα διατεθεί από κοινοτικούς πόρους, από εθνικούς πόρους, από το Ταμείο Γιούνκερ και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι πάνω από 5 δις. ευρώ. Πόροι θα διατεθούν και από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση των εδαφών της ΔΕΗ, καθώς πρόκειται για πολύ σημαντική παράμετρο, εφόσον ζητούμενο είναι οι εργολαβικοί εργαζόμενοι που σήμερα σκάβουν, αύριο να «σκεπάζουν».

Για το πλέγμα κινήτρων που επεξεργάζεται η κυβέρνηση για  διευκολυνθεί η προσέλκυση επενδύσεων στις λιγνιτικές περιοχές έχει σχεδιαστεί μια δέσμη 15 κινήτρων, χωρισμένα σε τρεις ομάδες:

1.Για την προσέλκυση νέων επιχειρήσεων

2. Για την διατήρηση των υφιστάμενων
3. Για την υποστήριξη των εργαζομένων

Για τις πρώτες δυο κατηγορίες προβλέπεται αυξημένη ένταση ενισχύσεων 60-80% ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης. Οι διαβουλεύσεις με την Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρίσκονται σε εξέλιξη, με σκοπό την υποβολή προς έγκριση ενός Ειδικού Καθεστώτος Ενίσχυσης.

Επέκταση Ρήτρας Δίκαιης Μετάβασης

Τέλος, ειδική μνεία έγινε στο Υπουργικό Συμβούλιο για την επέκταση της «Ρήτρας Δίκαιης Μετάβασης» που ήδη εφαρμόζει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στις νομοθετικές παρεμβάσεις και των υπολοίπων υπουργείων, εν είδει μέτρων θετικής διάκρισης για τους κατοίκους των λιγνιτικών περιοχών. Η ρήτρα έχει μέχρι στιγμής ενσωματωθεί στο νέο πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» με αύξηση  10% του βασικού ποσοστού επιχορήγησης για τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη,  στο νόμο της ηλεκτροκίνησης με τη θέσπιση αναπτυξιακών κινήτρων για την υλοποίηση παραγωγικών επενδύσεων που αφορούν στην αλυσίδα εφοδιασμού της ηλεκτροκίνησης στις λιγνιτικές περιοχές και στον χωροταξικό-πολεοδομικό νόμο, με την επέκταση κατά ένα χρόνο όλων των προθεσμιών που αφορούν στην ένταξη των «μικρών» φωτοβολταϊκών έργων στις ανταγωνιστικές διαδικασίες, για τους σταθμούς που εγκαθίστανται στη Δυτική Μακεδονία, σε σχέση με τις προθεσμίες που τέθηκαν σε ισχύ για τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας.