θα παρουσιαστούν περισσότερες άμεσες ευκαιρίες, ενώ άλλες και άλλοι θα αντιμετωπίσουν περισσότερες προκλήσεις, χωρίς να έχουν όλες και όλοι την ίδια ικανότητα να ανταπεξέλθουν στο κόστος προσαρμογής στην κλιματική μετάβαση. Για να βοηθήσει τις πιο ευάλωτες περιφέρειες να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της μετάβασης, τον Ιανουάριο του 2020 η Επιτροπή πρότεινε έναν Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης ύψους 100 δισ. ευρώ, ο οποίος αποτελείται από τρεις πυλώνες: ένα Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, ένα καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU και έναν μηχανισμό δανειοδότησης του δημόσιου τομέα. Ο Μηχανισμός είναι μέρος του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ύψους 1 τρισ. ευρώ, το οποίο προτάθηκε τον Ιανουάριο.

Εξαιτίας της κρίσης λόγω του κορονοϊού, έχει καταστεί ακόμη πιο πιεστική η ανάγκη για βιώσιμη και πράσινη ανάκαμψη, αλλά και η ανάγκη για παροχή στήριξης στις πλέον ευάλωτες περιφέρειες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να ενισχύσει τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, εντάσσοντάς τον στον μηχανισμό της για την αντιμετώπιση κρίσεων και στη νέα της πρόταση για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ. Ο συνολικός προϋπολογισμός του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης θα αυξηθεί σε 40 δισ. ευρώ, και το καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU θα ενισχυθεί. Σήμερα η Επιτροπή υποβάλλει επίσης την πρότασή της για τον μηχανισμό δανειοδότησης του δημόσιου τομέα, ο οποίος θα κινητοποιήσει από 25 έως 30 δισ. ευρώ. Συνολικά, ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης αναμένεται πλέον να κινητοποιήσει τουλάχιστον 150 δισ. ευρώ δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων.

Ποια είναι η συμπληρωματική χρηματοδότηση για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και για ποιον σκοπό θα χρησιμοποιηθεί;

Εκτός από το προτεινόμενο ποσό των 7,5 δισ. ευρώ, η Επιτροπή προτείνει σημαντική πρόσθετη χρηματοδότηση, 2,5 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ και 30 δισ. ευρώ από το Next Generation EU. Έτσι, το σύνολο για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης ανέρχεται σε 40 δισ. ευρώ.

Η χρηματοδότηση θα χρησιμοποιηθεί για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της πράσινης μετάβασης στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο, π.χ. στηρίζοντας την επανεκπαίδευση των εργαζομένων, βοηθώντας τις ΜΜΕ να δημιουργήσουν νέες οικονομικές ευκαιρίες και διαφοροποιώντας συνολικά την οικονομική δραστηριότητα, επενδύοντας στο μέλλον των περιφερειών που πλήττονται περισσότερο.

Κατανομή κονδυλίων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ανά κράτος μέλος

 Τι θα αλλάξει για το καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU;

Όπως αναφέρεται στο επενδυτικό σχέδιο για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU (πυλώνας 2 του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης) θα προβλέπει καθεστώς δημιουργίας πρόσθετων επενδύσεων προς όφελος των περιφερειών δίκαιης μετάβασης, συμπληρωματικά προς το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (πυλώνας 1 του μηχανισμού δίκαιης μετάβασης) και τον μηχανισμό δανειοδότησης του δημόσιου τομέα (πυλώνας 3 του μηχανισμού δίκαιης μετάβασης). Το καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU θα ενισχυθεί ως συνέπεια της αύξησης της εγγύησης του InvestEU.

Βάσει του καθεστώτος δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU, η στήριξη των επενδύσεων σε περιφέρειες δίκαιης μετάβασης θα είναι δυνατή μέσω οποιουδήποτε σκέλους πολιτικής του InvestEU, ανάλογα με τις ειδικές επενδυτικές ανάγκες που προσδιορίζονται από τα κράτη μέλη στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης. Η στήριξη αυτή, η οποία στοχεύει σε οικονομικά βιώσιμες επενδύσεις από οντότητες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα στις εν λόγω περιφέρειες, θα υλοποιηθεί μέσω των χρηματοδοτικών προϊόντων του InvestEU που προτείνονται από τους εταίρους υλοποίησης του InvestEU (π.χ. τον όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ή εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες ή ιδρύματα). Για τον σκοπό αυτόν, οι κατευθυντήριες γραμμές του InvestEU, οι οποίες καθορίζουν τις απαιτήσεις για επενδυτικές πράξεις που λαμβάνουν στήριξη μέσω του ταμείου InvestEU, θα περιλαμβάνουν τμήμα σχετικά με το καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU και τις λεπτομέρειες εφαρμογής του.

Τι είναι ο μηχανισμός δανειοδότησης του δημόσιου τομέα;

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων παρουσιάζουν την πρόταση για τον τρίτο πυλώνα στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή τον μηχανισμό δανειοδότησης του δημόσιου τομέα. Ο μηχανισμός θα εφαρμοστεί από κοινού από την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Θα αποτελείται από μια συνιστώσα επιχορήγησης ύψους 1,5 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και μια συνιστώσα δανείου ύψους έως και 10 δισ. ευρώ από τους ίδιους πόρους της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ο μηχανισμός αναμένεται να κινητοποιήσει δημόσιες επενδύσεις μεταξύ 25 και 30 δισ. ευρώ προς όφελος τομέων όπως υποδομές ενέργειας και μεταφορών, δίκτυα τηλεθέρμανσης, δημόσιες συγκοινωνίες, μέτρα ενεργειακής απόδοσης, κοινωνικές υποδομές, και άλλα έργα που μπορούν να ωφελήσουν άμεσα τις κοινότητες στις πληγείσες περιφέρειες και να μειώσουν το κοινωνικοοικονομικό κόστος της μετάβασης.

Πώς μπορούν τα κράτη μέλη να λάβουν στήριξη από αυτόν τον μηχανισμό δανειοδότησης;

Όλες οι επενδύσεις στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, συμπεριλαμβανομένου του μηχανισμού δανειοδότησης, θα πρέπει να υλοποιούνται βάσει εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης. Τα κράτη μέλη θα καταρτίσουν τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασής τους, τα οποία θα λαμβάνουν υπόψη την ανάλυση της Επιτροπής στο πλαίσιο της άσκησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2020 και θα παρέχουν συνοπτική περιγραφή της διαδικασίας μετάβασης έως το 2030. Τα σχέδια πρέπει να συνάδουν με τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, καθώς και με τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης θα προσδιορίζονται τα πλέον επηρεαζόμενα εδάφη που θα πρέπει να λάβουν στήριξη σε κάθε κράτος μέλος και οι τομείς πολιτικής προτεραιότητας για κάθε περιφέρεια.

Η έγκριση των εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης επιτρέπει την πρόσβαση και στους τρεις πυλώνες του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, συμπεριλαμβανομένου του τρίτου πυλώνα —του μηχανισμού δανειοδότησης του δημόσιου τομέα.

Η συνιστώσα επιχορήγησης του μηχανισμού θα τελεί υπό την άμεση διαχείριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η συνιστώσα δανείου θα χορηγείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, σύμφωνα με τους κανόνες, τις πολιτικές και τις διαδικασίες της Τράπεζας. Για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στον μηχανισμό, η συνιστώσα επιχορήγησης θα διατίθεται σε επιλέξιμα έργα στα κράτη μέλη, μέσω εθνικών κονδυλίων τα οποία θα δεσμευτούν έως τον Δεκέμβριο του 2024. Μετά από αυτήν την ημερομηνία, θα προκηρύσσονται προσκλήσεις σε ενωσιακό επίπεδο, με σκοπό να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή του μηχανισμού. Ο μηχανισμός θα τεθεί σε ισχύ μετά την υπογραφή διοικητικής συμφωνίας μεταξύ της Επιτροπής και της ΕΤΕπ.

Ποιες περιφέρειες είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο του μηχανισμού δανειοδότησης;

Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, ο μηχανισμός δανειοδότησης του δημόσιου τομέα θα ωφελήσει σε κάθε κράτος μέλος τις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από τη μετάβαση σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, όπως προσδιορίζεται στα εγκεκριμένα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης.

Ποιες επενδύσεις μπορούν να επωφεληθούν από τον μηχανισμό δανειοδότησης του δημόσιου τομέα;

Όλες οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού δανειοδότησης του δημόσιου τομέα πρέπει να υλοποιούνται βάσει εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης και πρέπει επίσης να συμμορφώνονται με τις πολιτικές, τους κανόνες και τις διαδικασίες δανεισμού της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Για τη λήψη της επιχορήγησης, πρέπει να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Επιλέξιμα έργα θα είναι οι επενδύσεις του δημόσιου τομέα που ωφελούν άμεσα τα προσδιορισθέντα εδάφη και περιφέρειες, υπό την προϋπόθεση ότι συμβάλλουν στην κάλυψη των ειδικών αναπτυξιακών αναγκών τους που απορρέουν από τη μετάβαση, σύμφωνα με τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης.

Επιλέξιμα μπορούν να είναι μόνο τα έργα τα οποία δεν παράγουν επαρκή ροή ιδίων εσόδων και τα οποία δεν θα χρηματοδοτούνταν με εμπορικούς όρους χωρίς τη στήριξη μέσω επιχορηγήσεων. Ο μηχανισμός μπορεί να στηρίξει, για παράδειγμα, υποδομές ενέργειας και μεταφορών, δίκτυα τηλεθέρμανσης, μέτρα ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της ανακαίνισης κτιρίων, καθώς και κοινωνικές υποδομές. Ο κατάλογος αυτός δεν είναι εξαντλητικός.