- Ενστάσεις στην πολιτική της Μετάβασης και σε εκτροπές της από τον κεντρικό στόχο
Κρατική χρηματοδότηση: Απαιτείται γενναία αύξηση. Είναι γνωστό ότι στις 27/7/2020 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιας Μετάβασης περικόπηκε δραματικά (από τα 40 δις έπεσε στα 17.5 !). Από την άλλη η ΕΕ αποφάσισε να διοχετεύσει τεράστιους πόρους για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας που κλυδωνίζεται λόγω COVID-19. Μόνο από το Ταμείο Ανάκαμψης (750 δις) η Ελλάδα θα πάρει 32 δις. Αν τα κονδύλια αυτά δεν αφορούν πρωτίστως τις λιγνιτικές περιοχές που χρειάζονται «διπλή ανάκαμψη» (λόγω κορωνοϊού, αλλά και .. λιγνιτο-ιού), τότε ποιον αφορούν ; Δυστυχώς δεν είδαμε καμιά κίνηση, κεντρικά και τοπικά, προκειμένου να εξασφαλιστεί προνομιακή μεταχείριση των λιγνιτικών περιοχών από τους εθνικούς πόρους της Ανάκαμψης, οι οποίοι θα αυξάνονται συνεχώς και θα φτάσουν στην ΕΕ τα 1,85 τρις μέχρι το 2027 (ΣΗΜ. Τα 300 εκ. που εξάγγειλε ο Χατζηδάκης από το Ταμείο Ανάκαμψης αφορούν ΜΟΝΟ την αποκατάσταση εδαφών, η οποία κανονικά θα έπρεπε να είναι αποκλειστική ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ της ΔΕΗ )
Εδαφικά σχέδια. Η έγκριση τους πρέπει να διασφαλίζει ότι ο κύριος ωφελούμενος είναι οι λιγνιτικές περιοχές. Δυστυχώς αυτός ο ολοφάνερος και δίκαιος περιορισμός ξεχειλώνει καθημερινά: Αφού εντάχτηκαν (κακώς) στη μεταλιγνιτική χρηματοδότηση όλοι οι δήμοι της Περιφέρειας, ακολούθησαν και 6 μεγάλα νησιά που «χώρεσαν» μέσα από παραθυράκια του θεσμικού πλαισίου. Κατανοούμε ότι δεν μπορεί να μπαίνουν «συρματοπλέγματα» σε ορισμένες κατηγορίες έργων, (π.χ ένα θεματικό τουριστικό δίκτυο για τη βιομηχανική κληρονομιά θα περιλαμβάνει εγκαταστάσεις από όλη τη Δυτική Μακεδονία), αλλά δεν μπορεί ο κάθε δήμος να βολεύεται από το ΣΔΑΜ για καθημερινές ή και προεκλογικές ανάγκες του. Το έργο της διασπάθισης το έχουμε ξαναδεί με τον Τοπικό Πόρο και δεν θέλουμε (ούτε έχουμε την πολυτέλεια) να το ξαναδούμε. Ως Οικολογική Κίνηση επισημάναμε αυτό τον κίνδυνο εν τη γενέσει του, όμως οι λιγνιτικοί δήμοι (αδικούμενοι εν προκειμένω) ελάχιστα αντέδρασαν, κρατώντας διάφορες ισορροπίες.
Αλλαγή των κριτηρίων κατανομής των πόρων του Ευρ. Ταμείου Δίκαιας Μετάβασης. Είναι γνωστό ότι η κατανομή αδικεί κατάφωρα την Ελλάδα και ότι έγιναν ενέργειες στο Ευρωκοινοβούλιο για να αλλάξει, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Εδώ το «κουπί» το τράβηξε ουσιαστικά ένας άνθρωπος, ενώ οι λιγνιτικοί δήμοι και τα περισσότερα κόμματα ήταν κομπάρσοι. Επειδή το θέμα θα έρθει και στην Κομισιόν είναι καιρός οι δήμοι και το κόμματα να πάρουν τις ευθύνες τους ως πρωταγωνιστές πλέον, ώστε να ανατρέψουμε το αρνητικό αποτέλεσμα. (Σημ. Την αναγκαία πολιτική συναίνεση για τη Μετάβαση δεν την πετύχαμε. Ας την υιοθετήσουμε τουλάχιστον για την αύξηση των πόρων, περνώντας όμως από τα άσφαιρα συνθήματα στην τεκμηριωμένη και συστηματική διεκδίκηση).
Διακυβέρνηση και διαχείριση του ΣΔΑΜ. Ναι στην ευρεία τοπική συμμετοχή και διαφάνεια, αλλά με αποτελεσματικότητα και ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια διοίκησης. Διαφορετικά θα καταλήξουμε σε ένα ακόμη πλαδαρό κρατικοδίαιτο σχήμα όπου θα βολευτούν και διάφοροι ημέτεροι. Βασικοί πυλώνες πρέπει να είναι το κράτος, οι λιγνιτικοί δήμοι, η Περιφέρεια, η ΔΕΗ, εκπρόσωπος των ιδιωτών επενδυτών κ.α. Η αναλυτική μας παρουσίαση εδώ (&1.3). Ειδικά για τη ΔΕΗ να επαναλάβουμε ότι η παρουσία της σε όλη τη φάση μετάβασης δεν είναι μόνο καθήκον, αλλά και παραγωγική διέξοδος. Πράγματι, η ΔΕΗ θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει εξειδίκευση σε τέτοιου είδους μεγάλα έργα (όπως συνέβη με τη γερμανική RAG), να δημιουργήσει ανάλογες θέσεις εργασίας και να κάνει εξαγωγή αυτής της τεχνογνωσίας σε έργα “post-mining” άλλων χωρών που είναι πίσω από μας (Βουλγαρία, Πολωνία κ.α)
Παραγωγή ενέργειας. Μέγα θέμα. Δυο μόνο λέξεις: Ναι μεν τερματίζεται μια μονοκαλλιέργεια (αυτή του λιγνίτη), αλλά «χτίζεται» μια άλλη, (εκείνη του φυσικού αερίου). Η λύση είναι η μεγιστοποίηση των ΑΠΕ και της αποθήκευσης - εξοικονόμησης, όπου υπάρχουν μεγάλα περιθώρια, αλλά και πεδίον δόξης λαμπρό για τις ενεργειακές κοινότητες, οι οποίες όμως πρέπει να είναι προσεκτικές με προσγειωμένους στόχους αποδόσεων. Στα αρνητικά να επισημάνουμε και τα γιγάντια φωτοβολταικά, όπως αυτό των 2 GW που εξάγγειλε η κυβέρνηση στην περιοχή (με ελάχιστη εγχώρια προστιθέμενη αξία). Θετική πινελιά η απόφαση της ΔΕΗ να διαθέσει το 5 % της επένδυσης σε ντόπιους μικρομετόχους, η οποία εκτός των άλλων θα περιορίσει τις κάθε λογής «φούσκες».
Ερευνητικά έργα. Διαμορφώθηκε μεν μια λίστα προτάσεων, κυρίως από πλευράς Παν/μίου Δ.Μ., χωρίς όμως να υπάρχει ιεράρχηση και ένταξή τους σ’ ένα συνεκτικό «επιχειρησιακό» πρόγραμμα έρευνας για τη μεταλιγνιτική περίοδο. Αυτό πρέπει να είναι βασικό προαπαιτούμενο μιας ερευνητικής πολιτικής του ΣΔΑΜ. Το θέμα δεν είναι να αντλήσουμε κονδύλια του ΣΔΑΜ για τις ανάγκες του καθενός, αλλά το αντίστροφο: Να υπηρετήσουμε τις ανάγκες της Δίκαιης Μετάβασης θέτοντας στην υπηρεσία της τις δικές μας ερευνητικές δυνατότητες. Όσον αφορά στο Περιφερειακό Συμβούλιο Έρευνας ΔΜ, ήταν και είναι ανενεργό.
Προσγειωμένες επιλογές & πολιτικές. Οι βαρύγδουπές εξαγγελίες που τάζουν «διεθνή κέντρα» και ρόλους «παγκόσμιου πρωταγωνιστή» δεν βοηθούν. Έχουν πληγώσει ήδη αυτόν τον τόπο, σπέρνοντας αυταπάτες, αχρείαστες υποδομές και «κτίρια κουφάρια», όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Κ. Καραμάρκος.
- Συγκεκριμένες προτάσεις για επενδύσεις
Η αρχική δέσμη των προτάσεών μας δημοσιοποιήθηκε στις 26/2/2020. Δεν επανερχόμαστε, παρά μόνο για μερικά ερωτήματα στους ιθύνοντες και νέες προσθήκες.
Κατασκευή ανεμογεννητριών (Α/Γ). Εμβληματική επένδυση με εκατοντάδες θέσεις εργασίας που θα μειώσει κατά πολύ την εισαγωγή Α/Γ και την αντίστοιχη εκροή συναλλάγματος. Δεν ασχολήθηκε κανείς, ούτε καν η ΔΕΗ που είχε δείξει κάποιο ενδιαφέρον επί Ζερβού το 2010. Οπωσδήποτε η πρόταση θέλει ένα “update” γιατί τα δεδομένα άλλαξαν σε μια δεκαετία (και χάθηκαν πολλές τέτοιες ευκαιρίες). Όμως γιατί να πάει «αδιάβαστη», τη στιγμή που έχει υλοποιηθεί από βιομηχανικούς κολοσσούς, οι οποίοι άλλαξαν αντικείμενο ώστε να επιβιώσουν. Παράδειγμα τα ιστορικά ναυπηγεία του Gdansk, τα οποία φιλοξενούν πλέον και εταιρείες κατασκευής εξαρτημάτων Α/Γ, αξιοποιώντας υποδομές του ναυπηγείου. Ας κάνει η ΔΕΗ ή η Περιφέρεια μια απλή προμελέτη κι αν αποδειχτεί ότι η επένδυση είναι ασύμφορη να τη διαγράψουμε.
Επενδύσεις στον τομέα της αποθήκευσης. Γενικά η αποθήκευση ενέργειας είναι χαμηλά στην ατζέντα του ΣΔΑΜ, ενώ θα έπρεπε να είναι πρώτη. Ο λόγος είναι ότι το Master Plan μιλά για μια τεράστια αύξηση της ηλεκτρικής ισχύος κατά 2.55 GW από φωτοβολταικά, χωρίς όμως να προβλέπει αποθήκευση ανάλογου μεγέθους. Η μονάδα αποθήκευσης με δυναμικότητα 250 MW που ετοιμάζει η εταιρεία Eunice είναι ένα βήμα, αλλά δεν αρκεί. Απαιτείται κι άλλος «αποθηκευτικός χώρος» κι εναλλακτικές τεχνολογίες όπως:
Θερμική αποθήκευση ενέργειας. Η πρόταση αυτή του Green Tank (σελ.15) και του οικολογικού χώρου έχει μείνει στα «αζήτητα». Κι αυτό παρά το γεγονός ότι: 1) θα αξιοποιήσει μέρος των υποδομών των παλιών ΑΗΣ διατηρώντας και ικανό αριθμό θέσεων εργασίας, 2) βασίζεται σε ώριμες επιμέρους τεχνολογίες, όπως αυτή των τηκομένων αλάτων μεγάλης θερμοχωρητικότητας που χρησιμοποιείται χρόνια στα ηλιοθερμικά συστήματα και 3) εφαρμόζεται από τη γερμανική RWE (με την οποία η ΔΕΗ συνεργάζεται), καθώς και από άλλες εταιρείες και πανεπιστήμια.
Βαρυτική αποθήκευση. Η τεχνολογία αυτή βρίσκεται ακόμη σε ερευνητικό επίπεδο, αλλά μπορεί και η περιοχή μας να συμβάλει γιατί έχει το πλεονέκτημα της ύπαρξης μεγάλων κοιλωμάτων (των ορυχείων) καθώς και ηλεκτρολογικού εξοπλισμού των μονάδων που θα κλείσουν (γεννήτριες, Μ/Σ κλπ). Μπορούμε συνεπώς σε πρώτη φάση να «χτίσουμε» ερευνητικές συνεργασίες με ξένα παν/μια που στον τομέα αυτό έχουν σχετική εμπειρία. (Ας πάρει την πρωτοβουλία το Παν/μιο ΔΜ μαζί με τη ΔΕΗ)
Πράσινο Υδρογόνο (από περίσσεια ΑΠΕ), το οποίο είναι εξαιρετικό για μακροπρόθεσμη αποθήκευση. Υποστηρίζουμε τη σχετική πρόταση της Περιφέρειας, στην οποία όμως υπάρχουν και «σκιές»: Δεν διασφαλίζεται π.χ ότι το υδρογόνο θα είναι 100% πράσινο, όπως ισχυρίζεται η ενδιαφερόμενη εταιρεία Solaris ή αν μέρος του θα παράγεται από φυσικό αέριο, λύση μη βιώσιμη και μη οικολογική.
Με την ευκαιρία αυτή να τονίσουμε την ανησυχία μας για το ότι στα κριτήρια επιλογής επενδύσεων δεν έχει συμπεριληφθεί εκείνο της βιώσιμης ανάπτυξης, όπως επιτάσσει ο σχετικός ευρωπαϊκός κανονισμός (Sustainable Taxonomy Regulation). Αυτό σημαίνει ότι «σιωπηρά» αφήνεται ανοιχτό το παράθυρο για επενδύσεις βασισμένες στα «αμαρτωλά» ορυκτά καύσιμα (λιγνίτης, φυσικό αέριο).
Κατασκευή μπαταριών. Ήδη έχει εκδηλωθεί επενδυτικό ενδιαφέρον, όμως υπάρχουν κι άλλα περιθώρια όχι μόνο στην κατασκευή αλλά και σε συνοδευτικές δραστηριότητες στον κύκλο ζωής της μπαταρίας (επισκευή, διαχείριση αποβλήτων), αλλά και έρευνα, εκπαίδευση κλπ.
Βιομηχανικό Πάρκο Ηλεκτροκίνησης. Ελπιδοφόρα η είδηση για την επένδυση της Sunlight που στοχεύει σε εξειδικευμένες αγορές του κλάδου της ηλεκτροκίνησης (περονοφόρα οχήματα, ρομποτικές μηχανές, ναυτιλία κ.α.). Όμως το «Πάρκο» μπορεί να σχεδιαστεί σε συλλογική, διευρυμένη βάση, ώστε να συμπεριλάβει κι άλλες συγγενείς δραστηριότητες, όπως:
- Συναρμολόγηση ηλεκτρικών δικύκλων - τρικύκλων
- Σχεδιασμός, κατασκευή και συναρμολόγηση σταθμών φόρτισης (AC και DC)
- Τεχνικός έλεγχος ηλεκτρικών οχημάτων
- Κατάρτιση τεχνικού προσωπικού απασχολούμενου στην ηλεκτροκίνηση
Τέλος, πολύ καλές προοπτικές φαίνεται να έχουν επενδύσεις σε μονάδες:
- Ανακύκλωσης – επανάχρησης μπαταριών λιθίου
- Διαχείρισης αποσυρμένου εξοπλισμού ΑΠΕ (παλιές ανεμογεννήτριες και Φ/Β).
Περισσότερα για τους τομείς Αποθήκευσης– Ηλεκτροκίνησης- Ανακύκλωσης στις προτάσεις που υπέβαλε στο ΤΕΕ ΔΜ το μέλος μας Θ. Τουρτούρας.
