του Κρατικού Προϋπολογισμού (Π/Υ) οικονομικού έτους 2025:
Ο Π/Υ του 2025 αξίζει ιδιαίτερης προσοχής γιατί είναι ο πρώτος μετά από πέντε χρόνια δημοσιονομικής χαλάρωσης και μάλιστα υπό τα νέα δεδομένα του νέου Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού – Διαρθρωτικού Σχεδίου 2025 – 2028 και του νέου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που ισχύει για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Την περίοδο 2020-2024 η Κυβέρνηση, αξιοποιώντας τη δημοσιονομική χαλάρωση, προχώρησε σε μια δημοσιονομική επέκταση από τις μεγαλύτερες στην Ε.Ε., με τη συντριπτική πλειονότητα των πόρων να πηγαίνει σε επιδόματα. Το νέο πλαίσιο θέτει όριο δαπανών και είναι σαφές ότι μπαίνουμε σε ένα νέο αστερισμό οικονομικής πολιτικής με περιορισμούς.
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΒΙΩΝΟΥΝ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ
- Οι μεν αξίες των ακινήτων και των κερδών των ισχυρών εταιρειών έχουν ανακάμψει και βρίσκονται πιο πάνω από τα επίπεδα του 2009, οι δε μισθοί και συντάξεις βρίσκονται πολύ πιο κάτω.
- Το μέσο εισόδημα στην Ελλάδα (κατά κεφαλήν ΑΕΠ εκπεφρασμένο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης) βρίσκεται στην προτελευταία θέση στην ΕΕ των 27. Ο δείκτης PPS θεωρείται διεθνώς ο πιο αξιόπιστος για τη σύγκριση των χωρών και ταυτόχρονα αναδεικνύει το τεράστιο Νο1 πρόβλημα, το κόστος ζωής, το οποίο εάν δεν το ελέγξουμε, τότε το μέλλον καθίσταται αβέβαιο και η διαρκής λιτότητα δεδομένη.
Παράλληλα, ένα τεράστιο τμήμα της κοινωνίας βρίσκεται παγιδευμένο στο ιδιωτικό χρέος που διαρκώς αυξάνεται. Μόλις χθες έγινε γνωστό ότι οι μισές από τις πρόσφατες ρυθμίσεις στον ΕΦΚΑ έχουν ήδη χαθεί, γιατί είναι μίζερες και με εξοντωτικούς τόκους. Πρόκειται για 1 εκ. ρυθμίσεις.
- Πλέον γίνονται ορατά σοβαρά προβλήματα σε κρίσιμους τομείς που επηρεάζουν το εισόδημα και την ποιότητα ζωής. Οι ιδιωτικές δαπάνες Υγείας και Παιδείας αυξάνονται. Ο ΕΛΓΑ και ο ΟΠΕΚΕΠΕ, κρίσιμα εργαλεία για τους αγρότες, είναι σε κρίση. Η ρευστότητα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις παραμένει χρόνια τώρα άγνωστη λέξη, ενώ αντίθετα πληθαίνουν οι προκλητικές χρεώσεις των τραπεζών σε κάθε συναλλαγή. Η στεγαστική κρίση συνεχίζει αμείωτη και το ποσοστό ιδιοκατοίκησης κατολισθαίνει. Σχεδόν το 50% των Δήμων βρίσκεται στα πρόθυρα χρεοκοπίας.
- Την ίδια στιγμή που καλπάζουν οι κοινωνικές ανισότητες, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το φαινόμενο της “διχασμένης” Χώρας. Στην περιφέρεια, ό,τι δεν αγγίζει ο τουρισμός, συρρικνώνεται και παρακμάζει, με την Κυβέρνηση σε ρόλο απλού παρατηρητή.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
- Tα έσοδα όντως πηγαίνουν πολύ καλά και οι λόγοι είναι συγκεκριμένοι. Αναμφίβολα πρώτα και κύρια είναι ο πληθωρισμός. Oι ηλεκτρονικές συναλλαγές για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής, που το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής διαχρονικά στηρίζει. Η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας σε ό,τι αφορά τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους. Οι ρυθμοί ανάπτυξης που αποπληθωρισμένα σημειώνει η Χώρα. Και, βεβαίως, ο τουρισμός μαζί με τις σημαντικές εισροές του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας που με τη σειρά τους γιγαντώνουν τις φορολογητέες βάσεις.
Η καλή εικόνα των εσοδών “γκριζάρει” από την άνοδο των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου. Τον Οκτώβριο ανήλθαν στα 3.2 δις, αυξημένα κατά 25% από τον περσινό Δεκέμβριο.
Όσο για τη φοροδιαφυγή, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε. Αρκεί ένα στοιχείο, τα έσοδα από τους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης στα καύσιμα φέτος είναι ίδια με το 2019, όταν μεσοσταθμικά είναι 20% αυξημένη η τιμή της βενζίνης και του πετρελαίου. Εμφανώς κάτι δεν πηγαίνει καλά και αφορά το λαθρεμπόριο.
- Στον αντίποδα, όμως, υπάρχει μια άλλη πραγματικότητα. Το 2024 οι Έλληνες θα πληρώσουν 15 δις συνολικά περισσότερους φόρους από το 2019, αύξηση άνω του 29%, τη στιγμή που το πραγματικό ΑΕΠ το 2024 θα είναι αυξημένο μόλις κατά 10% περίπου σε σχέση με το 2019. Δηλαδή, τα συνολικά φορολογικά έσοδα αναμένεται να αυξηθούν με τριπλάσια ταχύτητα σε σχέση με την αύξηση του εθνικού εισοδήματος. Αυτό δείχνει αν υπάρχει αποφορολόγηση ή υπερφορολόγηση, πέρα από τα επικοινωνιακά τρικ της Κυβέρνησης.
Το χειρότερο είναι πως η σχέση έμμεσων - άμεσων φόρων βρίσκεται στο 1,65 προς 1 στην Ελλάδα, εν αντιθέσει με το περίπου 1 προς 1 στις περισσότερες χώρες της ΕΕ και του ΟΟΣΑ.
Από όλα τα παραπάνω, προκύπτουν βάσιμες αμφιβολίες για τον διαρθρωτικό χαρακτήρα της αύξησης των εσόδων, αλλά και καθαρά συμπεράσματα για την άδικη κατανομή των φορολογικών βαρών σε βάρος των ευάλωτων και της μεσαίας τάξης.
- Εκεί που σημειώνει ο Π/Υ σταθερά τα τελευταία χρόνια αρνητικές επιδόσεις είναι στην ανάπτυξη, τις επενδύσεις και τελικά στο εμπορικό έλλειμμα. Όπως πέρυσι, έτσι και φέτος η Κυβέρνηση πέρασε όχι απλώς κάτω από τον πήχη, αλλά κάτω από το μισό των προβλέψεών της στους πιο πάνω δείκτες. Το επενδυτικό κενό παραμένει αμετακίνητο με κριτήριο τις άμεσες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, και όχι το real estate και τις εξαγορές επιχειρήσεων, όπως σημειώνει η ΤτΕ. Το εμπορικό έλλειμμα είναι εδώ, σταθερά παρόν, για να μας θυμίζει τον έναν από τους δύο παράγοντες, μαζί με το ταμειακό, που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία.
Αυτοί είναι οι μεγάλοι “ασθενείς” του Π/Υ, που -όπως αποδεικνύεται- δεν θεραπεύονται.
- Το πρόβλημα μάλιστα είναι βαθύτερο, γιατί υπάρχει ένα ιδιαίτερα προβληματικό διαρθρωτικό στοιχείο για την παραγωγικότητα που δεν ακολουθεί καθόλου την εξέλιξη της ανάπτυξης. Παράγεται, επίσης, ανά μονάδα ανάπτυξης, το μισό περίπου των θέσεων απασχόλησης που παράγονται σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο βασικότερος λόγος αυτής της υστέρησης είναι οι πολύ χαμηλές επενδύσεις στην ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων και την καινοτομία.
- Οι ανωτέρω επισημάνσεις καθίστανται ακόμα πιο σημαντικές αναλογιζόμενοι ότι είμαστε στο μέσον της καλύτερης χρηματοδοτικής περιόδου μεταπολεμικά, κατά την οποία η Ελλάδα έχει στη διάθεσή της πρωτοφανείς πόρους από το ΕΣΠΑ και το ΤΑΑ. Παρά ταύτα, υπάρχει αβεβαιότητα για το μέλλον, γιατί οι δείκτες που καλούνται να το εγγυηθούν, είναι από προβληματικοί έως υποθηκευμένοι.
Υπάρχουν δύο ορόσημα για την ελληνική οικονομία. Το 2027, όταν τελειώνουν οι πόροι του ΤΑΑ, και το 2032, όταν διπλασιάζεται το κόστος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους. Απαντήσεις για τα πιο πάνω ορόσημα δεν υπάρχουν στον Π/Υ.
Υπό αυτά τα δεδομένα, ο Π/Υ 2025 διατρέχεται από ένα μεγάλο κίνδυνο να παγιδεύσει τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας σε διαρκή λιτότητα, ενώ παράλληλα αδυνατεί να εγγυηθεί μέσο-μακροπρόθεσμα το πολύτιμο αγαθό της δημοσιονομικής σταθερότητας.
ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ
Το ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής επισημαίνει συστηματικά από το 2018, όταν η Διακομματική Κοινοβουλευτική Επιτροπή για το δημογραφικό -που είχε συσταθεί μετά από πρόταση της αείμνηστης Φώφης Γεννηματά- κατέληξε στο πόρισμα της, ότι η εξέλιξη των δημογραφικών μεγεθών πρέπει να προσμετράται στην οικονομική και δημοσιονομική πολιτική για να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Υπενθυμίζεται ότι και η έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη ανήγαγε το δημογραφικό σε βασική μεσοπρόθεσμη οικονομική πρόκληση. Μόλις όμως ξεκίνησε η ροή των πόρων από το ΤΑΑ, ο κ. Μητσοτάκης έκρυψε το σχέδιο στο ίδιο “συρτάρι” όπου πέταξε ο κ. Τσίπρας την Έκθεση για το δημογραφικό της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής.
Η απογραφή πληθυσμού του 2021 έβαλε επιτακτικά το δημογραφικό στη δημόσια ατζέντα και 3 χρόνια αργότερα, φτάσαμε στον πρώτο Π/Υ στον οποίο η δημογραφική πολιτική δεν αναφέρεται ως υποσημείωση αλλά προτείνεται ένα οριζόντιο πλέγμα δημοσιονομικών μέτρων συνολικού ύψους 400 εκ. ευρώ.
Ωστόσο, τα μέτρα αυτά είναι κυρίως επιδοματικού χαρακτήρα, απέχοντας πάρα πολύ τόσο από το πόρισμα της Βουλής όσο και από νεότερες μελέτες που καταδεικνύουν άλλη προσέγγιση για το ζήτημα αυτό.
ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΒΕΛΤΗΡΙΕΣ
Η Κυβέρνηση ουσιαστικά συνδέει την οικονομική πολιτική της με τη δημοσιονομική σταθερότητα και την αναβάθμιση της πιστοληπτικής μας θέσης. Είναι για την Κυβέρνηση οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Υπερασπιζόμενη αυτή τη θέση, χαρακτηρίζει λαϊκισμό οτιδήποτε δεν της αρέσει. Είναι όμως έτσι;
Η στεγαστική κρίση κυοφορήθηκε και γιγαντώθηκε κάτω από τα κυβερνητικά “ραντάρ” και ακριβώς το ίδιο συνέβη με την ακρίβεια με τα ολιγοπώλια να δρουν ανενόχλητα. Οι τραπεζικές πρακτικές πληρώνονται από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις “μετρητοίς”, χρόνια τώρα.
Η εξάρτηση της Χώρας από το εισαγόμενο φυσικό αέριο επιβάρυνε υπέρμετρα το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών και προκαλεί κατάρρευση στη Δυτική Μακεδονία. Ενώ με τον αποκλεισμό στην ανάπτυξη Α.Π.Ε. της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των αγροτών, της μεταποίησης και των ενεργειακών κοινοτήτων, οι μεν Δήμοι αντιμετωπίζουν το φάσμα της χρεοκοπίας, οι δε παραγωγικές δραστηριότητες πρόβλημα ανταγωνιστικότητας.
Το μείγμα έμμεσων - άμεσων φόρων υπήρξε συνειδητή επιλογή, καθώς η Κυβέρνηση φρόντισε να αποφορολογήσει τις υψηλές γονικές παροχές, να επιφυλάξει έναν από τους χαμηλότερους φόρους για τα μερίσματα, να καταργήσει τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ της μεγάλης ακίνητης περιουσίας. Εμείς προτείναμε, αντί αυτών των επιλογών, το νέο ΕΚΑΣ και την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς, μια πρόταση που υπερτερεί, δια γυμνού οφθαλμού, τόσο κοινωνικά όσο και δημοσιονομικά. Προεκλογικά η Κυβέρνηση μας είπε «φορομπήχτες», μήπως σήμερα έχει μια απάντηση πιο πειστική;
Το ΤΑΑ ξεκίνησε χωρίς την παραμικρή διαβούλευση και μέχρι σήμερα χαρακτηρίζεται από αδιαφάνεια, ιδίως δε από αναποτελεσματικότητα στην απορρόφησή του. Αδυνατεί να συμβάλει σε όσα η Κυβέρνηση είχε προβλέψει στο προηγούμενο δικό της Μεσοπρόθεσμο 2022-25 για τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Που ακριβώς συμβάλλουν στην εθνική προσπάθεια η συγκέντρωση των έργων και οι απευθείας αναθέσεις σε λίγους και ισχυρούς, που έχουν γίνει αντί εξαίρεσης, ο κανόνας; Τελευταίο συμβάν, στο οποίο θα επανέλθουμε, η ανάθεση σε 4 μεγάλες εταιρείες έργων ύψους 1.5 δις στη Θεσσαλία με τη μέθοδο της συγκέντρωσης για τον αποκλεισμό των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.
Ο αντίλογος στο κυβερνητικό αφήγημα είναι μακρύς και συμπυκνώνεται σε λίγες γραμμές: Το μοντέλο ανάπτυξης real estate - τουρισμός – κατανάλωση, έδωσε στην Κυβέρνηση την “ευτυχία” να διογκώνει τα έσοδα, αδιαφορώντας για τις ανισότητες που καλπάζουν και τον αφελληνισμό της οικονομίας. Με αυτές τις επιλογές, η Χώρα οδηγήθηκε στη σημερινή κατάσταση και η ευθύνη βαρύνει ακέραια την Κυβέρνηση.
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΑΣ
Στο ερώτημα εάν υπάρχει εναλλακτικός δρόμος, η δική μας απάντηση είναι ναι. Οι «οκτώ εθνικοί στόχοι για βιώσιμη ανάπτυξη» που παρουσίασε ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής, Νίκος Ανδρουλάκης, στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης αποτελούν μια συνεκτική απάντηση που καθημερινά εμπλουτίζεται.
Από την πλευρά μου, θέλω να σταθώ σε τέσσερα κρίσιμα σημεία:
1) Όποιος παίζει με τη δημοσιονομική σταθερότητα είναι αντίπαλός μας. Η Ν.Δ. έχει βεβαρημένο παρελθόν εδώ και αυτό το γνωρίζουν όλοι.
2) Η ανασυγκρότηση της Χώρας με την κοινωνία όρθια είναι μια δύσκολη υπόθεση, γιατί υπάρχει το βάρος τριών μνημονίων. Η απουσία συνεννόησης, συγκριτικά με άλλες χώρες, υπήρξε καθοριστική και πρέπει να καταστεί διδακτική για το μέλλον.
3) Χρειάζονται σοβαρές πρωτοβουλίες, προκειμένου να δημιουργηθεί ζωτικός δημοσιονομικός χώρος για πολιτικές αναδιανομής. Η διαρκής λιτότητα, είναι επιλογή της Ν.Δ., δεν είναι η μοίρα μας. Στρατηγικά, πρέπει να γίνουν τρεις μεγάλες τομές: Η μία αφορά την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών. Η δεύτερη, τη σταδιακή ανατροπή στη σχέση έμμεσων- άμεσων φόρων. Και η επόμενη, τον έλεγχο του κόστους ζωής. Να καθηλώσουμε το κόστος σε μια σειρά τομείς που επιβαρύνουν τους συμπολίτες μας, αυτή είναι η μεγάλη ρεαλιστική “ανάσα” που μπορούμε να δώσουμε στην κοινωνία.
4) Πρέπει να επιτευχθεί ένας εναλλακτικός δρόμος για την απομείωση του χρέους, ένας δρόμος που σχετίζεται με την ανάπτυξη. Οπωσδήποτε να πετύχουμε ρυθμούς ανάπτυξης όχι 1% που προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο, αλλά αισθητά μεγαλύτερους στα επόμενα χρόνια. Ο “ενάρετος” δρόμος για την απομείωση του χρέους είναι, προφανώς, η ενίσχυση του παρονομαστή. Δεν είναι δυνατόν η Ελλάδα να παραμείνει εγκλωβισμένη σ' ένα σκηνικό όπου όλα τα πρωτογενή πλεονάσματα πηγαίνουν στην εξυπηρέτηση των τόκων και η εκποίηση δημόσιας περιουσίας, υποθετικά, στο κεφάλαιο. Αυτό ισχύει στη Χώρα και, εάν θέλουμε να ξεφύγουμε, μόνο μια οδός υπάρχει, η ανάπτυξη με Κοινωνική Δικαιοσύνη. Σ’ αυτό οι κυβερνητικές επιδόσεις είναι μέτριες και μόνο γι’ αυτό αξίζει να καταψηφιστεί ο Π/Υ, με εξαίρεση τις αμυντικές δαπάνες.
Τα αδιέξοδα του Π/Υ, μας δείχνουν το δρόμο των μεγάλων αλλαγών που έχει ανάγκη η Χώρα.
