Δεν πρέπει να είμαστε μίζεροι με την ιστορία αλλά ούτε να εξωραΐζουμε και τα γεγονότα της.  Σκοπός το κειμένου είναι να φωτιστούν ορισμένες αθέατες πλευρές που είναι άγνωστες στις ευρύ κοινό από την 31 χρονη διαδρομή της εταιρίας.

Η ΑΝΚΟ δημιουργήθηκε το 1985 και στάθηκε στα πόδια της, χάριν στην δουλειά και την διορατικότητα του Δημήτρη Σταματογιανόπουλου που την έστησε κατ’έντολή της τότε τοπικής πολιτικής ηγεσίας (Δήμαρχος Κοζάνης Γιάννης Παγουνης).

Για την πρώτη δωδεκαετία από την ίδρυση της η συμβολή τής στο επίπεδο των μελετών και ειδικότερα στις υδραυλικές μελέτες είναι καθοριστική, μιας και τότε είναι η περίοδος που γίνονται τα βασικά έργα τηλεθερμάνσεων,  πρώτα στην Πτολεμαΐδα και ακολούθως Κοζάνη. Επίσης την πρώτη περίοδο λειτουργίας της  βοήθησε σημαντικά την τότε  αιρετή αυτοδιοίκηση, με τις εκατοντάδες κοινότητες και τους δεκάδες μικρούς δήμους, αλλά συνέβαλε στο να ξεπεραστούν αγκυλώσεις του μοντέλου της οπισθοδρομικής οργάνωσης του κράτους, με τον διορισμένο νομάρχη αφού σε εύλογο  χρόνο έλυνε προβλήματα με μελέτες μικροέργων, όπως  κοινοτικά και δημόσια κτίρια, σχολεία πλατείες, κοινόχρηστοι χώροι, αλλά και μεγαλύτερα έργα, όπως αντλιοστάσια και έργα άρδευσης και ύδρευσης σε διάφορες περιοχές.

Η ΑΝΚΟ από μια μικρή αναπτυξιακή εταιρία, με την απόλυτη υποστήριξη του πολιτικού και αυτοδιοικητικού κόσμου της περιοχής, έγινε από τις μεγαλύτερες αναπτυξιακές της χώρας, έγινε το απόλυτο εργαλείο «δια πάσαν νόσον» , αλλά ταυτόχρονα και εργαλείο ελέγχου, ενώ όσοι συμμετείχαν στην διοίκηση της (πραγματικός συνωστισμός κάθε φορά για το ποιοι θα συμμετάσχουν στο ΔΣ) εξυπηρετούσαν και τις πολιτικές τους επιδιώξεις στους δήμους, τις κοινότητες την περιφέρεια και την νομαρχία που λειτουργούσαν. Για τη εταιρία αυτό δεν αποτελούσε πρόβλημα. Η εταιρία ήταν πειθήνια στις εντολές και υποστήριζε σε τεχνοκρατικό επίπεδο σθεναρά όποιον της εξασφάλιζε μελέτες στο μέγιστο της αμοιβής, για την οικονομική της επιβίωση. Αυτό συνεχίζεται και στις μέρες μας όπου ο Περιφερειάρχης Θόδωρος Καρυπίδης  είναι πρόεδρος της εταιρίας και ο γενικός διευθυντής της είναι ο απανταχού παρών σε όλες τις συναντήσεις του, εντός και εκτός Περιφέρειας στο πλευρό του, ως τεχνικός σύμβουλος.  

Την ΑΝΚΟ ως μετοχική εταιρία της αυτοδιοίκησης την διοικούσαν πολιτικά οι εκάστοτε νικητές των αυτοδιοικητικών εκλογών. Εκτός ότι παράγγελναν  μελέτες για ότι κυκλοφορούσε στον αέρα του  χωριού  τους η της πόλης τους,  στο βαθμό της ισχύος που είχαν και που μπορούσαν να επηρεάσουν αποφάσεις, προωθούσαν «πολιτικούς τους» φίλους στην εταιρία.

Την πρώτη περίοδο του Σταματογιανπουλου κυριαρχεί στη εταιρία μελετητικό στελεχιακό δυναμικό από την επιρροή του ΚΚΕ – ακόμη και σε τοπικό επίπεδο- και λιγότερο του ΠΑΣΟΚ που εκείνη την περίοδο μεσουρανεί πολιτικά. Αυτό οφείλεται κυρίως στην φυσιογνωμία του διευθύνοντα συμβούλου της εταιρίας,

Το 1990 η εταιρία περνά μια δύσκολη περίοδο οπού κινδύνευσε να βάλει λουκέτο από την καχυποψία της τότε ΝΔ που ήταν στην κυβέρνηση και των «τοπικών κομματαρχών της», που δεν επιθυμούσαν με τίποτα την «κομμουνιστική φωλιά» στην μελετητική καρδιά της πόλης. Τα πράγματα σώθηκαν χάριν στον Νεοδημοκράτη δήμαρχο της Πτολεμαΐδας και πρόεδρο της ΑΝΚΟ Κωνσταντίνο Μαυρομάτη έναν διορατικό άνθρωπο της αυτοδιοίκησης, που όχι μόνο διέκρινε το λάθος του κόμματος του, αλλά κατάφερε και έσωσε την εταιρία από το λουκέτο. Η περίοδος της ΝΔ φέρνει τις δικές της προσλήψεις στην εταιρία και όπου δεν είναι εφικτό οι συνεργασίες με πρόσωπα που σήμερα έχουν σταδιοδρομήσει στο δήμόσιο.

Η έκρηξη ηλθε μετά το 1995 όπου έχουμε μια μεγάλη περίοδο κυριαρχίας του ΠΑΣΟΚ αλλά και  πολλών «κομματικών» στην αυτοδιοίκηση που και αυτοί  με την σειρά τους και μέσα από την συμμετοχή τους στο ΔΣ της εταιρίας ευνόησαν προσλήψεις «φίλιου» προσωπικού.  Δεν είναι άγνωστο οτι ακόμη και ορισμένοι πρόεδροι της εταιρίας  υπέκυπταν  στον πειρασμό δια της επιρροής τους να επιβάλλουν διορισμό «γνωστούς» τους.

Όσοι δοκίμασαν την τύχη τους στην εταιρία και δεν τα κατάφεραν, λένε ότι δεν έχουν "καθοριστική σημασία τα επιστημονικά προσόντα", αλλά εκείνος ο άνθρωπος που ως φορέας επιρροής και ισχύος του εκάστοτε νομάρχη, των δημάρχων, του περιφερειάρχη, της υπουργού με τους τοπικούς «λοχαγούς» της, του βουλευτή κλπ, θα πει την καθοριστική κουβέντα στην κρίσιμη στιγμή στο ΔΣ της εταιρίας. 

Για μια μεγάλη περίοδο η εταιρία είχε αρκετούς εργαζόμενους στο μισθολόγιο  χωρίς να εμφανίζονται στα γραφεία της  αλλά έδιναν το παρών στην αιρετή νομαρχία η την διορισμένη περιφέρεια η σε σπάνιες περιπτώσεις και σε κάποιους δήμους. Επειδή δεν μπορούσε να προσλάβει τους ημέτερους κομματικούς με τις νόμιμες διαδικασίες, ο νομάρχης η ο διορισμένος περιφερειάρχης, η ο δήμαρχος, το έκανε η ΑΝΚΟ.  Η τελευταία μέσω προγραμματικής σύμβασης που υπέγραφε, ελάμβανε χρήματα από τους  πρώτους για να πληρώνει τους υπαλλήλους που δούλευαν για λογαριασμό τους στο υποστηρικτικό τους γραφείο. Μάλιστα με τον νόμο Παυλόπουλου το 2005 η πλειοψηφία αυτών των εργαζομένων με τα νομιμοποιητικά έγραφα από την ΑΝΚΟ διορίστηκαν στο δημόσιο και  οι περισσότεροι εξ αυτών εργάζονται στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και την Αποκεντρωμένη διοίκηση. Η πρακτική αυτή απ’όσο δεν υφίσταται πλέον στις μέρες μας. 

Η εταιρία παρ’ότι τυπικά ανήκει στον ιδιωτικό τομέα, έχει ορισμένες από τις λογικές του δημόσιου. Από την στιγμή που κάποιος θα εισέλθει στην εταιρία  θα αποχωρίσει είτε  με την συνταξιοδότηση του, είτε νωρίτερα εάν βρεθεί κάτι καλύτερο στο δημόσιο τομέα.  Η εταιρία δεν απολύει προσωπικό, ακόμη και να επιθυμούσαν  οι διαχειριστές της να θέσουν κάποιους εκτός εταιρίας ποιος από το ΔΣ θα επικύρωνε; της ΝΔ, του Πασοκ, ΣΥΡΙΖΑ, οι δήμαρχοι ο περιφερειάρχης η ο νομάρχης ποιοι από όλους; 

Επίσης στην εταιρία κάποια από τα στελέχη της συνήθιζαν, πολύ πριν από την κρίση – το κάνουν ακόμη και σήμερα - να εργάζονται και εκτός ωραρίου χωρίς την αμοιβή υπερωριών η άλλων αποζημιώσεων. Όσο κι’αν φαίνεται παράξενο σε ορισμένους, είναι πραγματικότητα που δεν είναι γνωστή.

 Οι άνθρωποι που σε πολιτικό επίπεδο διοικούσαν της εταιρία και αυτοί που σε επιχειρησιακό επίπεδο την «έτρεχαν», ορισμένα από  τα παραπάνω τα θεωρούσαν μια κανονικότητα αφού μπορεί να εξυπηρετούντο και οι ίδιοι. Διευθύνοντας σύμβουλος της ΑΝΚΟ βλέποντας ότι ο διευθυντής της εταιρίας έχει μεριμνήσει για την πρόσληψη της συζύγους του, αλλά και άλλα υψηλόβαθμα στελέχη που έχουν φροντίσει οι γυναίκες τους να εργάζονται στην εταιρία, αποφασίζει να προωθήσει  και την δική του σύζυγο. Παρότι έγιναν όλες οι προβλεπόμενες διαδικασίες σύμφωνα με τον κανονισμό της εταιρίας, η πρόσληψη σταμάτησε από την ισχυρή παρέμβαση μερίδας των εργαζομένων που μάλλον θεώρησε ότι η υπόθεση  θα εκθέσει την εικόνα της εταιρίας στην κοινή γνώμη.

Επανάπαυση στις εύκολες η τις υπέρογκες αμοιβές

Τα κέντρα εξουσίας  που ήταν και μέτοχοι, την αντάμειβαν αδρά, δεν τσιγκουνεύονταν τις αμοιβές για τις μελέτες, φρόντιζαν  με την διαδικασία του επείγοντος στην σύναψη προγραμματικών συμβάσεων αντί  του πρόχειρου διαγωνισμού, ακόμη και την τελευταία στιγμή να της αναθέτουν έργα που λόγω προϋπολογισμού θα μπορούσαν να πάνε σε ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία.

Χαρακτηριστική περίπτωση η μελέτη της πανεπιστημιούπολης Κοζάνης που δεν έγινε καν με διαγωνιστικές διαδικασίες αλλά με απευθείας ανάθεση στην ΑΝΚΟ με  αρχικό προϋπολογισμό περίπου στα 3 εκ €.  Υπήρξαν σφοδρότατες αντιδράσεις από την πανεπιστημιακή κοινότητα τόσο για την απευθείας ανάθεση όσο και για το τίμημα, που θεωρήθηκε δυσθεώρητο.  Τελικά, υπό το βάρος των αντιδράσεων και την συνεχή άρνηση δύο διοικήσεων του πανεπιστημίου, της περιόδου Μανωλόπουλου και της περιόδου Χατζηπαντελή να υπογράψουν την υπερκοστολογημένη μελέτη της ΑΝΚΟ η δαπάνη  κατέβηκε κάτω τα 2 εκ €!.

Σε κάποιες των περιπτώσεων  η εταιρία ικανοποιούσε το ρητό ότι «ο πελάτης έχει πάντα δίκιο» και αντί αμοιβής αποδείκνυε ότι οι επιθυμίες, και οι επιδιώξεις του μπορεί να είναι και η πραγματικότητα. Για παράδειγμα έλαβε 50.000 € για να αποδείξει δια της μελέτης στον εντολέα της (εκείνη την περίοδο δήμαρχος της περιοχής) ότι το δημοτικό διαμέρισμα Μαυροδενδρίου,  μετά την απόφαση για την μετεγκατάσταση της Ποντοκώμης, δεν είναι βιώσιμος οικισμός και άρα θα έπρεπε εις το μέλλον  να εξεταστεί η μετεγκατάσταση του!

Μελετητικό μονοπώλιο

Λένε πολλοί για την ανάπτυξη της δυτικής Μακεδονίας και πόσο συνέβαλε η ΑΝΚΟ. Είναι η μισή αλήθεια. Η εταιρία διαχειρίστηκε δεκάδες εκ € δια των αναθέσεων μελετών και συμμετοχής της σε περιφερειακά ευρωπαϊκά προγράμματα χωρίς να κοπιάσει στον ανταγωνισμό, χωρίς να αισθανθεί να φεύγει το έδαφος κάτω από τα πόδια της, χωρίς να απειλείται από τις καλύτερες ιδέες των ανταγωνιστών της.

Η ΑΝΚΟ στο πέρασμα των χρόνων με δική της ευθύνη αλλά και των μετόχων της  απώλεσε παντελώς τα λιγοστά ψήγματα της «αναπτυξιακής» που έφερε στον τίτλο της και της έμεινε μόνο το «μελετητική».

Παρότι αρμένιζε  επί έτη ως μελετητικό μονοπώλιο δεν ασχολήθηκε σοβαρά με το μέλλον και την επιβίωση της περιοχής. Δεν ανταπέδωσε στο ίδιο μέγεθος με ότι καρπώθηκε όλα αυτά τα χρόνια.

- Δεν πρωτοστάτησε με ιδέες που να φέρουν το σπέρμα της καινοτομίας  για την μεταστροφή του μοντέλου της οικονομικής δραστηριότητας της περιοχής.  Παρότι αρκετά στελέχη της έκαναν ταξίδια στο εξωτερικό, δεν φαίνεται να ωφέλησε αυτή η πρακτική -εκτός από την ταξιδιωτική εμπειρία των ιδίων-  ώστε να προσθέσει κάτι, ν’αλλάξει την μοίρα των πραγμάτων της περιοχής, έστω κατ’ ελάχιστο.  

- Δεν χτύπησε το προειδοποιητικό καμπανάκι για την καταιγίδα που θα πλήξει την περιοχή και τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν.  Αλλά, πως να το κάνει όταν το βλέμμα της, ήταν «κορπορατικά» στραμμένο σε όποιο κέντρο εξουσίας της έδινε απευθείας αναθέσεις δηλαδή  μελέτες, δηλαδή λεφτά.

- Δεν πρωτοστάτησε στις καινοτομίες και την επανάσταση του πρωτογενούς τομέα με τις νέες δυναμικές καλλιέργειες, τα αρωματικά φυτά την σύνδεση τους με την δημιουργία υπετροφών κλπ.  

-  Δεν συνεργάστηκε με τα δύο πανεπιστημιακά ιδρύματα της περιοχής. Το ΤΕΙ που είναι και το παλαιότερο με ιστορία 40 ετών και το πανεπιστήμιο με ζωή περίπου 15 χρόνων για να συμβάλλει από κοινού σε θέματα που άπτονται του μέλλοντος της περιοχής.

Η ΑΝΚΟ με τα πολλά θετικά της και τα λιγότερα αρνητικά της, ως «Αναπτυξιακή εταιρία» πλέον δεν υφίσταται, ενώ ο μελετητικός της χαρακτήρας  μετά από 31 χρόνια λειτουργίας έχει κλείσει τον κύκλο του.

Σήμερα με λιγότερα χρήματα, ο ανταγωνισμός, δηλαδή η ελεύθερη αγορά, οι νέοι μηχανικοί και επιστήμονες που έχουν συνάψει διάφορα εταιρικά σχήματα, μπορούν να κάνουν τον μεγαλύτερο  όγκο της δουλειάς που υλοποιεί κατά ανάθεση η εταιρία. Η ΑΝΚΟ θα πρέπει να αναμορφωθεί συνολικά, να ακολουθήσει τις επιταγές και τις εξελίξεις των καιρών.

Να επεκταθεί σε νέους τομείς δραστηριοτήτων και υπηρεσιών, να αναλάβει τον ρόλο ακόμη και του επιβλέποντα για λογαριασμό των πελατών της κρίσιμων και σημαντικών έργων. 

Να κρατήσει για τον εαυτό της το κομμάτι των τηλεθερμάνσεων αφού που έχει υψηλή ειδίκευση, εμπειρία και πολύ δυνατά στελέχη με γνώσεις και κατάρτιση.

Να κρατήσει την διαχείριση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που συμμετέχει και να επεκταθεί σε νέα προγράμματα που θα φέρει από ευθείας από τις Βρυξέλλες για τις ανάγκες της περιοχής.  

Ο τρόπος που δομήθηκε η εταιρία αντιπροσώπευε τις ανάγκες μιας εποχής που όμως  έχει παρέλθει, αυτό το ξέρουν καλά και οι διαχειριστές της.

Βέβαια οι διαχειριστές της είναι τέκνα αυτής της εποχής και  άρα γεννάται το ερώτημα, εάν μπορούν να αποτολμήσουν το επόμενο βήμα. Τουλάχιστον ας προσπαθήσουν.